Morgunblaðið - 12.05.1994, Blaðsíða 33

Morgunblaðið - 12.05.1994, Blaðsíða 33
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. MAÍ 1994 33 junni Hver er líklegastur til að taka að sér það vanþakkláta starf að leiða Ihaldsflokkinn? Þeir þrír menn sem fylgjast ber með á næstunni eru þeir Kenneth Clarke, fjármálaráð- herra, Michael Portillo, næstráðandi hans og Michael Heseltine. Allir eru þeir teknir með prýðilega lævísleg- um hætti að undirbúa sig fyrir upp- gjörið. í athyglisverðri ræðu sem Ken- neth Clarke flutti í byijun mánaðar- ins lagði hann einkum áherslu á velferðarkefið og skilvirkni í at- vinnulífinu til að unnt reyndist að fjölga atvinnutækifærum. Lýsti hann yfir því að evrópskar velferðar- hugmyndir og framtaksdýrkun Bandaríkjamanna gætu vel farið saman. Michael Portillo, sem talinn er líklegasti frambjóðandi hægri vængsins, gömlu Thatcheristanna, virðist einkum ætla að gera út á mið Evrópusambandsins og hefur ítrekað efasemdir sínar um gildi samrunaferlisins suður í álfu, eink- um gjaldmiðilssamrunann. Heselt- ine, oft nefndur „Tarzan“, sökum ijónsmakkans og kröftugrar fram- göngu, hefur fetað milliveginn og lagt á það áherslu að velferðarkerfið megi ekki verða til þess að sliga rík- ______ issjóð. lokkur- Atvinnuástandið, vel- íski er fel'ðarkerfið og hlutur rík- ... isvaldsins á þeim vett- J*®'1" vangi með tilheyrandi Ofnun skattheimtu er deilumál innan íhaldsflokksins. 'At- vinnuleysið skelfilega og dapurleg staða flokksins hefur gert að verk- um að íhaldsmenn hafa færst nær miðju stjórnmálanna en tekist er á um hvort lausnin þurfi nauðsynlega að fela í sér stóraukin ríkisafskipti. Þessi deila verður vafalítið til lykta leidd en sú pólitíska endursköpun sem flokknum er nauðsynleg mun ekki verða að veruleika fyrr en sam- staða hefur náðst um afstöðuna til Evrópusambandsins og framtíðar þess. Sú deila ásamt almennu ang- istarkasti í röðum þingmanna varð frú Thatcher að falli og ekki verður betur séð en að sömu örlög bíði hins pólitíska uppeidissonar hennar, John Major. L Eirðarleysiseinkenni og einbeitingarvandamál hjá bömum hafa aukist seinni árin einnig hafa þunglyndiseinkenni farið vaxandi Munur á geðheilsu barna í efstu og lægstu stétt mestur hér Helga Hannesdóttir bama- og unglingageð- læknir ræðir við Guðrúnu Guðlaugsdóttur um niðurstöður rannsóknar hennar á geðheil- brigði bama og stöðu bama- og unglingageð- lækninsfræði á íslandi Morgunblaðið/ Sverrir Vilhelmsson Barna- og unglingageðlæknirinn HELGA Hannesdóttir hefur nýlega gert könnun á geðheilsu ís- lenskra barna og unglinga. Aðeins eins slík hefur áður verið gerð - fyrir tuttugu árum. LÍNURIT sem sýnir þunglyndiseinkenni og áfengisvandamál meðal íslenskra barna og unglinga. ijú undanfarin ár hefur Helga Hannesdóttir barna- og unglingageðlæknir unnið _ að könnun á geðheilsufari barna á íslandi. Slíkar kannanir hafa verið gerðar öðru hvoru s.l. 40 ár í nágrannalöndum okkar en aðeins ein slík könnun hefur áður verið gerð á Islandi. Það gerði Sigurjón Björnsson fyrir tuttugu árum. Helga hélt fyrir- lestur um rannsókn sína fyrir skömmu. Þar kom fram að við könn- unina var notaður CBCI, sem er bandarískur tilfinningaog atferlis- spurningalisti til barna og foreldra frá árinu 1983, sem þegar hefur verið notaður í 30 þjóðlöndum í þessu skyni. I samtali við blaðamann sagði Helga að samkvæmt þessum spurningalista væru vandamái barna og unglinga svipuð hér á landi og í Hollandi, Þýska- landi og Bandaríkjunum, en meiri en í Svíþjóð og Noregi. Áfengisvandamál eru hér með því mesta sem gerist þar sem þessi spurningalisti hefur verið notaður. Einnig væri athyglisvert að börn foreldra úr lægstu stétt eiga í nær helmingi meiri vandkvæðum en börn sem eiga foreldra í efstu stétt íslenska samfélagsins. Hvergi er þessi munur jafn mikill og hér á landi. „Lík- lega er þetta vegna hins ianga vinnu- tíma, mikla álags og skamma sam- verutíma foreldra og barna í lægstu stétt íslenska samfélagsins, einmitt á þeim mikilvæga mótunartíma þegar börnin eru lítil." sagði Helga. „í Svíþjóð eiga fæst börn í heiminum við geðræn vandamál að stríða, sam- kvæmt rannsókn sem hefur verið unn- in samtímis þar á landi og hér. Hvers vegna sænsk börn eru svona heilbrigð er ekki fyllilega vitað enn, en menn álíta að nú séu Svíar að uppskera árangur fyrir sitt mikla fyrirbyggjandi velferðarstarf. „Við værum líklega álíka vel sett hér ef áfengisvandamálin minnkuðu og fyrirbyggjandi aðgerðir til geðverndar barna yxu að sama skapi,“ sagði Helga. Hún sagði einnig að íslenskir foreldar hefðu sýnt rann- sókn sinni mjög mikla athygli. “ Geðrænum vandamálum afneitað Hér á landi ríkir að sögn Helgu Hannesdóttur mikil tilhneiging til þess að afneita geðrænum vandamálum barna og unglinga. „Af því leiðir að þessi geðrænu vandamál halda áfram að þróast þar til fólk er orðið fullorð- ið,“ segir Helga. „Á fuilorðinsaldri eru slíkir einstaklingar orðnir „króniskir" sjúklingar og oft „stofnanamatur" í fleiri mánuði ef ekki fleiri ár. Þetta er mjög alvarleg þróun. Ef þetta fólk væri hins vegar meðhöndlað í bernsku og æsku væri hægt að koma í veg fyrir að þetta gerðist. Það er með geðræn vandamál eins og krabbamein, því fyrr sem það greinist því betri eru batahorfur. Því fyrr er geðrænir erfið- leikar eru greindir því fyrr er hægt að takast á við þá og lækna þá.“ Að sögn Helgu er barnageðlæknis- fræðin ein af yngstu greinum læknis- fræðinnar hér á landi, hefur aðeins verið starfrækt í landinu s.l. tuttugu ár. „Þróunin hefur verið hæg í þessum efnum, og það hefur ríkt mikil afneitun á sjálfstæði sérgreinarinnar í Lækna- deild Háskóla Islands. í öllum Evrópu- löndum nema á íslandi hefur verið skipað í kennslustöður í sérgreininni og má segja að þetta sé ófyrirgefanleg- ur trassaskapur frá hendi háskólans og læknadeildar. Á ölium öðrum Norð- urlöndum eru margar kennslustöður í barna- og unglingageðlæknisfræðum og hafa margvíslegar rannsóknir farið þar og víðar fram sem hafa haft mik- il áhrif innan greinarinnar. Nýjasti sprotinn á meiði sérgreinarinnar er ungbamageðlæknisfræði. Hún fjallar um tengsiamyndun milli móður og bams, sem er mikilvæg og hefur áhrif geðheilsu fólks.alla ævi. Stundaðar hafa verið allmiklar rannsóknir í barna- og unglingageð- lækningum á Islandi auk þess sem sérfræðingar á þessu sviði hafa innt af hendi umfangsmikla kennslu fyrir læknanema í hartnær tuttugu ár. Mest allt þetta starf hefur verið unnið í stundakennslu og sjálfboðavinnu en allt heildarskipulag hefur skort. Fordómar og- forsjárhyggja Það er engu líkara en fordómar og jafnvel forræðishyggja hafi ráðið ferð- inni hvað snertir málefni barna- og unglingageðlækninga í Læknadeild Háskóla Islands. í röskiega ár hefur verið takmörkuð kennsla í greininni og án skipulags. Engin kennsla hefur verið inn á sjúkrahúsum. Geðlæknar fullorðinna hafa ráðið lögum og lofum varðandi kennslu í barna-og unglinga- geðlæknisfræði, sem mér fínnst sið- leysa því þetta er sjálfstæð sérgrein í Evrópu, jafnrétthá og handlækning- ar, lyfiækningar o.fl. Læknanemar hafa unað þessu ástandi illa. Við aðra háskóla er nýjum greinum gjarnan veitt brautargengi, rannsóknum innan þeirra er fylgt eftir og þau vísinda- störf viðurkennd á háskólastigi. Hér á landi hafa hins vegar ýmsar aðrar, nýjar greinar innan læknisfræðinnar nú þegar fengið kennslustöður innan læknadeildar, sumar með mun færri starfandi sérfræðingum. Að baki sérfræðimenntunar í bama- og unglingageðlækningum liggur langt og mikið sérnám. Heimilislæknar og læknar með aðra sérfræðimenntun hafa stundum verið að grípa inn í málefni barna með geðræn vandamál og talið sig geta stundað þau, í sumum tilvika hefur það tekist en í öðrum alls ekki. Samvinna lækna er geysilega mikilvæg til þess að fullnægjandi árangur náist í þeSsum efnum. Bama- geðlækningar eru á margan hátt frá- brugðnar geðlækningum fullorðinna þótt meðferðarúrræði séu svipuð. Bráð geðveiki er miklu sjaldgæfari hjá börn- um en fullorðnum. Ýmsir langvarandi sjúkdómar eins og t.d. taugaveikluna- reinkenni eru óalgengari hjá börnum en aftur á móti em alls kyns tilfínnin- gatruflanir og hegðunarvandamál mmiklu algengari meðal barna. Æ fleiri íslensk börn þunglynd Eirðarleysiseinkenni og einbeitinga- vandamál hjá börnum á íslandi hafa aukist seinni árin, oft er leitað tii bar- nageðlækna vegna námsörðugleika, t.d. lestrarerfiðleika, sem tengjast þessu náið. Þunglyndiseinkenni hafa einnig farið vaxandi að undanförnu, mörg börn sýna einkenni blönduð af þessu öllu eða sumu. Vafalaust má rekja þetta til þeirra miklu breytinga sem orðið hafa á hinu íslensku samfé- lagi upp á síðkastið, fleiri skilnaðir og meiri aðskilnaður barna og for- eldra. Frægur barnageðlæknir, pró- fessor Rutter, gerði rannsóknir í Bret- landi á því hve iangan tíma börn þola íjarveru foreldra sinna. Niðurstaðan varð að börn þola ekki að öllu jöfnu lengri fjarvistir frá foreldrum sínum en átta tíma á dag. Til að koma í veg fyrir geðræn vandamál af þessum or- sökum þarf að tryggja þeim góða gæslu meðan á aðskilnaði stendur. Okkar þjóðfélag hefur ekki komið nægilega til móts við foreldra í þessum efnum. Allar breytingar gerast mjög hratt hér seinni árin. Þegar 80 prósent mæðra fóru út á vinnumarkaðinn á _ örfáum árum þá urðu á sama tíma litl- * ar og takmarkaðar breytingar frá hendi þjóðfélagsins, einkum skóla og menntakerfis til að koma til móts við breyttar þarfir. Börn eru miklu við- kvæmari en fullorðnir fyrir öllum breyt- ingum og því yngri sem þau eru því viðkvæmari eru þau. Þetta er andstætt því sem margur heldur, margir telja einnig að börn „vaxi upp úr“ geðrænum vandamálum, það er ekki rétt. Til að lifa af breytingar í samfélagi beitir fólk vissri afneitun, ekki bara foreldrar heldur líka stjómmálamenn. Þessa hefur vissulega gætt hér. í öðr- um löndum, t.d. Norðurlöndum, senda vísindamenn rannsóknir sínar, strax og niðurstaða fæst, beint inn á alþingi tií stjómmálamannanna, sem byggja þá ákvarðanir sína á þeim. Þar eru það sem sagt rannsóknarniðurstöður sem breyta þjónustþörfinni. í Svíþjóð em ákvarðanir teknar á grundvelli faralds- fræðilegra og vísindalegra niðurstaðna rannsókna. Sú er sjaldan raunin hér á landi, a.m.k. ekki í barna- og unglinga- geðlækningum. Halldór Hansen gerði hér t.d. einu sinni rannsókn á fjögra ára börnum. Niðurstöðum þeirrar rann- sóknar veit ég ekki til að hafi orðið vart innan heilbrigðiskerfisins." Til stendur að hin faraldsfræðilega rannsókn Helgu Hannesdóttur birtist síðar á þessu ári.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.