Morgunblaðið - 10.04.1994, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. APRÍL 1994
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
VIDSKIFn AIVINNULÍF
ÁSUNNUDEGI
► Magnús Guðjónsson kaupfélagsstjóri er fæddur 1959 á Norð-
firði og ólst upp á Fáskrúðsfirði og í Kópavogi. Hann lauk far-
mannaprófi frá Stýrimannaskólanum í Reykjavík 1980, var sjó-
maður hjá Landhelgisgæzlunni 1975-1979, Eimskip og Skipa-
deild Sambandsins 1980 og 1981. Stundaði nám við Samvinnuskól-
ann 1980-1982. Nam skipamiðlun og sjótryggingar við The Lond-
on School of Foreign Trade og lauk þaðan prófi 1983. Starfaði
hjá Skipadeild Sambandsins 1983-1986, aðstoðarframkvæmda-
stjóri Meitilsins í Þorlákshöfn 1987-1988. Fulltrúi starfsmanna
I sljórn Sambandsins 1984-1987. Kaupfélagsstjóri Kaupfélags
Dýrfirðinga (KD) á Þingeyri frá 1988 og jafnframt framkvæmda-
stjóri Fáfnis hf. og annarra dótturfyrirtækja KD.
eftir Guðno Einarsson
egar Magnús Guðjónsson
tók við stöðu kaupfélags-
stjóra hjá Kaupfélagi
Dýrfirðinga árið 1988
hafði val stjórnenda fyrirtækisins
staðið á milli þess að gjalda starfs-
mönnum laun eða ríkinu skatt.
Menn völdu fyrri kostinn, enda um
80% vinnuafls á Þingeyri þá að
störfum hjá kaupfélaginu og skyld-
um aðilum. Eftir ítrekaðar viðvar-
anir kom sýslumaður frá ísafirði til
að innsigla. Magnús minnist þess
að daginn áður en hann hélt upp á
29 ára afmæli sitt, fyrsta afmælis-
daginn í þessu starfí, gekk hann
um með fógetanum og benti yfir-
valdinu á hvaða hurðum ætti að
loka með embættisinnsigli. Eftir
skamma hríð náðust samningar við
ráðuneytið og starfsemi hófst á ný.
Harðar aðgerðir ríkisvaldsins vöktu
mikla athygli og voru efni fjölmiðla
dögum saman.
Þetta hefur að vonum ekki verið
óskabyrjun ungs manns í nýju
starfi. Magnús var ekki óvanur því
að standa við stýrið þótt gæfi á
bátinn og lét ekki deigan síga. Nú
eru nærri sex ár liðin og rekstur
Kaupfélags Dýrfirðinga hefur tekið
stakkaskiptum. í fyrra var velta
kaupfélagsins um 120 milljónir og
skilaði félagið 11,2 milljóna hagn-
aði. Hagnaður af reglulegri starf-
semi var 8,4 milljónir. Þessi velta
byggist á verslun og þjónustu.
Kaupfélagið rekur matvöruverslun,
söluskála, viðgerðaþjónustu, skipa-
afgreiðslu, olíuafgreiðslu og fleira
á Þingeyri.
Erfíðleikar í útgerð og vinnslu
Kaupfélag Dýrfirðinga verður 75
ára á þessu ári, en það var stofnað
8. júní 1919. í gegnum tíðina hefur
félagið siglt bæði lygnan og úfinn
sjó. Erfíðleikana 1988 má meðal
annars rekja til þess að kaupfélagið
og dótturfyrirtæki þess Fáfnir hf.
höfðu tekið fullan þátt í atvinnuupp-
byggingunni í upphafi 9. áratugar-
ins. Meðal annars lét fyrírtækið
smíða skuttogara á Akureyri og
veðjaði á innlendan skipaiðnað af
þjóðhagslegum ástæðum. Þegar
skipið var afhent var smíðaverð
þess helmingi hærra en það sem
samið hafði verið um og margfalt
dýrara en erlendis. Erfíð skulda-
staða og uppsafnaður rekstrarvandi
í viðbót við skertar aflaheimildir er
sá veruleiki sem blasir við Fáfni hf.
í dag, líkt og svo mörgum aðilum
í útgerð og fiskvinnslu.
Kaupfélagið á 61% í fiskvinnslu-
og útgerðarfélaginu Fáfni hf. sem
er stærsti vinnuveitandi á Þingeyri.
Auk útgerðar er Fáfnir hf. með
frystihús og fiskimjölsverksmiðju.
Aðrir hluthafar eru sveitarfélagið,
Hlutafjársjóður og Byggðastofnun.
Rekstur Fáfnis gekk erfiðlega í
fyrra og talar Magnús um það sem
Sannus horibilis" - árið hryllilega.
I ársbyrjun 1992' tók stjóm Fáfnis
þá ákvörðun að láta breyta ísfisk-
togaranum Sléttanesi í frystitogara
því það var ekki lengur afkomu-
grundvöllur fyrir þáverandi upp-
byggingu fyrirtækisins. Framlegð
frystitogara er mun meiri en ísfísk-
togara og vinnslu í landi. Síminnk-
andi aflaheimildir kröfðust þess
einnig að leitað yrði á ný mið þar
sem eru utankvótategundir. Slétta-
nesið var frá veiðum hálft árið í
fyrra vegna breytinganna. Þegar
breytingunum lauk fékk skipið ekki
fullvinnsluleyfi því Sléttanesið var
eitt nokkurra skipa sem „lentu á
milli“ við reglugerðabreytingar.
Þetta fékkst leiðrétt um miðjan
nóvember og þá fyrst fór Sléttanes-
ið að skila fullum afköstum. Til að
kóróna erfiðleikana varð verðfall á
mörkuðum. Velta Fáfnis hf. í fyrra
var 472 milljónir og dróst saman
um 12% frá fyrra ári, tap varð á
reglulegri starfsemi upp á 85 millj-
ónir. Fjármagnsmyndun í rekstrin-
um var neikvæð um 42 milljónir
eftir að hafa verið jákvæð þijú ár
á undan.
Magnús segir að árið 1994 sé
úrslitaár fyrir Fáfni hf. j,Það er
ekkert borð fyrir báru. Aætlanir
okkar gera ráð fyrir 700 til 750
milljóna króna veltu á þessu ári og
af þeim tölum sem við höfum frá
fyrsta ársfjórðungi er ljóst að til
dæmis útgerð togarans er mjög
nærri settu marki. Þetta er bardagi
upp á hvern dag. Mér finnst eins
og ég hafi sest undir árar á björgun-
arbáti þegar ég tók hér við 1988.
Ég er enn að róa að landi en róður-
inn gengur hægt, því á hvetju ári
hefur verið brotið af árunum og á
ég þar við skerðinguna á aflaheim-
ildunum. Þorskkvótinn er til dæmis
helmingi minni í ár en hann var
1992.“
Hagrætt til sjós og lands
Mikil endurskipulagning hefur
staðið yfir á ljármálum kaupfélags-
ins og Fáfnis hf. í fyrra var mikið
selt af eignum og létt skuldum af
þessum tveimur fyrirtækjum upp á
250 milljónir króna. Meðal annars
seldi Fáfnir hf. hlut sinn í útgerðar-
félagi togarans Framness tii ísa-
fjarðar. Aður var þessi togari alfar-
ið í eigu Þingeyringa. Þegar kreppti
að var helmingshlutur í skipinu
seldur til íshúsfélags ísfirðinga og
var félagsútgerð um skipið í nokkur
ár. Að sögn Magnúsar fylgdi þess-
um togara um 40% þeirra aflaheim-
ilda sem Fáfnir hf. hafði. Sléttanes-
ið er nú eini togarinn sem eftir e_r
á sunnanverðum Vestíjörðum. Á
síðustu 5 árum hefur að meðaltali
verið seldur einn ísfisktogari á ári
af svæðinu.
Undanfarið hafa verið mjög til
umræðu ráðstafanir til hjálpar at-
vinnulífi og byggð á Vestflörðum.
Þau skilyrði eru sett að byggðir
sameinist og fyrirtæki leiti hagræð-
ingar. Hafa Dýrfirðingar hug á að
hagræða? „Undanfarin sjö ár hafa
Fáfnir hf. og Kaupfélag Dýrfirðinga
unnið í nánu samstarfí við önnur
fiskvinnslufyrirtæki á Vestfjörðum,
einkum Hraðfrystihúsið í Hnífsdal
og íshúsfélag ísfírðinga," segir
Magnús. „Við höfum hagrætt bæði
til lands og sjávar. Til dæmis breytt-
um við Sléttanesinu úr ísfisktogara
í frystitogara til að skapa meiri
framlegð og auka möguleikana á
að sækja í vannýtta utankvóta-
stofna.“
En er ekki verið að kippa fótun-
um undan hráefnisöfluninni ogvega
að afkomu byggðarinnar með slíkri
breytingu?
Magnús segir það misskilning að
tilkomu frystitogara fylgi atvinnu-
missir. „Kringum ísfisktogara skap-
ast þetta 20 til 25 störf en frystitog-
ari skapar um 40 störf." Hann telur
að útgerð Sléttaness hafi ekki átt
um annað að velja en breyta togar-
anum í frystiskip eða hætta útgerð-
inni ella. „Það er mín skoðun að
nú sé það að koma mönnum á Vest-
fjörðum sunnan við Djúp í koll að
útgerðar- og fiskvinnslufyrirtækin
hafa allt of lengi verið rekin sem
litlar byggðarstofnanir í stað þess
að rekstrarleg sjónarmið réðu ferð-
inni. Þetta hefur komið þannig nið-
ur á þessum byggðum að nú er ein-
ungis einn togari eftir af átta sem
voru gerðir út á þessu svæði fyrir
7 árum.“ Þegar Magnús hóf störf
á Þingeyri segist hann hafa lagt til
að Byggðastofnun beitti sér fyrir
því að togaraútgerðir á þessu svæði
yrðu sameinaðar. Með því telur
hann að hefði náðst hagræðing og
betri nýting á aflaheimildum. Aflan-
um hefði verið hægt að miðla á
milli byggðanna eftir sem áður.
Ekki hlutu þessar hugmyndir hljóm-
grunn, hver hélt áfram í sínu homi
og því fór sem fór.
Kjölfesta í rekstrinum
Útgerð Sléttanessins hefur fisk-
veiðiheimildir upp á um 1.800
þorskígildistonn og eru þær nýttar
fyrir fyrirtækið í heild. „Svona
-frystiskip skapar mikla kjölfestu
fyrir reksturinn. Það er full nýting
á skipinu og með utankvótaveiðun-
um losnar töluverður kvóti sem við
getum nýtt til hráefnisöflunar fyrir
frystihúsið," segir Magnús. í vetur
hafa 6 bátar lagt upp hjá Fáfni hf.
og yfir línutvöföidunartímabilið, frá
1. nóvember til 1. mars, hefur fyrir-
tækið að auki verið með samning
við sérútbúinn línubát sem er með
beitingavél um borð. Yfír sumarið
bætist svo talsvert af krókaleyfis-
bátum í flotann.
Ekkert betra á borðinu
Fiskveiðistjórnunin hefur hlotið
harða gagnrýni frá aðilum á Vest-
ljörðum. Hvað finnst Magnúsi um
kvótakerfið?
„Ég sé ekki í fljótu bragði aðra
betri Ieið til að takmarka sóknina.
Því verður ekki neitað að þetta
kerfí er andstætt landvinnslunni og
hættulegt byggðinni því landvinnsl-
an á ekki hlut í kvótanum. Það
skiptir í sjálfu sér ekki máli ef veið-
arnar og vinnslan eru á einni hendi,