Morgunblaðið - 10.06.1994, Blaðsíða 16

16 FÖSTUDAGUR 10. JÚNÍ 1994
LISTIR
•MORGUNBLAÐIÐ
Listahátíð og íslensk nútímatónlist í Langholtskirkju
HRÓLFUR Vagnsson og Stefan Reil.
Harmónikka
oggítar í
kammerlitum
Óvenjuleg hljóðfæraskipan gefur nútímatón-
skáldum mikla möguleika. Súsanna Svav-
arsdóttir skoðar hlutverk harmónikku og
gítars í hópvinnu meðöðrum hljóðfærum í
Tímanum og vatninu.
GÍTARLEIKARARNIR Páll, Þórarinn, Rúnar og Einar.
EGAR talað er um
harmónikkur, dettur
manni helst í hug félags-
skapur fólks, sem fúlt á
svip leikur Austfjarðar-
þokuna og önnur undur. Harmón-
ikka hefur lengst af þótt fremur
hlægilegt hljóðfæri hér á landi og
líklega eigum við í vandræðum
með að tengja hana við fagurtónl-
ist á við kammertónlist.
I Langholtskirkju eru þó tvær
harmónikkur þessa dagana og á
þær leika Hrólfur Vagnsson og
þýskur félagi hans Stefan Reil.
Draga langa, ljúfsára tóna tímans;
hefja leikinn á sama tóni, íj'arlægj-
ast, langt, langt hvor í sína áttina,
út á ystu nöf þar til aðeins ein
leið er fær - til baka. Mætast að
lokum í einum tóni, tóni eilífðarinn-
ar.
Harmónikkan og
nútímatónlistin
Harmónikkuleikaramir tveir
taka þátt í litrófi tímans í frum-
flutningi Kammersveitar Reykja-
víkur á „Tíminum og vatninu" eft-
ir Atla Heimi Sveinsson. Báðir búa
þeir Hrólfur og Stefan í Þýska-
landi. Meðfram spilamennskunni
rekur Hrólfur stúdíó, en Stefan er
við einleikaranám. Meðfram spila-
mennskunni segir Hrólfur. Hvers
konar spilamennsku?
„Uppistaðan í þeirri tónlist sem
við leikum á nikkur er nútímatón-
list. Það er töluvert um það í dag
að hún sé skrifuð inn í kammer-
verk.“
Nú hefur það verið lenska hér
að taka harmónikku ekki alvarlega
sem hljóðfæri og má segja að hún
hafi orðið dálítið út undan í tón-
listarkennslu. Hvers vegna?
„Það er kannski vegna þess að
hér er starfandi áhugamannafélag
um hana, sem mér virðist vera ein-
hvers konar félag áhugalausra,
þótt ég efist ekki um að á meðal
félagsmanna séu einstaklingar
sem hafi raunverulegan áhuga og
vill gera eitthvað til að rétta hlut
þessa hljóðfæris. En breiddin
stoppar það.
Eg held að það sé litið á harmón-
ikkuna sem alvöru hljóðfæri, en
alvörunni er bara ekki hleypt nógu
langt. Menn þora ekki að fara út
fyrir það sem þeir þekkja. Afleið-
ingin er takmörkun, rétt eins og
ef fólk sem leikur á önnur hljóð-
færi segði: „Við spilum bara Beet-
hovén og ekkert annað.“ Ef þeir
hljóðfæraleikarar, sem leika í Tím-
anum og vatninu hugsuðu svona,
væru þeir ekki að spila hér. Það
segir kannski sína sögu að ekki
skyldu vera til harmónikkuleikarar
hér heima til að taka þátt í þessum
flutningi."
Þú segir að þyngdarpunkturinn
í þeirri tónlist sem þið flytjið sé í
nútímatónlist. Er mikið samið fyrir
harmónikkur í dag.
„Töluvert og færist stórlega í
aukana."
En hvers vegna er til svo lítið
af eldri verkum fyrir harmónikkur?
„Það er vegna þess að hljóðfær-
ið var ekki búið til fyrr en eftir
1800. I þeirri mynd sem við sjáum
það í dag, var hljóðfærið ekki til
fyrr en fyrir 30 árum. En á þeim
30 árum hefur tónlist fyrir það líka
orðið til.
En þá rætt er um þennan flutn-
ing, þá er rosalegur heiður fyrir
okkur að fá að taka þátt í honum
sem harmónikkuleikarar - og per-
sónulega finnst mér þetta stórkost-
legt verk. Það er líka einstæð
reynsla að fá að vinna með stjórn-
andanum, Paul Zukofsky. Það hef
ég ekki gert áður. Ég hef unnið
með mjög mörgum góðum hljóm-
sveitarstjórum en Zukofsky slær
þeim öllum við. Hann er svo flínk-
ur og það fer ekki eitt smáatriði
framhjá honum,“ segir Hrólfur.
„Ég er líka nokkuð viss um að
innihald skáldskaparins er komið
mjög vel til skila."
Hlusta eftir íslenskum
einkennum
„Hljóðfæraskipanin gefur líka
svo mikla möguleika, því hún er
mjög óvenjuleg. Þetta er spennandi
tónlist og það er gaman að spila
hana. Ég hlusta mikið eftir íslensk-
um einkennum og finn mikið af
þeim. Þetta er örugglega tónlist
sem hefði ekki getað verið skrifuð
annnars staðar, samt er harmón-
ikkuröddin ekkert frábrugðin því
sem við eigum að venjast í þeim
nútímaverkum sem við höfum tek-
ið þátt í að flytja.“ Og þeir félag-
arnir eru sammála um að leið
harmónikkunnar út úr skiplögðu
félagslífi og inn í tónlistarlífið í
víðasta skilningi sé í gegnum kam-
mermúsík. En er þá harmónikkan
alltaf hluti af kammerhljómsveit
eða eru einnig samdir konsertar
fyrir hana?
Já, það eru til konsertar fyrir
sinfóníuhljómsveit, þar sem harm-
ónikkan er einleikshljóðfæri, aðal-
lega eftir skandinavísk tónskáld,
einnig tvíleiksverk, fyrir strengja-
sveit og harmónikku og selló. En
það er þó ennþá svo lítið til 'að
hvert einasta verk, sem er skrifað
fer strax í kringum hnöttinn. Hvert
verk hjálpar. En svo er líka mjög
mikið til af tónlist sem hefur verið
yfirfærð af öðrum hljóðfærum, til
dæmis sembal og píanótónlist, org-
el- og harmóníum. Reyndar hafði
ég alltaf haldið að harmóníumtón-
list væri einhver verk sem hefði
verið hent út úr kirkjunum en þetta
eru hrein ótrúleg verk sem voru
aðallega skrifuð um síðastliðin
aldamót."
Ung og lágvær rödd gítarsins
Gítarleikararnir Einar Kristján
Einarsson, Páll Eyjólfsson, Þórar-
inn Sigurbergsson og Rúnar Þóris-
son, slá strengi sína á móti baritón-
söng í ljóðum um ástina í bálki
Steins Steinars um Tímann og
vatnið. Einar Kristján leikur ýmist
á rafmagnsgítar, bassagítar eða
klassískan gítar, Páll og Þórarinn
leika á klassískan gítar og Rúnar
ýmist á klassískan eða rafmagns-
gítar.
Einar hefur tvisvar leikið með
Sinfóníuhljómsveit íslands og
Þórarinn hefur tekið þátt í flutn-
ingi á kammerverki með Kammer-
sveit Reykjavíkur, Páll hefur leikið
með kammerhljómsveitum við
ýmis tilefni, en þetta er frumraun
Rúnars á þessu sviði.
Af þeim verkum sem skrifuð eru
fyrir gítar, er mest skrifað fyrir
hann sem einleikshljóðfæri. Þó hef-
ur þeim verkum fjölgað sem hafa
gítar með 2-5 öðrum hljóðfærum.
„Síðan er örlítið til af verkum þar
sem gítar er hluti af hljómsveit,"
segja þeir félagamir. „Hins vegar
er einstakt að fjórir gítarar séu
hluti áf hljómsveit, eins og hér er.“
Hvers vegna er það?
„Þetta er tiltölulega ungt hljóð-
færi og lágvært og það er ekki
fyrr en það er magnað upp með
rafmagni að það nýtur sín með
öðrum hljóðfærum.“
Þeir Einar, Þórarinn, Páll og
Rúnar era sammála um að mjög
gaman sé að taka þátt í kammer-
hóp og finnst spennandi að vera
með í frumflutningi á íslensku
verki. „Maður þjálfast í að spila
undir slagi stjórnanda,“ segja þeir
og finnst það mjög lærdómsríkt
og mikils virði. „Það er líka gaman
að vera hluti af hóp í staðinn fyrir i
að sitja einir heima við undirbún-
ing. Það er góð þjálfun fyrir okkur
sem músíkanta að vinna með
kröfuhörðum stjórnanda. Það setur
mann í ákveðnar stellingar og
skerpir á manni. Það er auðvitað
nýtt að þurfa að hlusta eftir öðrum
hljóðfærum og óhætt að segja að
það skerpi skilningarvitin."
En er einhver munur á tónlist-
inni sem skrifuð er fyrir gítarinn
í sólóverkum og í þessu stykki?
Já. Þegar gítarinn er einn, er
hann eins og heil hljómsveit. Hér
er hver gítar einradda. Fyrir bragð-
ið nýtur hver tónn sín betur. Það
er ekkert grunnstef til að fara eft-
ir, svo við þurfum að vera mjög
nákvæmir í talningu. Það má segja
að við endurnýjum þá kunnáttu.
Hér gefur gítarinn ákveðinn lit í
heildartón hljómsveitarinnar,
fremur en að hafa ákveðnar laglín- |
ur. Það er ómetanlegt að fá að I
taka þátt í frumflutningi á svona
viðamiklu nýju íslensku verki og
fá að vinna með svo klárum stjórn-
anda sem Zukofsky er,“ segja þeir
félagarnir að lokum, taka upp gít-
ara sína og koma sér fyrir á sínum
stað í hljómsveitinni fyrir næstu
æfingalotu. Það er stuttur tími til ,
stefnu, því framflutningur
Kammersveitar Reykjavíkur á
„Tímanum og vatninu“ er á sunnu-
daginn, 12. júní, í Langholtskirkju.
TIL LOIUDON MEÐ FLUGLEIDUM • TIL LOIVIDOIXI MEÐ FLUGLEIÐUM • TIL LOIUDOIU MEÐ FLU
Sumarborgin
FLUG OG GISTING
Verð frá 42.140 kr.*
á manninn í tvíbýli í 4 daga og 3 nætur á St. Giles Hotel.
Verð frá 30.955 kr.*
á manninn í viku m.v. 4
(2 fullorðna og 2 böm, 2 - 11 ára) í bíl í A-flokki.
41.140 kr.* á manninn í viku m.v. 2 í bíl í A-flokki.
Náðu þér í ferðabæklinga Flugleiða,
Ut í heim og Út í sól.
* Flugvallarskattar ínnifaldir. 14 daga bókunarfyrirvari.
*♦ Mugvaflarskattar ekki innifaldir. 21 dags bókunarfyrirvari.
• ¥ina
Haíðu samband við söluskrifscofur okkar,
umboðsmenn um allt land, ferðaskrifstofurnar
eða í síma 690300 (svarað mánud. - föstud.
frá kl. 8 - 19 og á laugard. frá kl. 8 - 1
FLUGLEIDIR
Traustur íslenskur ferÖafélagi
TIL LOINIDON MEÐ FLUGLEIÐUM • TIL LONDON MEÐ FLU