Morgunblaðið - 28.06.1994, Blaðsíða 6

6 ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Vistalaus
í 8 mánuði
ÞAÐ var fyrir einskæra tilviljun að
Guðbjörn Guðjónsson komst að á
herskipi 19 áragamall, þegarorrust-
an um Atlantshafíð stóð sem hæst.
Þessi ferð varð afdrifarík því að af
40 skipa skipalest komust níu af. Á
sjóferðum sínum upplifði Guðbjöm
samfelldar sprengjuárásir Þjóðveija.
„Við lögðum
upp frá Hvalfirði
og komum saman
við skip frá
Seyðisfirði. Við
sigldum meðfram
ströndinni og í
Smugunni. Það
tók því Þjóðveij-
ana um tuttugu
mínútur að fljúga
að skipalestinni og
þeir gátu haldið uppi stanslausum
árásum allan sólarhringinn. Þetta
endaði með því að fimmtán skip
vom eftir og þá var hætt að halda
lestinni saman. Fyrirskipunin var:
Hver hjálpi sjálfum sér,“ sagði
Guðbjörn.
„Sumir sneru við, sumir héldu
áfram en við sigidum inn. í ísinn
og breiddum lök af rúmunum okkar
á dekkin til að dyljast. Þannig kom-
umst við gegnum ísinn og til Nov-
aja Zemlja þar sem skipið strandaði.
Þangað vorum við sóttir af her-
skipum. Þá fór ég inn í Hvítahaf
til Arkanghelsk og fraus þar inni í
átta mánuði. Við höfðum engar
vistir og maður var eins og Belsen-
fangi þegar maður komst þaðan því
þeir skömmtuðu ekkert Rússarnir.
Síðan sökk dallurinn inni í Hvíta-
Hafi og þá fór ég á enskt skip, sem
sigldi til Liverpool. Þar var ég í
svolítinn tíma þangað til ég fór á
lítið pólskt skip.
Þetta endaði með að við ætluðum
til Grænlands en misstum af lestinni
vegna veðurs. Við vorum svo heppn-
ir að rata rétta leið að Reykjanesinu
og fundum skip, sem við eltum til
hafnar," sagði Guðbjöm.
Guðbjörn
Guðjónsson
«H9M
ELFAVORTICE
VIFTUR
TILALLRA NOTA!
Spaðaviftur Fjarstýringar
hv.-kopar-stál fyrir spaöaviftur
Borðviftur Gólfviftur
margar gerðir
Baðviftur Gluggaviftur
með tímarofa Inn- og útblástur
Röraviftur Reykháfsviftur
margar gerðir fyrir kamínur
Iðnaðarviftur Þakviftur
Ótrúlegt úrval - hagstætt verð !
Einar Farestveit & Co.hf.
Borgartúní 28 — S 622901 og 622900
nsnsnsr
50 ÁR FRÁ ORRUSTUNNI UM ATLANTSHAFIÐ
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Morgunblaðið/Ól. K. Magnússon
Sljórnvöld
vottuðu
virðingu
DAV iÐ Oddsson, forsætisráð-
herra, fiutti ávarp um borð í Tý
og vottaði þeim, sem börðust í
orrustunni og þeim sem létust,
virðingu sína fyrir hönd íslenskra
stjómvalda.
„Þegar litið er til orrustunnar
um Atlantshafíð, finnur maður
til sorgar vegna fórnanna í stríð-
inu, en einnig til aðdáunar fyrir
hugrekki og þolgæði sjómanna
og hermanna,“ sagði Davíð sem
sagði íslendinga vita allt of vel
hve hættulegt og krefjandi Atl-
antshafið væri á friðartímum.
„Fyrir mennina, sem sigldu við
aðstæður nútíma hernaðar seinni
heimstyijaldarinnar, var Atlants-
hafið því sérstaklega háskalegur
vígvöllur."
Blómsveigum varpað í haf
og skotið úr fallbyssum
ORRUSTUNNAR um Atlantshafið var minnst á íslandi í gær en hún
stóð nær óslitið öll þau ár sem seinni heimstyijöldin stóð yfir. Um
hundrað og tuttugu fulltrúar íslands og tíu annarra þjóða, sem þátt
tóku í orrustunni fóru með varðskipinu Tý út á Viðeyjarsund. Þar
vörpuðu þeir og fyrrverandi sjómenn blómsveigum í hafið til minning-
ar um fallna sjómenn og hermenn í orrustunni. Tuttugu og einu
fallbyssuskoti var hleypt af í heiðursskyni og eftirlitsflugvélar frá
flota og flugher sex þjóða flugu hjá. Fyrr um daginn var minningar-
athöfn í Dómkirkjunni. Veðrið setti mikinn svip á athöfnina en allan
daginn var sól og blíða.
Almennt er talið að orrustan
hafi unnist 1943 þegar Banda-
menn náðu yfirhöndinni.
Eftir það urðu þeir ekki stöðvaðir,
en áður gat brugðið til beggja
vona.
Þúsundir týndu lífi
Það var haldið upp á afmælið í
Bretlandi með mikilli athöfn sl.
vor en þessi tímasetning „á mjög
vel við því þetta er árið, sem menn
halda upp á innrásina í Normandí
og hún hefði aldrei getað orðið á
þeim tíma, sem hún varð og geng-
ið eins vel og hún gerði nema
vegna þess að það var búið að
vinna sigur í orrustunni um Atl-
antshafið,“ sagði Friðþór Kr. Eyd-
al, upplýsingafulltrúi varnarliðsins
í samtali við Morgunblaðið.
Sú lengsta og harðvítugasta
Orrustan um Atlantshafið var
ein sú lengsta og harðvítugasta,
sem háð var í seinni heimstyijöld-
inni. Hún hófst í september 1939
og stóð til 7. maí 1945 þegar sig-
ur vannst á Þjóðveijum. Þúsundir
sjómanna; þar á meðal yfir eitt
hundrað Islendingar, týndu lífinu
í orrustunni en um þijú þúsund
herskipum, kaupskipum og kaf-
bátum var sökkt í henni.
Morgunblaðið/Ól. K. Magnússon
Tvær flugkempur
TVÆR þjóðkunnar flugkempur, sem börðust í stríðinu tóku
þátt í minningaathöfninni í tilefni 50 ára frá orrustunni um
Atlantshaf. Til vinstri er Njörður Snæhólm, sem flaug með
norska flughernum, sem staðsettur var í Skerjafirði og Þor-
steinn Jónsson, sem flaug með brezka flughernum og tók
m.a. þátt í orrustunni um Bretland.
Nafn Islands er
nátengt orrustunni
EKKI er hægt að fjalla um orrustuna um Atlantshafið án þess að nefna
ísland um leið. Þetta segir forstöðumaður sögustofnunar Bandaríkjaflota,
Dr. Dean C. Allard. Hann heldur fyrirlestur í Háskóla íslands í dag kl.
17.00 um orrustuna.
komin höfuðstöð,“ segir Allard.
„ísland var mjög mikilvægt
fyrir skipalestir Bandamanna á
leið til Norður-Rússlands. Um
fjórðungur birgða, fluttar úr
vestri til Sovétríkjanna, komu frá
höfnum á íslandi. Enn einn þátt-
ur eru flugsamgöngur,“ bætir
Dean við. „Island var þýðingar-
mesti staður Bandaríkjanna við
að ferja bandarískar flugvélar
til Evrópu. Um 15000 slíkar voru
feijaðar yfir Norður-Atlantshaf-
ið og margar þeirra fóru í gegn-
um Island,“ sagði dr. Dean All-
ard.
Þar mun Dr.
Allard velta upp
þeirri spurningu,
af hveiju orrustan
um Atlantshafið
hafi orðið. „Bæði
Þjóðveijar og
Bandamenn vildu
ráða yfir þessu
hafsvæði. Sundin
við Danmörku,
sundin á milli ís-
lánds og Færeyja og á milli Fær-
eyja og Irlands voru gríðarmikilvæg
fyrir framkvæmd á sjóferðabanni á
Þjóðveija og þar var ísland full-
Maurice Giret aðmíráll í franska flotanum var viðstaddur minningarathöfnina
Á skipi sem bjargaði
179 sj ómönnum
MEÐAL þeirra sem komu til að vera
við minningarathöfnina var franski
aðmírállinn Maurice Giret. Hann var
á franskri korvettu, Roselys sem
bjargaði 179 mönnum frá vísum
dauða úr sjónum og sigldi með þá
til Reykjavíkur. Á sýningu í Geysis-
húsinu á ljósmyndum úr orrustunni,
sem Jón Baldvin Hannibalsson utan-
ríkisráðherra opfiaði í gær, er mynd
frá athöfn þar sem Maurice Giret
þáði heiðursmerki úr hendi de Gaulle.
Roselys fylgdi skipalest sem sigldi
frá Rússlandi í júnf 1942. Forustu-
skipið villtist í dimmvirði, inn á breskt
tundurduflabelti norður af Vestfjörð-
um, sagði Giret, lenti á tundurdufli
og sprakk í loft upp. Fjögur kaup-
skip sukku og tvö löskuðust mikið.
„Rosely var eina fylgdarskipið sem
fór inn á sprengjubeltið til að bjarga
mönnunum," sagði Giret.
Morgunblaðið/Golli