Morgunblaðið - 12.05.1994, Blaðsíða 22

22 FIMMTUDAGUR 12. MAÍ 1994
LISTIR
BÓKMENNTIR
Skáldsaga
LESIÐ í SNJÓINN
eftir Peter Höeg
Þýðandi: Eygló Guðmundsdóttir.
Mál og menning 1994 - 435 síður.
2.980 kr.
EINSTÆÐINGURINN, stærðfræð-
ingurinn og jöklafræðingurinn Smilla
Jaspersen býr í „Hvítu sneiðinni";
hverfí í Kaupmannahöfn, þar sem
komið er fyrir fólki, sem af einhveij-
um ástæðum passar ekki inn í samfé-
lagið. Smilla býr ein og hefur aldrei
myndað vináttutengsl, hvað þá
meira, við annað fólk. Fyrr en hún
hittir lítinn dreng, Esajas - sem ferst
af slysförum, að því er virðist, aðeins
sex ára gamall.
En af sporum hans í snjónum verð-
ur Smillu ljóst að drengurinn hefur
verið myrtur. Hvers vegna, er hins
vegar ekki eins augljóst. Þegar
Smilla fer að kanna málið upphefst
atburðarás, sem á sér forsögu í
mörgum álfum heimsins, forsögu þar
sem ræningjar og ráðamenn og ríkis-
bubbar eru þátttak-
endur og þar sem böm
og fullorðnir eru fórn-
arlömb. Hins vegar
hefur enginn tekið
neitt sérstaklega eftir
fóraarlömbunum - þau
eru jú Grænlendingar.
„Lesið í snjóinn" er
ákaflega margslungin
skáldsaga. Hún af-
hjúpar mjög rækilega
hið danska viðhorf til
lífsins og er því lýst
sem fremur kærileys-
islegu, fordómum þess
samfélags gagnvart
Græn'.endingum, auk
þess sem fjallað er um
mannlegar tilfínningar af mikilli
þekkingu. Þó er sagan fyrst og
fremst spennusaga sem fjallar um
all sérstætt sakamál.
Móðir Smillu var. grænlensk og
starfaði sem „veiðimaður". Faðir
hennar er danskur læknir, heims-
frægur vísindamaður, sem yfírgaf
fjölskyldu sína þegar Smilla var ung
að aldri. Þegar svo móðir hennar
hvarf, týndist í veiðiferð, var Smilla
send til Danmerkur til
að alast upp hjá föður
sínum. Frá þeim tíma
hefur hún hvergi átt
heima og hvergi passað
inn. Persónulýsing
hennar í bókinni er
unnin á einkar sann-
færandi hátt. Uppeldi
hennar hefur einkennst
af því að faðir hennar
hefur sífellt þurft að
koma henni fyrir. Hún
hefur verið í ótal heima-
vistarskólum og aldrei
náð að mynda tengsl
við annað fólk. Það tók
hana langan tíma að
læra dönsku og var
strítt á því að tala ekki lýtalaust. Hún
hefur því þagað og fremur verið
áhorfandi að lífinu en þátttakandi.
Þetta er eiginleiki sem kemur sér
vel þegar hún fer að rannsaka morð-
ið á Esajasi. Hún gengur hreint til
verks; smýgur inn á bannsvæði, tekur
hluti ófijálsri hendi, ef hún telur þá
koma sér að notum við rannsóknina
og krefur fólk sagna. En hann kemur
henni líka í koll; hún uggir ekki að
sér, skilur spor sín og nafn alls stað-
ar eftir og hefur haug af körlum, sem
vilja hana feiga, á eftir sér. En Smilla
fer beint af augum, lítur aldrei til
baka og hefur litla hugmynd um að
hún er hundelt, þar til hringurinn er
orðinn svo þröngur í kringum hana
að það þarf blindan mann til að sjá
hann ekki.
Sagan fer hægt af stað, hrynjandi
frásagnarinnar er í fullkomnum takti
við hægfara brotasöfnun Smillu og
undirstrikar mjög vel að hún er kona,
sem er í rauninni að vakna upp til
þess samfélags sem hún býr í. Hún
hefur forðast það, útilokað það.
Fyrstu skrefin eru hæg og hikandi,
en smám saman verður hún öruggari
- einkum og sér í lagi, vegna þess
að verkefnið sem hún vinnur er lokuð
bók öðrum en þeim sem hafa hirð-
ingjasál.
Inn í frásögnina fléttast síðan und-
urfögur ástarsaga; sagan af ást
Smillu og vélvirkjans sem hefur búið
lengi í sama húsi og hún. Smilla hef-
ur oft horft á hann - en aldrei séð
hann. Þau hafa bæði valið það hlut-
skipti að búa eins og utangarðsfólk
og án náinna samskipta við annað
fólk, til að komast hjá því að vera
meðsek í samfélagsdrullumallinu.
Bæði hafa þó elskað dreginn Esajas.
Bæði hafa þau hjarta sem laðast að
hinu upprunalega, óspillta og óhamda,
sem Esajas stendur fyrir, bæði sem
bam og sem Grænlendingur. En
ástarsaga þeirra er meira en ástar-

Sœkjum
þaöheám!
~

Míkíó urval
af furu
husgögrnum
Gcmguskor a. afiia
fjöiskyWuunia.
Ifr|ar!
SEGLAGERÐIN
Fimmtudagki. 12-17
Föstudagkl. 09-18
Laugardagki. 10-16
Sunnudagkl. 13-17
ÆGIR
Með hirðingjasál
Peter Höeg
MORGUNBLAÐIÐ
saga. Hún er ekki síður samfélagslýs-
ing; saga um það hvemig þeir sem
vilja varðveita sakleysi sitt og hrein-
leika, verða að draga sig í hlé, ein-
angra sig, til að lifa af í þjóðfélagi,
þar sem banvænn maðkur hefur tek-
ið sér bólfestu í manninum í formi
sjálfseyðingar og birtist sem drykkja,
mútur, fíkniefnasala, vændi svo eitt-
hvað sé nefnt.
Eftir því sem Smilla, með hjálp
vélvirkjans, fínnur fleiri lykla að
morðgátunni, verður málið umfangs-
meira og þar kemur að hún verður
að koma sér á skip sem fer í leiðang-
ur til Grænlands til að fínna hið end-
anlega svar. Þar hefur frásögnin náð
þeim hraða að næsta skrefíð er yfír
í reyfarastíl, sem er sérdeilis vel út
færður. Þótt átökin um borð í skipinu
minni helst á atriði úr amerískri bíó-
mynd um megahetju, er spennan svo
vel undirbyggð að það er ekki mögu-
legt að kasta frá sér bókinni. Og enn
er lesandann ekki farið að gruna hvað
það er norðan við allt líf á jörðinni,
sem hefur valdið því að lítill drengur
var myrtur. Og verður því aldeilis
ekki ljóstrað upp hér.
Lesið í snjóinn er spennandi saga,
geysilega vel skrifuð - hvort sem hún
er lesin sem ástarsaga, samfélags
ádeila, sakamálasaga eða sem aileg-
oría um hugvit mannsins og útsjónar-
semi við að fullnægja eyðingarhvöt-
inni. Spurninginn er bara: Hvað viltu
eyða mörgum?
Súsanna Svavarsdóttir
A
Islensk
tónlist í
Argentínu
ÍSLENSKRI tónlist hefur verið
gert hátt undir höfði í argentísku
útvarpi að undanförnu. Þar má
lesa dagskrá stærstu þarlendu
klassísku útvarpsstöðvarinnar,
Radio Clasica, þar sem kemur í
ljós að í marsmánuði var leikin
tónlist frá íslandi fimm eftirmið-
daga, eftir tónskáldin Jón Nor-
dal, Leif Þórarinsson, Magnús Bl.
Jóhannsson, Hafliða Hallgríms-
son og Karólínu Eiríksdóttur.
í fréttatilkynningu segir: „ís-
lensk tónverkamiðstöð fær oft
beiðnir erlendis frá um diska með
íslenskri nútímatónlist. Tónverka-
miðstöðin hefur gefið út 16 geisla-
diska með íslenskri tónlist og er
allt að helmingur af upplagi hvers
disks sendur um allan heim til
kynningar á flytjendum og tón-
skáldum. Oft er ekki vitað hversu
mikil spiiunin er en þó kemur fyr- t
ir, eins og í þessu tilviki, að út-
varpsstöðvar senda greinargóða
lista um hvað hefur verið spilað
af þessum diskum.
Þannig má sjá að samtals er
þetta rúmlega hálfur annar tími
af íslenskri tónlist sem hefur hjóm-
að í argengtísku útvarpi í mars-
mánuði. Líklegt er að þetta haldi
áfram næstu mánuði, enda er
þáttastjómandinn, Ricardo Forno,
afar hrifinn af íslenskri tónlist og
hefur íslensk tónverkamiðstöð látið
hann fá nóg af efni til að moða úr.
með frönskum og sósu
=995.-
TAKWMEÐ
- tilboð!
Jarlinn