Morgunblaðið - 11.08.1994, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 11. ÁGÚST 1994 31
GESTUR GÍSLASON
+ Gestur Gíslason
trésmiður sem
lengst af bjó á Digra-
nesvegi 78 i Kópa-
vogi, fæddist í Suð-
ur-Nýjabæ í
Þykkvabæ 26. júlí
1906. Hann lést 4.
ágúst síðastliðinn, 88
ára að aldri. Gestur
var sonur hjónanna
Guðrúnar Magnús-
dóttur húsfreyju
Suður-Nýjabæ,
25. júní 1886, d. 17.
janúar 1979 og Gísla
Gestssonar bónda
þar, f. 8. september
1878, d. 9. apríl 1979. Guðrún
var dóttir Magnúsar Eyjólfsson-
ar, vinnumanns í Bjólu í
Þykkvabæ og síðar sjómanns í
Vestmannaeyjum og Guðrúnar
Runólfsdóttur í Suður-Nýjabæ.
Gísli var sonur hjónanna Gests
Gestssonar bónda í Hrauki í
Þykkvabæ og Ingibjargar Olafs-
dóttur húsfreyju. Guðrún og
Gísli í Suður-Nýjabæ eignuðust
alls þrettán börn. Auk þess átti
Gísli einn son með fyrri konu
sinni, sem lést af barnsförum.
Hann hét Kristinn, ólst upp í
föðurhúsum og gekk Guðrún
honum í móður stað. Fjögur af
börnum Gísla og Guðrúnar lét-
ust í frumbernsku. Þau sem
komust upp eru eftir aldursröð:
Ingimundur, Gestur, Soffía,
Guðbjörg, Guðjón, Dagbjört,
Kjartan, Óskar og Ágúst. Af
þeim eru ennþá fimm á lífi, þau
Soffía, Dagbjört, Kjartan, Óskar
og Ágúst. Gestur kvæntist Lí-
neyju Bentsdóttur 14. október
1933. Líney var fædd í Bíldudal
5. desember 1909. Hún var dótt-
ir hjónanna Karolínu Söbeck og
Bents Bjarnasonar ljósmyndara
og kennara, sem ættaður var frá
Reykhólum. Bent starfaði þó
lengst af sem bókhaldari hjá
Garðari Gíslasyni hf. í Reykja-
vík. Líney og Gestur eignuðust
tvö börn, Gísla, f. 25. maí 1941
og Sigrúnu Eddu, f. 15. desem-
ber 1947. Gísli er
kvikmyndagerðar-
maður í Reykjavík,
kvæntur Gerði
Bergsdóttur Gísla-
sonar stórkaup-
manns. Þau eiga tvö
börn sem heita Ragn-
heiður og Bergur
Gestur. Sigrún Edda
er gift Marinó Ólafs-
syni rafeindavirkja,
Þórðarsonar hús-
gagnabólstrara. Þau
Sigrún og Marinó
eiga tvö börn, Lí-
neyju og Bent. Gest-
ur eignaðist tvö börn
fyrir hjónaband. Með Guðrúnu
Guðmundsdóttur eignaðist hann
Guðna Óskar, f. 28. janúar 1929,
bílsljóri í Vík í Mýrdal. Kona
hans er Guðbjörg Ögmundsdótt-
ir og eiga þau þrjú börn, en þau
heita: Guðrún Dröfn, Ögmundur
Jón og Sigrún Harpa. Þá eignað-
ist Gestur með Sigurlínu Ölafs-
dóttur Sólrúnu, f. 14. desember
1930. Hún býr í Reykjavík og
eiginmaður hennar er Einar
Kristjánsson. Þau eiga þijú
börn: Símon, Guðjón og Sonju.
Skömmu eftir að Gestur og Lín-
ey giftust keyptu þau húsið Mið-
stræti 10 í Reykjavík ásamt
Bjarna Bentssyni, bróður Li-
neyjar. Þar bjuggu þau á annan
áratug. Líney og Gestur voru
meðal frumbyggja Kópavogs.
Það byijaði með því að þau
byggðu sér þar sumarbústað, en
síðar byggðu þau á sömu lóð
stærðar einbýlishús sem varð
Digranesvegur 78 þegar bæjar-
bragur komst á Kópavoginn.
Þar áttu þau siðan heima lengst
af, en fluttu í Vogatungu 45
þegar aldurinn færðist yfir.
Vegna vanheilsu fluttist Gestur
síðan í sambýli aldraðra að
Skjólbraut la og dvaldi þar í
rúmt ár, en síðustu tvö æviárin
var hann á hjúkrunarheimilinu
Sunnuhlíð og þar andaðist hann.
Útför Gests fer fram frá Dóm-
kirkjunni í dag.
GESTUR ólst upp í foreldrahúsum
í Suður-Nýjabæ og fór að sinna
öllum sveitastörfum eins og gerðist
áður fyrr, um leið og kraftar leyfðu.
Hann og bræður hans fóru fljótlega
að fara á vertíð, sérstaklega til
Vestmannaeyja, enda veitti ekki af
að draga björg í bú á stóru heimili,
því fátæktin var svo mikil að stund-
um lá við að ekki væri hægt að
seðja alla munnana. Alltaf tókst það
þó og öll systkinin sem komust upp,
reyndust dugnaðar og atgervisfólk.
Gestur var kominn á þrítugsald-
urinn þegar hann fluttist, til Reykja-
víkur og hóf fljótlega störf hjá
frænda sínum Eyvindi Árnasyni lík-
kistusmið. Hann reyndist mjög hag-
ur smiður og trésmíðar áttu eftir
að verða hans ævistarf. Eftir að
hafa starfað hjá Eyvindi í nokkur
ár, fór hann að vinna hjá húsameist-
ara ríkisins, en þá hafði myndast
hjá embættinu vísir að fram-
kvæmdadeild, fyrst og fremst til að
sjá urn eftirlit og viðhald opinberra
bygginga í Reykjavík og fjölmargra
embættisbústaða úti um land. Verk-
stæði höfðu þessir starfsmenn húsa-
meistara í Bankastrætinu, þar sem
nú er hin nafntogaða Bernhöft-
storfa. Gestur vann sem sagt í fjölda
ára við viðhald opinberra bygginga
á vegum húsameistara, en síðustu
einn eða tvo áratugina af starfsæ-
vinni starfaði hann sjálfstætt, en
var þó alltaf við viðhald opinberra
bygginga. Gestur öðlaðist mikla
reynslu og þekkingu á viðhaldi húsa
með starfi sínu og naut þar mikils
trausts, enda sá hann alfarið um
viðhald og eftirlit með fjölmörgum
MINNINGAR
opinberum stofnunum. Þá ferðaðist
Gestur mikið um landið, sérstaklega
framan af starfsævinni, þegar hann
vann að viðhaldsverkefnum á emb-
ættisbústöðum vítt um land. Hann
þekkti því landið vel og hafði yndi
af ferðalögum.
Ég hef rakið að Gestur var mjög
hagur maður í höndum, en honum
var fleira til lista lagt. Hann og
Líney kona hans hafa frá byijun
starfað mikið með Leikfélagi Kópa-
vogs og má segja að hann hafí ver-
ið ein af aðalleikurum lékfélagsins
á tímabíli. Þá lék hann einnig í upp-
færslum bæði hjá Iðnó og Þjóðleik-
húsinu. Hann var leikari af guðs
náð, hafði mjög næma tilfinningu
fyrir persónuleika þeirra sem hann
túlkaði, enda hlaut hann oft mikið
lof gagnrýnenda fyrir frammistöðu
sína á sviðinu. Ég hygg að það hlut-
verk sem hann hafði mest dálæti á
hafi verið hlutverk séra Sigvalda í
Manni og konu.
Gestur ferðaðist mikið um landið,
fyrst starfsins vegna, en síðan stofn-
aði hann með nokkrum vinum og
kunningjum í Kópavogi lítinn ferða-
hóp eða ferðaklúbb og fór þessi
ferðahópur ævinlega í langferðir um
landið á hveiju sumri. Var þá kom-
ið víða við og oft glatt á hjalla.
Þegar Gestur fæddist kom hann
í heiminn löngu fyrir tímann og það
var hreint kraftaverk að hann skyldi
lifa og verða að manni. Og svo
sannarlega varð hann að manni, því
Gestur var áberandi glæsilegur
maður, hár og þrekvaxinn og bar
sig vel. Ég minnist þess vel, þegar
ég sem ungur drengur sá Gest
frænda minn í fyrsta sin. Það var
ekki aðeins að mér þætti hann
óvenju glæsilegur maður, heldur var
Gestur einnig kurteis og fágaður í
framkomu og mér fannst bókstaf-
lega einhver tign yfir honum. Ég
kynntist Gesti frænda mínum ennþá
betur síðar þegar ég var á háskóla-
árunum í Reykjavík og álit mitt á
honum átti ekki eftir að breytast.
Nánari kynni staðfestu að Gestur
var ekki einungis glæsilegur maður
á velli, heldur óvenju hjartahlýr og
hjálpsamur, enda vinmargur. Get
ég seint fuilþakkað þeim hjónum
gestrisni þeirra og hjálpsemi við
mig, en heimili þeirra stóð mér allt-
af opið og þar var mér ævinlega
tekið opnum örmum. Ég veit að svo
var einnig með allan stóra ættingja-
hópinn frá Suður-Nýjabæ og ég
mæli örugglega fyrir munn margra
þegar ég flyt Gesti alúðarþakkir
fyrir alla hans vinsemd og margvís-
lega greiða fyrr og síðar.
Far þú í friði, friður guðs þig
blessi.
Gísli G. Auðunsson.
Elsku afi Gestur, mig langar að
minnast þín og þakka þér fyrir a'lar
ógleymanlegu stundirnar sem við
áttum saman. Alltaf varstu hress
og kátur, stutt var í stríðnina hjá
þér og öllum gastu komið til að
brosa. Fyrstu átta æviár mín þegar
ég, mamma og pabbi bjuggum hjá
ykkur ömmu á Digró kenndir þú
mér margt. Oft var það að ég skrapp
niður á verkstæði til þín og við fór-
um að smíða einhveija smáhluti
saman. Margar áttum við samveru-
stundirnar hvort sem var úti við að
ditta að garðinum, rækta kartöflur
eða skreppa í bíltúr. Ég fékk það
tækifæri að ferðast með þér um
marga fallega staði á íslandi, kynn-
ast leikhúslífinu með þér þegar þú
sinntir áhugamáli þínu, leiklistinni
hvort sem var í Kópavogi eða
Reykjavík, og oft kom það fyrir að
ég sá sömu sýninguna mjög oft. Þú
kenndir mér fyrstu handtökin við
að keyra bíl, og þegar ég fékk bíl-
prófið lánaðir þú mér Volguna þína
svo við vinkonurnar gætum farið í
bíltúra. Þú varst mikill handverks-
maður bæði innan dyra og utan og
aldrei kom auð stund hjá þér, þú
hafðir alltaf eitthvað fyrir stafni í
húsinu þínu á Digranesveginum. Þú
varst mikill vinur vina þinna og
hefur kynnst ótrúlega mörgu fólki
í gegnum lífið. Ég vona að þér líði
nú vel á næsta viðkomustað og takk
fyrir allt elsku besti afi minn. Megi
minningin um góðan mann lifa að
eilífu.
Þín Líney.
ÞYKKVIBÆR, elsta sveitaþorp á
íslandi, er sérstæð byggð í neðan-
verðri Rangárvallasýslu. í gegnum
aldir sóttu Þykkbæingar sjóinn á
áraskipum með mannfórnum.
En þeir börðust einnig við ár og
vötn, sem umluktu byggðina og
þeirri baráttu lauk með fullum sigri.
Tún voru þess vegna lengstum
lítil í þessari sérstæðu byggð, en
gjöfulustu engjar þessa lands, Safa-
mýri, sáu fyrir góðum heyfeng hvert
ár.
í þessari byggð, við þessar að-
stæður, fæddist Gestur Gíslason og
þar átti hann sín uppvaxtarár. Ekki
munu honum þó hafa verið hugaðir
langir lífdagar við fæðingu, en ein-
stök natni og umhyggja móður hans
sigraðist á hveijum vanda. Enda
ekki á aðra að treysta, enginn hjúkr-
unarfræðigur frá heilsugæslustöð
renndi í hlað vikulega á þeim tíma.
Það varð hins vegar ekki lífshlaup
Gests að verða bóndi í Þykkvabæn-
um, heldur hleypti hann heimdrag-
anum og hélt til höfuðborgarinnar
og lærði trésmíði, sem varð hans
ævistarf.
En hans heimabyggð síðan ævi-
langt var Kópavogur. Gestur varð
einn af frumbyggjum þessa bæjar,
sem þótti sem bær jafn sérkennileg-
ur og Þykkvibærinn sveit. Þar
byggði hann reisulegt hús, sem enn
stendur.
Við Gestur vorum sveitungar alla
tíð. Fyrst í sveitinni, báðir Djúp-
hreppingar, síðan í Kópavogi þar
sem við lengst af vorum nágrannar,
en lengsta samleið áttum við í leik-
listinni, vorum meðal þeirra sem
stofnuðum Leikfélag Kópavogs.
Á þeim vettvangi kynntist ég
Gesti. Ekki veit ég hvort þessi veira,
leiklistarbakterían, hefur verið í
mýrunum fyrir austan, en eitt er
víst að báðir gengu með hana. Sá
munur var hins vegar á að Gestur
bjó að reynslu, en ég ekki. Svo ótrú-
legt sem það hljómar hafði leiklistin
blómstrað í Þykkvabænum, þessari
einangruðu byggð. Eða kannske
þess vegna? Þar upplifði ég leikhús-
ið fyrst, þótt ekki væri Gestur þar
á sviði í það sinnið, hann kominn :
til ævistarfs í þéttbýlinu, ég smá-
strákur í barnaskóla í Þykkvabæn-
um.
Þar kynntist ég leiklistinni. Þar
sem María í Dísukoti lék ráðskonu
Bakkabræðranna Egils í Skarði,
Óskars í Búð og Magnúsar á Eyrar-
arlandi. Þvílíkur viðburður! Við hóf-
um feril okkar saman, við Gestur,
hjá Leikfélagi Kópavogs. Það var í
„Leynimel 13“ sem sýnt var í Kópa-
vogsskóla árið 1958. Þar lék Gestur
seinheppin og takmarkaðan heimil-
islækni og skilaði honum eins og ^
hann átti að vera.
Enginn maður hefur sannað eins
vel kenningu mína í leiklist eins og
Gestur Gíslason.
Leikari er ekki gamanleikari eða
„tragískur" leikari eða einhver önn-
ur tegund.
Leikari er annaðhvort leikari eða
ekki leikari. Sé hann leikari getur
hann leikið hvað sem er. Og sterk-
asta vopn hvers leikara er húmor.
Þetta sannaði Gestur framar öðr-
um.
Ég minnist hans á sviðinu okkar
sem „heiðarlegs embættismanns" í
Alvörukrónunni 1960, í gjörólíku
hlutverki sem flækingurinn í
franska sakamálaleikritinu Gildr-
unni.
En umfram allt minnist ég hans
sem Séra Sigvalda í Manni og konu
og er ég ábyggilega ekki einn um
það.
Ég nefndi áðan húmoristann Gest
Gíslason. Þar var enginn svikinn.
Þó verður að segjast að húmor hans
var stundum of djúpur til að allir
skildu. En ætíð ósvikinn.
í dag fínnst mér vænt um að
hafa verið með Gesti í hans líklega
síðasta leikriti. Það var í Jómfrú
Ragnheiði eftir Kamban í leikgerð
og leikstjórn Bríetar Héðinsdóttur í
Þjóðleikhúsinu. Þar vorum við í hópi
prestanna sem tókum hinn umdeilda
eið af Ragnheiði Brynjólfsdóttur.
Margar eru hvunndagshetjurnar.
En nú erum við að kveðja eina
hvunndagshetjuna. Þar á ég ekki
við hið eiginlega ævistarf hins
gengna. Þar á ég við þann mikla
skerf sem Gestur Gíslason lagði til
menningarmála sinnar sveitar.
Með honum stóð ætíð kona hans,
Líney Bentsdóttir, sem var einn af
þessum ómissandi hleklqum, sem
gerðu starf eins leikfélags lífvæn-
legt. Meðan við Gestur og fleiri stóð-
um í sviðsljósinu stritaði hún bak-
sviðs. Án hennar og þeirra sem þar -
voru hefði starf okkar „stjarnanna"
komið fyrir lítið.
Ef ekki aðrir verða til þess þá
leyfi ég mér í nafni allra hinna
gömlu félaga í Leikfélagi Kópavogs
að þakka Gesti Gíslasyni fyrir sam-
fylgdina, en get ekki látið hjá líða
að segja, að enn einu sinni hefur
sannast að enginn er spámaður í
sínu föðurlandi.
Sigurður Grétar Guðmundsson.
GUÐNÝ HELGA-
DÓTTIR
+ Guðný Helgadóttir fæddist
á ísafirði 11. ágúst 1897.
Hún andaðist í Reykjavík 20.
júlí síðastliðinn og fór útförin
fram frá Dóinkirkjunni 27. júlí.
Hetja er fallin frá. Hún var tilbú-
in að kveðja þennan heim og hefja
nýtt tilverustig. Hún hélt reisn og
tígulleik til hinsta dags og minnið
var með ólíkindum. Hún bar með
stolti sinn íslenska búning, þannig
vildi Brynjólfur hafa hana.
Móður sína missti hún á 12. ári
og var þá Sveinn bróðir hennar
nýfæddur. Það var þungt högg.
Margrét Sveinsdóttir, föðursystir
Guðnýjar var í heimsókn frá
Kanada. Hún tók að sér heimilið á
örlagaríkum tímum og gekk þeim
í móðurstað. Helgi fluttist til
Reykjavíkur og bjó að Garðastræti
13 eða Garðó eins og það var kall-
að. Þar var menningar- og bind-
indisheimili. Þar hittust systkinin
með sínar fjölskyldur þegar þau
fóru að búa. Fjölskylduböndin voru
sterk og mikill samgangur milli
heimila. I „Garðó“ vorum við barna-
börnin alltaf velkomin og áttum
okkar skemmtilegu samverustundir
og minningar. Lífshlaup Guðnýjar
og Brynjólfs var samofið Leikfélagi
Reykjavíkur. Hún stóð sem klettur
við hlið hans gegnum hans leik-
listarferil og starf hans fyrir Leikfé-
lagið, sem var annasamt og tíma-
frekt. Líf Leikfélagsins hékk á blá-
þræði um tíma eða nálægt 1950
þegar Þjóðleikhúsið tók til starfa,
en með þrautseigju tókst að snúa
við blaðinu og gera Leikfélagið að
því sem það er í dag. Brynjólfur
var aldrei fastráðinn hjá Þjóðleik-
húsinu, var áhugaleikari og barðist
fyrir byggingu Borgarleikhúss, en
náði ekki að vera við vígslu þess.
Þar var Guðný verðugur fulltrúi
hans.
Guðný var sívakandi yfir velferð
hans í leikhúsi og fyrir Leikfélagið
og sá til þess að hann fengi nægan
svefn, staðgóðan mat, gaukaði upp
í hann þegar hann mátti ekki vera
að því að matast fyrir annríki. Síð-
ast en ekki síst hlýddi hún honum
yfir hlutverkin og fann að blæbrigð-
um í málfari, ef því var að skipta.
Án hennar stoðar og hljóða starfs
hefði Brynjólfur ekki náð jafnt langt
á sínum giftudijúga ferli og raun
varð á. Starfssvið Guðnýjar var
fyrst og fremst heimilisstörf. Þau
áttu fallegt heimili. Það var ekkert
kaffibrúsabragð af kaffinu hennar
Guðnýjar og vel heitt skyldi það
vera og ekkert gutl.
Þó Guðný væri oft alvarleg var
stutt í hláturinn og spaugið og þá
ekki síst um sjálfa sig. Barnabörn
Guðnýjar og Brynjólfs urðu 14 og
barnabarnabörn 17 ogþegarGuðný
lést átti hún 70 ára gamla dóttur,
elsta barnabarnið var þá 50 ára og
barnabarnabarnið 25 ára.
Guðný og Brynjólfur áttu víða
heimili á búskaparárum sínum. Ég
minnist Laufásvegar 35, Grettis-
götu 69 og Hávallagötu 31. Að lok-
um eignuðust þau sína eigin íbúð
að Hvassaleiti 30 og þar bjuggu
þau og Guðný ein eftir lát Brynj-
ólfs og þar vildi hún vera. Þar var
hún umvafin börnum og barnabörn-
um, elsku þeirra og hlýju. Þau
kunnu að meta návist hennar. „Það
var svo gott að vera nálægt henni
mömmu“ sagði Birgir, en hann var
samvista henni seinustu átta mán-
uðina; kom frá Kanada fyrir síðustu
jól. Án Onnu hefði hún ekki getað
verið ein svo lengi og verður henni
seint fullþakkað.
Mikill samgangur var milli heim-
ila okkar og minnist ég margra
stunda og á margar minningar. Óll
leikritin sem ég sá fyrir tilstuðlan
þeirra og í einu leikriti (Pétri Gaut)
var ég á sviði með Brynjólfi í gamía
„lðnó“. Af börnum þeirra Guðnýjar
kynntist ég Birgi mest. Vorum við
saman í sveit að Gautlöndum í þijú
sumur og tengdumst því nánar.
Hann fluttist svo til Kanada og
hefur verið þar í 24 ár.
Við Heiða minnumst komu þeirra
Brynjóifs að Geirbjamarstöðum ár-
ið 1966. Við Heiða sendum börnum,
barnabörnum, tengdabömum, ætt-
ingjum og vinum okkar samúðar-
kveðjur og þökkum stundir sem við
gátum verið Guðnýju samtíða.
Lífshlaupinu er lokið en minning-
in lifir. Hvíl þú í friði. Guð blessi
ykkur öll.
Lækkar lífdaga sói
löng er orðin mín ferð
fauk í farenda skjól
fegin hvíldinni verð.
Guð minn gefðu þinn frið
gleddu og blessaðu þá
sem að lögðu mér lið
ljósið kveiktu mér hjá.
(Herdís Andrésdóttir)
Óttar Viðar.