Morgunblaðið - 10.04.1994, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. APRIL 1994
Þorvaldur Guómundsson i Sild og f isk hefur um
ævina verió frumkvöóull aó býsna mörgum nýj-
ungum í f ramleióslu og byggt upp óffó hótel og
fyrirtæki. Vió litum yfir farinn veg meó Þorvaldi
ó hólf rar aldar af mæli fyrirtækis hans.
Morgunblaðið/Sverrir
eftir Elínu Pólmadóttur
Hann situr í skrifstofu sinni í
húsinu sem blasir við af Keflavík-
urveginum merkt Ali og teikn-
ingu af svíni. Húsið prýða líka
látlausar lágmyndir. A skrifstof-
unni er Þorvaldur Guðmundsson
umkringdur fagurri myndlist, svo
mörgum málverkum að neðstu
myndirnar halla að veggjum af
gólfi. Skammt er yfir í stóra sal-
inn fullan af Iistaverkum hans og
rétt handan dyra kjötvinnslan
með hangandi röðum af koníaks-
brúnum pepperónibjúgum, nýj-
ustu afurðinni á vinsældalista ís-
lensks matarsnarlsfólks. Þorvald-
ur fylgir því eftir, kveðst helst
vilja vera á undan eftirspurninni,
eins og hann hefur raunar gert
frá því hann fyrir 55 árum tók
að setja í gang fyrirtæki til mat-
vælaframleiðslu, sem mörg hver
eru enn í góðu gengi. Fyrirtæki
hans, Sild og fiskur, varð 50 ára
í sl. viku. Öðrum fyrirtækjum í
matvælaframleiðslu og hótel-
rekstri kom hann upp og stjórn-
aði fyrstu árin. Þegar þetta er
rifjað upp með honum kemur í
ljós að flest gengu þau vel, sem
með óiikindum má telja þegar um
slíkt frumkvæði var jafnan að
ræða. Sitt fyrirtæki rekur hann
enn í góðu gengi, 82ja ára gam-
all. Og það sem meira er, hann
hefur lagt til samfélagsins drýgra
en aðrir í sköttum, jafnan verið
hæsti skattgreiðandi í Reykjavík.
Og kvartar ekki. „Ekki ástæða
til. Alltaf verið einhver afgang-
ur“, segir hann einfaldlega.
Ungur maður í hvítum ryk-
frakka með bundið belti eins
og Humphrey Bogart stikaði rösk-
lega eftir Lindargötunni og minnist
þessi blaðamaður þess hve krökk-
unum þótti mikið til um. Þorvaldur
Guðmundsson var þá nýbúinn að
reisa í gömlu ruslaporti niðursuðu-
verksmiðju fyrir Samband íslenskra
fiskframleiðenda, þar sem ÁTVR var
síðar lengi með sölubúð, og við hlið-
ina á bogahúsinu þar sem Thor Jens-
en hafði sína mjólkurdreifingu frá
Korpúlfsstöðum. Innan skamms var
farið að framieiða þarna 35 mismun-
andi tegundir af niðursuðuvörum.
Þorvaldur ó merk-
asta listasafn i
einkaeigu á is-
landi, varáveitt þar
sem hann getur
notiA þess, i fyrir-
tseki hans, heima
hjá honum og á Hát-
el Holti. Á veggnum
bak viA skrifborAiA
er mynd eftir Ás-
grim JAnsson og
málverk af móAur
hans, Katrinu Jón-
asdóttur
Ekki var þetta þó fyrsta verkefni
Þorvaldar Guðmundssonar á þessu
sviði. Hann hafði á árunum 1927-
1934 unnið ýmis störf hjá Sláturfé-
lagi Suðurlands, þar sem m.a. var
soðið niður. Síðan hafði hann haldið
til Þýskalands og Danmerkur til
náms í því fagi. Við heimkomuna á
árinu 1936 var hann af Fiskimála-
nefnd fenginn til þess að koma á fót
Rækjuverksmiðju ísafjarðar, sem
bærinn var eigandi að. Þetta var
fyrsta rækjuverksmiðjan á íslandi.
Þegar Þorvaldur er spurður hvort
vinna hans hjá Sláturfélaginu hafi
orðið kveikjan að því að hann fór í
þetta nám, segir hann að þótt Helgi
Bergs hafi aðstoðað og að hann fá-
tækur drengurinn hefði ekki komist
utan án þess þá megi rekja upphaf-
ið að áhuga hans til þess er hann
sumarið 1932 var annar þjónn á
öðru plássi á Goðafossi. Komst þá í
kynni við „sjólaxinn", en slík upsa-
flök keyptu Þjóðveijar þá af okkur.
Við heimkomuna var Þorvaldur ráð-
inn hjá Fiskimálanefnd og eftir að
hafa sett upp rækjuverksmiðuna á
Ísafirði lá árið 1936 fyrir að koma
í gang niðursuðuverksmiðju SIF í
Reykjavík. Þurfti að byija á að rífa
gamla húsið á Lindargötunni með
járnabindingum úr gömlum togví-
rum og byggja nýtt. Brátt urðu mik-
il umsvif í niðursuðunni. „Við vorum
með 35 mismunandi vörutegundir
og útflutning til Englands og Banda-
ríkjanna. Byijuðúm með ýmislegt
nýtt. Unnum úr 2000 tunnum af
kryddsíld alls konar gaffalbita og
kryddsíldarflök og bytjuðum á nið-
ursuðu á murtunni úr Þingvallavatni
og að sjóða niður grænu baunirnar
sem Ora er svo frægt fyrir. Þá voru
innflutningshöft og við gátum fengið
þurrkaðar baunir," segir Þorvaldur.
Þorvaldur kveðst vera alinn upp
í Reykjavík og nágrenni þegar hann
er spurður um æskuárin. Hann
fylgdi móður sinni, Katrínu Jónas-
dóttur, sem var ráðskona á ýmsum
stórbýlum, Reykjum, Elliðavatni og
Melshúsum á Seltjarnarnesi. Kynnt-
ist því ungur búskap. Ekki hefur
verið auðvelt á þeim árum fyrir ein-
stæða móður að hjálpa syninum til
mennta. En fyrsta ár Laugarvatns-
skólans voru þar tveir piltar úr
Reykjavík. Auk Þorvaldar Gunnar
Guðmundsson, síðar framkvæmda-
stjóri Sinfóníuhljómsveitar íslands.
Síðan tók Þorvaldur fyrsta bekk í
Verslunarskólanum og var svo eitt-
hvað áfram þar í kvöldskólanum.
„Víst var þetta erfitt, en allt hafðist
þetta. Móðir mín vann myrkranna á
milli og maður fór snemma að hjálpa
til. Var m.a. sendill hjá Tómasi Jóns-
syni kjötkaupmanni." Mæðginin
bjuggu lengi á Spítalastíg 2 í sam-
býli við Þórð í Gijóta og Petrínu
konu hans. í þessu 70 fermetra húsi
bjuggu 11 manns. Móðir hans hafði
aðgang að eldhúsinu hjá Petrínu.
Og allir voru ánægðir, segir Þorvald-
ur.
Keypti sín fyrstu
málverk 19 ára
Þorvaldur var þó ekki nema 19
ár gamall þegar hann keypti sín
fýrstu málverk. „Ég var þá innan-
búðarmaður í Matardeildinni í Hafn-
arstræti og Kjarval var þar á næstu
grösum. Kom fyrir að ég eldaði fyr-
ir hann sviðakjamma og fleira og
færði honum og ég fékk hjá honum
myndir fyrir lítið verð eða gefins.
Svo keypti ég myndir eftir Eggert
Guðmundsson, Guðmund frá Miðdal
og síðan komu fleiri til sögunnar og
áður en maður vissi af var maður
orðinn safnari“, segir Þorvaldur og
bendir mér á Lífshlaupið, veggmál-
verkin hans Kjarvals, sem Reykja-
víkurborg afneitaði þrisvar eins og
hann segir, en nú eru geymd milli
veggja hjá honum. Þegar hann þurfti
að minnka málverkasalinn vegna
kjötvinnslunnar og þröngt varð um
safnið stóra lét Þorvaldur koma því
fyrir í sérsmíðuðu hólfí í endaveggn-
um. Þorvaldur á nú merkasta lista-
verkasafn í einkaeign á íslandi, varð-
veitt þarna sem hann getur alltaf
notið þess — í fyrirtæki hans, heima
hjá honum og á Hótel Holti, þar sem
gestir njóta þessara listaverka. Hve
mörg listaverkin eru eða hvers virði
kveðst hann ekkert vita. Hefur aldr-
ei litið á þetta sem fjárfestingu, „það
var heldur engin fjárfesting að eign-
ast mynd,“ segir hann. „Ég nýt þess
að hafa þetta í kring um mig.“ Ég
spyr hann hvort hann hafi aldrei
verið hræddur um dýrmæt málverk
sem hanga uppi um allt á Hótel
Holti, en hann neitar því. Fullyrðir
að aldrei hafi verið stolið mynd þar,
fólk hafi umgengist myndlistina með