Morgunblaðið - 10.06.1994, Blaðsíða 30

36 FÖSTUDAGUR 10. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
Glansmyndir eða sannleikur?
GREININ „Glansbilleder" eftir
Ulrik Hey í Weekendavisen 27.
maí hefur farið fyrir brjóstið á
mörgum íslendigum. Ulrik Hoy
heimsótti landið, myndaði sér
skoðanir og birti þær í grein í
dönsku blaði fyrir danska lesend-
ur. Fólk getur verið sammála eða
ósammála honum, en verði menn
sárir, tel ég það einungis staðfest-
ingu á því sem hann heldur fram.
í vikunni á undan, þ. 20. maí, var
stórt viðtal í sama blaði við Björn
Björnsson. Viðtalið var ekki á
forsíðu annars hluta blaðsins held-
ur á baksíðu fyrsta hluta blaðsins
sem er í tveimur hlutum - einnig
á áberandi stað í blaðinu og grein-
in nær eins og grein Ulriks Hoy
yfir alla síðuna. Engum þykir að
sér vegið vegna þessarar greinar.
Og ég spyr sjálfa mig: Hvers
vegna? Áður en ég svara spurning-
unni ætla ég að nefna nokkur
dæmi um það sem Bjöm Th.
Björnsson segir um ísland og Ís-
lendinga.
Björn Th. Björnsson segir í við-
talinu að íslendingar búi við sögu-
lega sjálfsblekkingu þegar þeir
haldi því fram að allar
ógöngur á liðnum öld-
um hafi einungis verið
Dönum að kenna og
nefnir hann í því sam-
bandi þrælaflutning
íslendinga til Dan-
merkur, sem að mestu
leyti var stjórnað af
íslendingum sjálfum
og sem Friðrik kon-
ungur fimmti reyndi
að koma í veg fyrir
árið 1759 vegna þess
að verulega hafði
dregið úr fólksfjöldan-
um í landinu og
12.000 manns voru
látnir úr hungri. Björn
segir: „Hin hefðbundna hugmynd
að Danir hafi kúgað okkur er þess-
vegna ekki ótvíræð". Björn segir:
„Til dæmis hafa íslendingar aaa-
aldrei lært að framleiða skó. Dan-
ir sendu hingað skósmið til að
kenna okkur að framleiða skó. En
við drógumst bara áfram á þessum
ólögulegu sauðskinnsskóm".
„Danir vildu einnig kenna okkur
að borða kartöflur. Hingað kom
Aldís
Sigurðardóttir
greifi; - Hastfer að
nafni, sem átti að
kenna okkur að rækta
kartöflur. En enginn
vildi borða þær, og
það endaði á því að
þær voru kallaðar
Hastfer-skítur." „Ef
þú ekur um í Reykja-
vík í dag sérðu að
húsin eru ljót og ólist-
ræn. Á flestum stöð-
um minna þau helst á
rústir, vegna þess að
múraraiðnin er ein
þeirra greina sem við
höfum aldrei lært.“
„Ég get ekki
ímyndað^ mér um hvað
frú Vigdís, forseti íslands, ætlar
að tala á 17. júní. Við getum ekki
stært okkur af miklu frá þessum
50 árum. Þróunin hér hefur verið
eins og annars staðar í Evrópu.
Bæði upp og niður. Og nú nýlega
eins og annars staðar í Evrópu
frekar niður. Við þjóðernissinnar
þjáumst enn vegna þess að við
erum með erlendan her í landinu.
Það stingur eins og þyrnir... Ekki
Breytingar
á símanúmerum
í Reykjavík

Austurbæjar
Óbreytt
68 og 81
verður
87
í Grafarvogi,
Árbæ
og Breiðholti
Með útkomu nýrrar símaskrár 1994 sem tekur gildi þann 11. júní
verða m.a. eftirtaldar breytingar á símanúmerum í Reykjavík.
Númer í Árbæ, Breiðholti og Grafarvogi sem byrja á 68 og 81,
munu eftir breytinguna byrja á 87.
Númer í Reykjavík vestan Reykjanesbrautar sem byrja á 67,
munu eftir breytinguna byrja á 88.
Ath. Gamla númerið
fer á símsvara sem
vísar á nýja númerið.
POSTUR OG SIMI
UMDÆMI V
Víst er sannleikurinn
oft sár, segir Aldís
Sigurðardóttir, en
hann er fyrir hendi,
hvort sem hann er þægi-
legur eður ei.
það að við sjáum hann, en við vit-
um af honum. Og á meðan við
vitum af honum, finnst okkur við
ekki vera alveg frjáls."
„Annar risamunur [= á Dönum
og íslendingum] er sá að Evrópu-
sambandið er ekki raunhæfur
möguleiki fyrir ísland. Við reynum
í staðinn að víggirða okkur. íslend-
ingar eru veiðimenn. Við erum
með happdrættis-hugarfar. Og
það hefur ef til vill verið versti
fjandmaður íslands. Við skipu-
leggjum ekki. Við bíðum eftir afl-
anum. Þetta er þveröfugt við Dani.
Þeir verða að skipuleggja.“ Bjöm
er harðorður í garð Islendinga,
rétt eins og Ulrik Hoy - þótt þetta
úrtak gefi að sjálfsögðu ekki sömu
upplýsingar og öll greinin, og það
sama gildir um frétt Morgunblaðs-
ins um grein Ulriks Hoy. Ef til
vill hefur blaðamaðurinn, Karolina
Thostrup, misskilið allt sem Björn
sagði - þó að ég telji það ólík-
legt. En það er greinilega ekki
sama hver leggur fram þennan
sannleik og hvernig það er gert.
íslendingar eiga orðatiltækið:
„Glöggt er gests augað“, en ætl-
ast er til þess af gestinum að hann
rómi bara gestgjafann og þegi um
það sem miður er, rétt eins og
svarið við spurningunni „hvernig
gengur?“ á að vera „vel“ og ekki
„illa“ svo að sá sem spyr snúi
ekki baki við manni. En sannleik-
anum verður hver sárreiðastur og
þegar svar gestsins við hinni hefð-
bundnu spurningu „hvernig finnst
þér ísland?" er ekki eftir höfði
spyijanda er svarið: „Oft má satt
kyrrt liggja“. Þess vegna fer ekki
fijósöm og þróandi umræða í
gang. Víst er sannleikurinn oft
sár, en hann er fyrir hendi hvort
sem hann er þægilegur eður ei.
Ulrik Hoy hefur um áraskeið
verið m.a. greinahöfundur og bók-
menntagagnrýnandi á Weekenda-
visen. Hann er þekktur fyrir sinn
skarpa stíl og hann hlífir engum.
Danir eru vanir að sitja undir ásök-
unum og ávítunum af hans hálfu.
Hann tekur á hlutunum með
kímnigáfu og kaldhæðni, sem er
með alveg sérstöku Ulrik Hoy-sku
sniði. Mönnum fellur það misjafn-
lega, en hann kemur af stað um-
ræðu og gagnrýnni hugsun. Það
er það sem er svo mikilvægt við
greinar hans. Hann er með fasta
vikulega grein í blaðinu og var
þessi grein þar til í fyrra kölluð
„Platuglen" eða “Smásvindlarinn“
en er ekki lengur merkt á þennan
hátt. Eina grein sína kallar hann
r’-A!fsýn Dana“, (15. apríl 1994),
neð tvöfaldri merkingu: ann-
arsvegar það að sjá og þekkja eitt-
hvað af eigin raun og hinsvegar
sjálfsýn full blekkinga. Hann ávít-
ar Dani - með tilvitnunum í virta
höfunda sem voru uppi eftir fyrri
heimsstyijöld - fyrir að sjá ekki
í gegnum, og vilja ekki sjá og
skilja, það sem er næst manni.
Hann vitnar í höfundinn Achton
Friis sem sagði: “Vilji maður fá
upplýsingar um sögu eyjanna [=
dönsku] ... þá verður maður að
snúa sér til kennarans, kennara
staðarins - hinum aðflutta - dt
til vill prestsins... Þeir sem eru
heimilisfastir á staðnum eru ekki
góðir heimildarmenn. Þeir þekkja
sögu fjölskyldunnar, eru tengdir
henni, tengdir heimahöfninni, en
eyjuna sem slíka vita þeir sjaldan
mikið um. Friis tók eftir að eyja-
skeggjar hreyfðu sig sjaldan úr
stað, þeir voru tregir til að fara
nokkuð yfirleitt, og þegar öllu var
á botninn hvolft komu þeir upp
um vanþekkingu sína á eigin yfir-
ráðasvæði. Ef til vill má segja að
þeir hafi vitað skammarlega lítið
um það sem þeir töldu sitt eigið.“
Ulrik Hoy segir að í stað þess
að ferðast til Kína, Ítalíu, Suður-
heimskautsins og sjö sinnum um-
hverfis hnöttinn ættu Danir að
heimsækja „Flotel Europa“ - fljót-
andi flóttamannabúðir í Kaup-
mannahafnarhöfn - sjá með eigin
augum að „Flotel Europa“ sé ekki
5 stjörnu hótel eins og margir
Danir telja, heldur martröð þús-
unda bosnískra flóttamanna sem
þar búa. En „Flotel Europa“ er
ekki „Dýragarður" og maður fer
ekki bara í heimsókn þangað seg-
ir Ulrik Hoy. Fréttir þaðan herma
að geðræn vandamál skjóti fljót-
lega upp kollinum eftir komuna
þagnað og fólkið eigi sér enga
undankomuleið. Það búi þarna svo
að segja hvert ofan á öðru, geti
ekkert farið og ekkert gert. Það
eigi hvergi heima. Ulrik Hoy segir
þeim ærlega til syndanna sem eru
að ærast úr afbrýðisemi og reiði
í garð þessa fólks, vegna þess
hversu gott þeim finnst þetta fólk
hafa það og hve miklu fé sé eytt
í það. Hann endar grein sína á
orðunum: „Ef það er svoná þægi-
legt að vera flóttamaður, hvers
vegna lítum við þá ekki við á „Flot-
el Sheraton"? Svarið svífur í
vindinum eða réttara sagt í óþefin-
um af þeirri fáfræði sem við höld-
um okkur dauðahaldi í. Sjálfsýn
Dana, þörf fyrir sjálfsýn, er í raun
ekki ýkja fyrirferðamikil."
Greinar af þessu tagi vekja
umræður hvort sem mönnum þyk-
ir að sér vegið eða ekki. Ulrik Hoy
er í raun ekkert sérlega harðorður
í garð íslendinga í greininni miðað
við það hvemig hann getur verið
í garð sinna eigin landsmanna.
Að lokum langar mig áð vekja
athygli á að undanfarin ár hafa
verið gefin út nokkur greinasöfn
um Dani skrifuð af erlendu fólki
í Danmörku þar sem Dönum er
gefið ærlega á baukinn. Dönum
finnst afar athyglisvert að heyra
og lesa um skoðanir annarra á
landi og þjóð, hvort sem þær eru
jákvæðar eða neikvæðar. Raunsæi
eða sjálfspíningarhvöt?
Höfundur er lektor í dönsku við
Háskóla íslands.
Veist þú hvernig á að lesa
og túlka upplýsingar í
fjölmiðlum?
SVARID STENDUR í„ VERÐBRÉF ÖG AHÆTTA
Hvcvnig er bcst nr) ávox'ta peninga?“
I bókabúðum um land allt!