Morgunblaðið - 21.05.1994, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 21. MAÍ1994
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 125 kr. eintakið.
ATAKI
ATVINNUMÁLUM
LISTAHÁTÍÐ
SJÁLFSAGT hefur það komið mörgum á óvart, þegar Morg-
unblaðið skýrði frá því fyrir nokkrum dögum, að sam-
kvæmt gildandi kjarasamningi væri talið, að þróun efnahags-
stærða gæfi tilefni til kjarabóta. Ekki sízt vegna þess, að eng-
ar þær breytingar hafa orðið í atvinnulífi þjóðarinnar eða efna-
hagsstöðu, að kveikt hafi slíkar vonir hjá fólki. Engu að síður
er ljóst, að ákvæði gildandi kjarasamninga má túlka á þennan
veg við núverandi aðstæður.
í framhaldi af því hafa samtök verkalýðshreyfingar og vinnu-
veitenda náð samkomulagi um svonefndar eingreiðslur 1. júní,
sem talið er að kosti atvinnulífið um 600 milljónir króna. Þær
kosta ríkissjóð 100-200 milljónir og sveitarfélögin töluverða
upphæð, en Árni Sigfússon, borgarstjóri, tilkynnti í gær, að
borgarstarfsmenn mundu að sjálfsögðu hljóta sömu kjarabætur
og aðrir af þessu tilefni.
Það er hins vegar skynsamleg niðurstaða hjá ríkisstjórninni
að uppfylla þetta ákvæði kjarasamninganna með sérstöku .átaki
í atvinnumálum. Sanngjarnt er, að svigrúmið, ef það er á ann-
að borð fyrir hendi, sé notað til þess að draga úr atvinnu-
leysi, fremur en að nota það til kauphækkana til þeirra, sem
hafa fulla vinnu.
Sérstaka athygli vekur sú ákvörðun ríkisstjórnarinnar að
beita sér fyrir svonefndri flýtifyrningu fyrir fyrirtæki á þessu
ári og því næsta. Þessi ákvörðun er mikil viðurkenning fyrir
þær tillögur, sem Árni Sigfússon, borgarstjóri í Reykjavík, lagði
fram fyrir nokkrum vikum um aðgerðir í atvinnumálum og
Sjálfstæðismenn hafa barizt fyrir í þeirri kosningabaráttu, sem
nú stendur yfir. Fæsta hefði grunað, að þessar hugmyndir
mundu fá svo skjótan framgang. En sú hefur orðið niðurstaða
ríkisstjórnarinnar og fer ekki á milli mála, að þar með skapast
alveg ný viðhorf í fjárfestingum fyrirtækja.
Flýtifyrningar kosta ríkissjóð að sjálfsögðu peninga. Friðrik
Sophusson, fjármálaráðherra, segir í Morgunblaðinu í dag, að
ómögulegt sé að meta, hve mikla fjármuni þessi aðgerð kosti.
Hitt fer ekki á milli mála, að flýtifyrningar hljóta að verka
mjög hvetjandi á atvinnulífið að fara út í nýjar fjárfestingar á
þessu ári og því næsta. Þetta eru raunhæfar aðgerðir í atvinnu-
málum, mun raunhæfari en margt af því almenna tali, sem
einkennir málflutning stjórnmálamanna m.a. í þeirri kosninga-
baráttu, sem nú stendur yfir. Borgarstjórinn í Reykjavík getur
hins vegar með réttu bent á, að hugmyndir þær og tiilögur,
sem hann hefur sett fram komi að þessu leyti til framkvæmda
þegar í stað og geta haft veruleg áhrif í þá átt að auka fram-
kvæmdir í landinu og þar með atvinnu.
Fyrir nokkrum vikum lýsti Halldór Blöndal, samgönguráð-
herra, þeirri skoðun sinni, að tímabært væri að gera átak í
vegaframkvæmdum á höfuðborgarsvæðinu. Nú hefur ríkis-
stjórnin gert þessa skoðun samgönguráðherra að sinni með því
að lýsa því yfir, að kannaðir verði möguleikar á slíkum fram-
kvæmdum með sérstakri fjármögnun. Sameiginlega hafa því
borgarstjórinn í Reykjavík og samgönguráðherra sett fram til-
lögur á undanförnum vikum, sem verða að veruleika á næstu
mánuðum og munu augljóslega auka töluvert eftirspurn eftir
vinnuafli.
Um þetta sagði Árni Sigfússon, borgarstjóri, m.a. í samtali
við Morgunblaðið í gær: „Það sem við settum fram var að með
þessum flýtifyrningum yrðu fyrirtækin hvött til að hraða fjár-
festingum og það mætti afskrifa hraðar fjárfestingar sem ráð-
izt yrði í næstu eitt til tvö ár. Mér sýnist þetta vera á sömu
nótum og það mun skapa nýjan þrótt í framkvæmdir og þá
ekki sizt þessi stórverkefni í vegagerð í borginni. Með því fáum
við þann stuðning, sem við höfum beðið eftir til að ráðast í
slík verkefni."
Vaxtastigið hefur augljóslega hamlað framkvæmdum. En
undanfarna mánuði hafa vextir lækkað verulega og ástæða til
að ætla, að framhald geti orðið á því. í Morgunblaðinu í dag
er frá því skýrt, að sparisjóðirnir hafi riðið á vaðið með frek-
ari vaxtalækkun, sem koma mun atvinnulífinu sérstaklega til
góða. Væntanlega fylgja aðrar lánastofnanir á eftir á næstu
vikum. Nauðsynlegt er að vextir lækki enn frekar. Ef saman
fara frekari vaxtalækkun, flýtifyrning og aðrar aðgerðir ríkis-
stjórnar til að örva fjárfestingu má búast við árangri. En í
þeim efnum megum við ekki gleyma nauðsyn þess, að sterku
aðhaldi verði eftir sem áður beitt í öliu efnahagskerfinu til
þess að koma í veg fyrir, að verðbólgubálið kvikni á nýjan leik.
VIÐAR Gunnarsson í hlutverki Högna í Ragnarökum. Myndin er tekin á annarri æfingunni
á Stóra sviði Þjóðleikhússins og söngvararnir ekki komnir í fullan skrúða.
Morgunblaðið/Sverrir
ALDREIOF MIKIÐ
AF GÓÐUM HLUTUM
THEATRE de Complicite er æði sér- GERRY Mulligan kemur
stakur leikhópur sem verður með sýn- með hljómsveit sína og
ingu í Borgarleikhúsinu. leikur í Háskólabíói.
Listahátíð 1994 hefstum
næstu helgi. Súsanna
Svavarsdóttir skoðar
það sem hæst ber á há-
tíðinni, lítur yfir kostnað-
inn og á hvern hátt at-
riði Listahátíðar koma
inn í dagskrána.
Kristinn Sigmundsson taka þátt í
flutningnurh. Hljómsveitarstjóri er
Osmo Vánská og kórstjóri Þorgerður
Ingólfsdóttir.
Fjölmargar myndlistarsýningar
verða í boði meðan á Listahátíð stend-
ur. Af íslenskri myndiist má nefna
sýningu Sigurðar Guðmundssonar í
Gallerí Sólon íslandus, sýningu á
verkum Jóns Engilberts í FÍM-saln-
um og á verkum Dieters Roth í Ný-
listasafninu. Sex gullsmiðir sýna í
Norræna húsinu, verk Helga Þorgils
Friðjónssonar verða í Listasafni ASÍ
og myndlistarsýning barna og ungl-
inga í Ráðhúsinu. Að Kjarvalsstöðum
verður sýning sem ber heitið íslensk
samtímalist og í Listasafni íslands
verður sýningin Frá Alþingishátíð til
Lýðveldisstofnunar. í heildina ætti
því að vera hægt að fá gott yfirlit
yfir ýmsa þætti myndlistar á seinustu
áratugum. Af erlendum gestum i
myndlistinni ber líklega hæst sýningu
Ilja Kabakovs í sýningarsalnum Önn-
ur hæð.
Leikhúsin leggja fram sinn skerf
til að gera hátíðina sem ánægjuleg-
-asta. Frá 1. til 6. júní verður barna-
leikhúshátið, þar sem bæði vérða leik-
in verk og brúðusýningar í boði. Auk
þess kemur danskur leikhópur, sem
sýnir í Möguleikhúsinu við Hlemm
gamansama sýningu um stríð og frið,
sem heitir Litla nornin. Leikhúsið Frú
Emilía sýnir Macbeth, Leikfélag
Akureyrar sýnir BarPar í Lindarbæ
og í lok Listahátíðar kemur breski
leikhópurinn Theatre de Complicite
og sýnir The Street of Crocodiles í
Borgarleikhúsinu. Þar verður einnig
sýning íslenska dansflokksins, Lýð-
veldisdansar.
Kostnaður
Kostnaður vegna Listahátíðar er
áætlaður rúmlega 70 milljónir. Þar af
er áætlað að aðgangseyrir skili ríflega
18 milljónum, sameiginlegar tekjur
vegna dagskrárgerðar tæpum þremur
milljónum og aðildargjöld um 500 þús-
und krónum. Framlag Reykjavíkur-
borgar til hátíðarinnar er 15 milljónir
og sama upphæð kemur úr ríkissjóði.
Styrkir til dagskráratriða nema rúm-
lega 19 milljónum. Stærsti útgjaldalið-
urinn er vegna þóknunar til lista-
manna, eða rúmar 26 milljónir, en taka
ber fram að Listahátíð greiðir ekki
kostnað af öllu því sem í boði er með-
an á hátíðinni stendur. Kostnaðurinn
við uppsetningu Niflungahringsins er
þar einn stærsti liðurinn, en af henni
greiðir Listahátíð 11 millj. Uppfærslan
sjálf kostar þó á milii 35 og 38 milljón-
ir. Aðrir þátttakendur í kostnaði vegna
uppfærslunnar eru Þjóðleikhúsið, ís-
lenska óperan, Sinfóníuhljómsveit Is-
lands, auk ijölmargra fyrirtækja og
stofnana, bæði hér heima og erlendis.
Listahátíð sem samheiti
Atriðin á Listahátíð koma til með
þrennu móti: í fyrsta lagið leitar Lista-
hátíð eftir vissum listamönnum til að
koma fram á hátíðinni. Listahátíð á
frumkvæði að þessum atriðum, ber
fulla ábyrgð á framkvæmd þeirra, auk
þess að bera kostnað af þeim.
I öðru lagi eru á Listahátíð atriði
sem boðin eru fram af einstaklingum,
hópum eða stofnunum. Þeir sem bjóða
atriðin fram bera alla ábyrgð á þeim
framkvæmdalega og fjárhagslega en
þiggja ákveðna upphæð að styrk frá
Listahátíð.
í þriðja lagi eru atriði sem aðrir en
Listahátíð sjá um. Eru viðkomandi
aðilar eða stofnanir þá alfarið ábyrgir
fyrir framkvæmd og fjárhag atriðanna
en Listahátíð tekur þá inn á dagskrá
í sameiginlegri kynningu á hátíðinni,
auk þess að sjá um miðasölu í mörgum
tilvikum.
Fyrirkomulag þetta hefur ríkt um
árabil. Hins vegar hefur hlutur inn-
lendrar listsköpunar aukist á seinustu
árum og að sögn forsvarsmanna Lista-
hátíðar er þajð glöggt dæmi um hið
gróskumikla listalíf sem hér hefur
þróast á seinustu árum. Með því að
Listahátíð gerist einskonar samnefn-
ari fyrir þá listviðburði sem eiga sér
stað í Reykjavík í júnímánuði annað
hvert ár, greiðir það fyrir því að koma
á framfæri atriðum, sem ekki er ljóst
fyrr en mjög seint að verði tilbúin.
Sú umræða hefur gjarnan risið í
kjölfar Listahátlðar að hún sé of dýr
fyrir þjóðina og hana beri að leggja
niður. Er þá gjarnan miðað við heild-
arkostnað. En ef litið er til þess að
aðeins 30 millj. af almannafé fara til
reksturs hátíðarinnar, og það annað
hvert ár, er erfitt að færa rök fyrir
því að svo sé. Eða er réttlætanlegt
að leggja Borgarleikhúsið niður
vegna þess að reksturinn kostar
Reykjavíkurborg um 100 millj. á ári,
eða Þjóðleikhúsið vegna þess að
reksturinn kostar ríkissjóð um 300
millj. á ári.
Sú gagnrýni hefur einnig komið
fram, að hingað komi orðið svo mikið
af listamönnum á heimsmælikvarða
að Listahátíð sé óþörf. Ekki ómerkari
þjóð en Finnar, sem eiga líklega
fremstu tónskáld og hljómsveitarstjóra
á Norðurlöndum í dag, halda 70 tónlist-
arhátíðir á hveiju sumri. Það er íhug-
unarefni hvort það er þess vegna sem
þeir eiga listamenn sem skara fram
úr. Þeir telja nefnilega ekki hægt. að
gera of mikið af góðum hlutum og
vita að lífsgæði kosta peninga.
Á Listahátíð i Reykjavík er boðið
upp á það besta sem hægt er að fá
hveiju sinni. Ef þörf er á einhveijum
breytingum á hátíðinni, hljóta þær
breytingar að lúta að þeim tíma sem
framkvæmdastjóm hennar hefur til
undirbúnings hverju sinni. Það mætti
spyija hvort ekki væri skynsamlegra
að gefa henni lengri tíma til undirbún-
ings, til dæmis fjögur til sex ár. Væri
það kostur, vegna þess að margir lista-
menn eru bókaðir þrjú til fimm ár fram
í 'tímann. Tii dæmis væri hagur að því
að framkvæmdastjóm Listahátíðar
1996 væri langt komin með skipulagn-
ingu nú þegar og að framkvæmda-
stjóm hátíðarinnar 1998 væri þegav
farin að þreifa fyrir sér - jafnvel þótt
hátíðin yrði eitthvað dýrari. Það er
nefnilega ekki hægt að kaupa heiminn
fyrir ekki neitt - og það strax.
Listahátíð í Reykjavík 1994
hefst næstkomandi föstu-
dag, 27. maí. Hátíðin stend-
ur til 27. júní og verður að
vanda margt áhugavert í boði fyrir
áhugafólk um listir. Ber þar fyrst að
nefna óperuna Niflungahringinn, eft-
ir Wagner, sem verður frumsýnd á
setningardag hátíðarinnar, klukkan
18 Eins og fram hefur komið í frétt-
um, verða einnig tónleikar með Krist-
jáni Jóhannssyni, Vladimir As-
hkenazy og Erling Blöndal Bengts-
syni á hátíðinni, en þeir eru heiðurs-
gestir hennar, ásamt Wolfgang
Wagner.
Það má segja að tónlistarhluti há-
tíðarinnar sé einkar íjölbreyttur því
þar er að finna einleikstónleika, kam-
merverk, sinfóníutónleika, djass og
popptónlist. Hinn heimsþekkti fiðlu-
leikarjlgor Oistrakh leikur á tónleik-
um i íslensku óperunni og saxófón-
leikarinn Gerry Mulligan kemur fram
á tónleikum í Háskólabíói, ásamt
kvartett sínum. En það verða fleiri
saxófónar á dagskrá Listahátíðar, því
Ny Dansk Saxofonkvartet verður
með tónleika í Norræna húsinu. Af
íslenskum verkum ber hæst frum-
flutning á verki Atla Heimis Sveins-
sonar, „Tíminn og vatnið". Flytjendur
verksins eru Kammersveit Reykjavík-
ur, kór og einsöngvararnir Marta
Halldórsdóttir, Bergþór Pálsson og
Sverrir Guðjónsson. Stjórnandi er
Paul Zukofsky. Sinfóníuhljómsveit
íslands flytur níundu Sinfóníu Beet-
hovens, ásamt Hamrahlíðarkórnum
og Kór Menntaskólans við Hamra-
hlíð, auk þess sem einsöngvararnir
Marta Halldórsdóttir, Rannveig
Bragadóttir, Kolbeinn Ketilsson og
LAUGARDAGUR 21. MAÍ 1994 27
Jacqueline Kennedey Onassis, ekkja Johns F. Kennedys og
Aristotelesar Onassis, látin úr krabbameini, 64 ára að aldri i
„Drottning“
Bandaríkjanna öll
Jacqueline Bouvier var fædd 28.
júlí 1929 á ÍJing Island, eldri dótt-
ir Johns „Black Jacks“ Bouviers,
auðugs bankastjóra. Jacqueline
giftist John F. Kennedy, ungum og
metnaðargjörnum öldungadeildar-
þingmanni, árið 1953. Þau eignuð-
ust þrjú börn, Caroline, John og
Patrick, sem dó skömmu eftir fæð-
ingu.
Kennedy sigraði naumlega í for-
setakosningunum árið 1960 ogtóku
Bandaríkjamenn fljótlega ástfóstri
við hin ungu og glæsilegu forseta-
hjón, haft var á orði að Jackie, eins
og hún var ávallt kölluð, væri í
raun fyrsta forsetafrúin. Fræg varð
opinber heimsókn Kennedy-hjón-
anna til Frakklands, þar sem þau
unnu hug og hjörtu Frakka. Vár
það ekki síst þakkað Jacqueliné,
sem heillaði alla með þokka sínum
og framkomu.
Forsetamorð
Sviplegur endir var bundinn á
forsetatíð Kennedys er hann var
skotinn í Dallas 22. nóvember 1963
er hann ók í opnum bíl um götur
borgarinnar með Jacqueline sér við
hlið.
Hún átti óskipta samúð þjóðar-
Fyrirmyndarfjölskyldan
KENNEDY-hjónin ásamt dótturinni Caroline.
Tóku Bandaríkjamenn fljótt ástfóstri við hin
ungu og glæsilegu forsetahjón og börn þeirra,
John og Caroline.
Gifting í Grikklandi
HJÓNABAND Jacqueline og gríska skipakóngsins Arisfotelesar
Onassis 1968, var ákaflega umdeilt og umtalað.
Forsetinn látinn
HARMI slegin ekkja Kennedys, Jacqueline, við hlið
Lyndons B. Johnsons er hann sver embættiseið for-
seta Bandaríkjanna, nokkrum mínútum eftir dauða
Kennedys.
munasöfnun. Síðustu árin starfaði
hún við bókaútgáfu, lengst af hjá
Doubleday í New York. Þótti hún
glögg og nákvæm í vali sínum á
bókum og ósérhlífm í starfi.
Jacquline var aila tíð í sviðsljós-
inu, þó nokkuð hafi dregið úr
ágangi fjölmiðla hin síðari ár. Helst
var fundið að hjónabandi hennar
og Onassis, svo og eyðslusemi
hennar en að öðru leyti fóru fjöl-
miðlar fremur mjúkum höndum um
Jacqueline.
Hún baðst undan sífelldu umtal-
inu, sóttist eftir einveru og tima til
að eyða með fjölskyldu sinni, sam-
býlismanninum Maurice Temiiel-
mann, belgískum gyðingi og millj-
ónamæringi, börnum og barnabörn-
um. Sögðu vinir hennar að á síðustu
árum hefði hún verið sátt, hún hefði
öðlast þá lífsfyllingu sem hún hefði
lengi þráð eftir stormasamt líf, sem
markað var þungum áfóllum.
Konan sem margir Bandaríkjamenn
töldu komast næst því að vera
drottning þeirra er látin. Jacqueline
Kennedy verður minnst fyrir þann
glæsileika sem einkenndi hana og
fyrri eiginmann hennar, John F.
Kennedy, forseta. Henni hafði verið
fyrirgefið „gríska hliðarsporið“,
hjónaband hennar og skipakóngsins
Onassis, og naut hún síðustu ár virð-
ingar sakir eigin verðleika.
Ijanúar sl. uppgötvaðist að
Jacqueline væri með eitla-
krabbamein og gekkst hún
undir lyfja- og geislameðferð.
Voru henni gefnar góðar vonir um
bata en í vikubyijun var hins vegar
ljóst að ekki varð við neitt ráðið
og útskrifaði Jacqueline sig sjálf
af sjúkrahúsi í New York á þriðju-
dag, kvaðst vilja deyja heima. Hlaut
hún síðustu smurningu á fimmtu-
dagskvöld og var öll skömmu síðar.
Börn hennar, John F. Kennedy
yngri og Caroline Kennedy Schloss-
berg, og fylgdarmaður hennar um
langt skeið, Maurice Tempelmann,
voru við dánarbeð hennar.
Meðal þeirra sem minntust hinn-
ar látnu var Bill Clinton, Banda-
ríkjaforseti, sem sagði hana hafa
verið fyrirmynd þjóðarinnar hvað
hugrekki og virðugleika varðaði og
sagði hana fremur en nokkra aðra
konu hafa hrifið þjóðina og um-
heiminn með gáfum sínum, glæsi-
leik og þokka.
Lady Bird Johnson, ekkja Lynd-
ons B. Johnsson, sagði hana hafa
verið ímynd fegurðar og glæsileika.
„Fyrsta forsetafrúin“
Síðustu
árin var
Jacquel-
ine sátt í
v starfi
sínu og
einkalífi.

innar í kjölfar andláts Kennedys,
varð nokkurs konar táknmynd
sorgarinnar sem menn báru í bijósti
vegna morðsins. Því álitu margir
það nánast helgispjöll, er tilkynnt
var að Jacquleine hyggðist giftast
gríska skipakóngnum og glaumgos-
anum Aristoteles Onassis árið
1968.
Margir töldu þá ákvörðun
Jacqueline um að giftast að nýju,
til marks um að henni hefði ekki
tekist að finna sína réttu hillu í líf-
inu og að hún hyggðist hrista af
sér helgisögn, að byggja upp nýtt
og betra líf. Bandaríska blaðið
Washington Post sagði þá að hvað
sem menn hefðu um ákvörðun
Jaqueline að segja, yrði hennar
jafnan minnst fyrir þá hugprýði er
hún sýndi á örlagastund. Kjarkur
hennar og aðdáunarverð stilling
hafi verið bandarísku þjóðinni
ómetanlegur styrkur eftir dauða
Kennedys.
Ekki liðu ínörg ár þar til brestir
komu í hjónaband Jacqueline og
Onassis og höfðu þau ákveðið skiln-
að nokkram mánuðum áður en
hann lést árið 1975.
Lífsfylling
Jacqueline var listræn að eðlis-
fari, hafði yndi af bóklestri og list-
j
4
I
i
í'
1