Morgunblaðið - 05.11.1994, Síða 34

MORGUNBLAÐIÐ
34 LAUGARDAGUR 5. NÓVBMBER 1994
AÐSENDAR GREINAR
Garðyrkjan og kart-
öfluræktin á heljar-
brún óvissunnar?
ER tvískinnungur í
umræðunni? Á sama
tíma og opnaðir eru
íslenskir dagar undir
kjörorðinu „íslenskt -
A^a takk“, vita íslensk-
ir garðyrkjubændur
ekkert um hvernig
ríkisstjómin ætlar að
bæta samkeppnis-
stöðu greinarinnar
svo hún geti keppt við
erlenda starfsbræður
sína og innflutta
vöru. Það kom fram
í umræðu á Alþingi
að landbúnaðarráð-
herra hafði lítið gert
í málefnum sem snerta garðyrkj-
una á síðustu misserum.
Boðað er að GATT taki gildi
eftir 8 mánuði og leikreglur og
*«tarfsskilyrði íslenskra bænda eru
ekki á hreinu og lítið að gerast í
málinu. Mikilvægum hagsmunum
var óvænt fómað í EES eða með
samningi þar sem tollfrjáls inn-
flutningur var leyfður á ákveðnum
árstímum - ekkert tillit tekið til
mikilla breytinga í gróðurhúsum
vegna lýsingar og nýrrar geymslu-
tækni.
Samband garðyrkjubænda hef-
ur ítrekað átt fundi með alþingis-
mönnum og ráðhermm og fyrir
*■ tæpu ári lögðu þeir fram lista um
brýnar aðgerðir til að ná fram
bættri samkeppnisstöðu til að geta
staðist innflutning.
í garðyrkju em 500 ársstörf í
beinni framleiðslu - „íslenskt -
já takk.“ Eitt þúsund önnur störf
tengjast þessari matvælafram-
leiðslu sem færir á borð neytenda
úrvalsvöm framleidda án eitur-
efna. íslensk garðyrkja nýtur ekki
styrkja en starfsbræður í Evrópu
fá styrki allt að 25% af fram-
leiðsluverðmæti.
Hér hafa útflutningsuppbætur
verið aflagðar en tekin upp frí-
verslun þótt vörurnar njóti ríkis-
. styrkja erlendis, en 30-40% tollur
fellur á okkar vöru ætli bændur
að flytja hana út. Hér er um fjötra
og mismunun að ræða sem verður
að jafna.
Hér rennur vatnið í gegnum
rándýrar virkjanir. Það hlýtur að
vera þjóðhagslega hagkvæmt
fremur en það renni
til sjávar ónotað.
Gróðurhúsin fá kwst.
á 2,80-3,00 kr. og
sæta rofáhættu þar
sem verðið hleypur
upp í 10 kr. á kwst.
Ef þessi nýja aðferð í
matvælaframleiðslu
fengi kwst. á 1,50 kr.
myndi það spara garð-
yrkjunni 11-12 millj-
ónir og gera hana
hæfari að takast á við
samkeppni. íslensk
stóriðja er matvæla-
framleiðsla úr sjávar-
fangi og frá landbún-
aði fullvinnsla afurða sem verður
að veija í landinu. Rafmagnið á
Hrun blasir við í kart-
öflurækt, að mati
Guðna Agústssonar,
verði ekkert að gert.
lægra verði þýðir meiri notkun og
meiri árangur þjóðarinnar og ör-
ugglega ekki verri afkomu raf-
magnssölufyrirtækj a.
EES
Eitt mikilvæga.sta eftirlitsatrið-
ið í EES er krafan um að uppruna-
vottorð fylgi sendingum. Hér vefst
þetta fyrir tollinum vegna pökk-
unarákvæðis sem heimilar undan-
þágu séu sendingar ekki meira en
500 þús. kr. virði. Ijóðin er fá-
menn og því allar sendingar hing-
að í minni kantinum.
GATT
Svo kórónar ríkisstjórnin GATT
með því að miða einungis við eitt
ár en ekki -þijú eins og heimilt er.
Ríkisstjórnin velur árið 1988 sem
er afbrigðilegt ár vegna mikils
innflutnings. Því eru líkur á og
þykir sýnt að tollígildin nái ekki
að vernda íslenska framleiðslu.
Verður nú garðyrkjunni enn fóm-
að í GATT - hvar er landbúnaðar-
ráðherra?
Kartöflubændur eru nú með
fjölskyldur sínar á hungurmörkum
margir hveijir. Það blasir við hrun
og gjaldþrot greinarinnar verði
ekkert að gert.
Best sést staðan að verslunin
er farin að selja kílóið á 5-10 kr.
meðan það liggur klárt fyrir að
framleiðslukostnaður er 45-50 kr.
á kíló. Gulrófnabændum fannst
mörgum ekki taka því að taka
upp í haust til að láta Bónus og
fleiri sparka á sínum mannrétt-
indum með því að selja úrvalsvöru
á broti af framleiðslukostnaði.
Starfandi bændur finna nú fyrir
járnhæl verslunarvaldsins og
hvernig sundruð stétt deyr innan
frá.
Sölukerfi eins og Bretar
Flestar þjóðir skilja að atvinnu-
greinar verða að búa við frelsi
innan skipulags. Bretar og Norð-
menn og flestar menningarþjóðir
skilja þetta. Þeir mæla uppskeru
á haustin og setja umframfram-
leiðslu í skepnufóður eða annað.
Þar búa framleiðendur við hlut-
fallslegar afsetningarreglur og
hafa aðgang að afurðalánum.
Þar er varan flokkuð eftir stærð,
útliti og þurrefnisinnihaldi. Neyt-
andinn á það nefnilega ekki alltaf
tryggt að kartafla sé kartafla. í
sumum tilfellum getur hún verið
rýr að gæðum og hreint skepnu-
fóður.
Kartöflubændur sem hafa í ára-
tugi helgað sig þessu starfi eru
nú að tapa eignum og atvinnu
sinni.
Hvar er „íslenskt - já takk“?
Bera stjómvöld enga ábyrgð þó
heil atvinnugrein glatist vegna
glundroða, þótt heilt byggðarlag
eins og kartöflubærinn Þykkvibær
fari í eyði?
Málið snýst um vöru til neyt-
enda og mannréttindi framleið-
enda sem búa við það að eiga
ekkert kerfi eða tæki til að selja
eða semja um sína vöru eins og
fijálsir menn. Þeir eru án verka-
lýðsfélags og mannréttindi þeirra
eru fótum troðin.
Höfundur er þingmaður
Framsóknarflokksins í
Suðurlandskjördæmi.
Guðni Ágústsson
$NBA
Frísport, Reykjavík, sími 623811
Sportkringlan, Reykjavík, sími 686010
Útilíf, Reykjavík, simi 812922
íþróttabúðin, Reykjavík, sími 620011
Fjölsport, Hafnarfirði, sími 652592
K-Sport, Keflavík, sími 92-14017
Sportbær, Selfossi, sími 98-21660
Akrasport, Akranesi, sími 93-12290
Sportver, Akureyri, sími 96-11445
Sporthlaðan, (safirði, sími 94-4123
Borgarsport, Borgarnesi, simi 93-71707
Skagfirðingabúð, Sauðárkróki, sími 95-35200
Táp og Fjör, Egilsstöðum, 97-12012
Sportvörur, Flúðum, sími 98-66777
Skóbúð Húsavíkur, sími 96-41337
Fullvinnsla
vikurs og vikur-
útflutningur
Á ÞESSU ári og því
síðasta hefur orðið
mikil aukning á vik-
urútflutningi frá Is-
landi. Útflutningurinn
hefur margfaldast
milli ára.
Mestur hluti vikurs-
ins er flokkaður í til-
teknar stærðir og
þveginn. Þannig er
hann fiuttur út þar
sem hann er að mestu
notaður til framleiðslu
á ýmiss konar bygg-
ingahlutum og að
hluta til ræktunar í
gróðurhúsum og til
ýmissa annarra þarfa. Aðeins lítill
hluti vikurs er fluttur óhreinsaður
og óflokkaður frá landinu þótt það
sé sjálfsagt að gera ef það er hag-
kvæmt og kaupendur finnast.
Margir aðilar hafa á undanförn-
um áratugum leitað fyrir sér með
útflutning á vikri og vörum úr vikri
og hefur árangur af því starfi ekki
verið mikill fram að þessu.
ítrekaðar kannanir hafa leitt í
ljós að ekki er grundvöllur fyrir
framleiðslu og útflutningi á full-
unnum byggingahlutum úr vikri
frá íslandi sem stendur og eru
breytingar á því ástandi ekki fyrir-
sjáanlegar.
Fyrirtæki, sem eru í vikurút-
flutningi, eru í sifelldri leit að
mörkuðum fyrir vikur og vikurvör-
ur til þess að auka fjölbreyttni og
verðmæti framleiðslu sinnár.
Ástæður þess að nú er hægt að
flytja út mikið magn vikurs frá
íslandi eru þær miklu breytingar
á byggingamarkaði í Þýskalandi
sem urðu við sameiningu landsins
fyrir fáum árum og svo þær að
gengið hefur ört á vikumámur í
Þýskalandi hin síðari ár. Fyrirtæki
þar eru að klára námur sínar og
þurfa að flytja inn vikur til fram-
leiðslu sinnar.
Ennfremur eru líkur á því að
verulegur markaður opnist í Hol-
landi fyrir vikur til nota í gróður-
iðnaði. Við tilraunir með ýmis efni
í gróðurhúsaræktun hefur vikur
unnið á í þeirri keppni og ef hann
verður tvímælalaust ofan á, sem
mestar líkur em á, verður um mik-
inn markað að ræða.
Það em því mestar líkur á því
að vikurútflutningur frá Islandi
verði varanlegur atvinnuvegur
næstu áratugina.
Vikur er fluttur inn til Þýska-
lands, Hollands, Bretlands og
Norðurlandanna frá Tyrklandi,
Grikklandi, Ítalíu, Senegal, Kan-
aríeyjum og Asoreyjum auk vikurs
frá íslandi þannig að við eigum í
talsverðri samkeppni á þessu sviði
sem öðrum. f
Síðan vikurútflutningurinn tók
þann fjörkipp sem hann er nú í
hafa ýmsir orðið til þess að skrifa
í blöð hugleiðingar sínar um vikur-
útflutninginn.
Menn hafa gagnrýnt útflutnings
óunnins hráefnis og látið að því
liggja að bregðast þurfi við slíkri
ósvinnu. Hvernig þau viðbrögð
- kjarni málsins!
ættu að vera er óljóst
en þó má helst skilja
að leggja ætti bann
við þessum útflutn-
ingi.
Enginn þeirra sem
tjáð hafa sig um þetta
efni nýlega hefr bent
á nokkrar framleiðslu-
vörur úr vikri sem
selja mætti með
árangri úr landinu.
Skrifin hafa almennt
lýst mikilli vanþekk-
ingu höfunda á því
sem þeir skrifa um.
Þar á meðal er smá-
grein eftir Guðmund
Hallvarðsson, alþingismann, sem
birtist í Morgunblaðinu 23. þ.m.
Í þessari grein segir Guðmundur
„Það er ekki vansalaust að flytja
Ef til vill stuðlar þing-
maðurínn að auknu f)ár-
magni til tilrauna og
markaðssetningar, seg-
—
ir Arni Þormóðsson,
til að styrkja stöðu ís-
lenskrar framleiðslu.
landið okkar út með þessum hætti
án þess að kannaður sé markaður
fyrir fullunnar vörar úr þessu verð-
mæta og eftirsótta hráefni."
Hvemig má það vera að þing-
maður sem vill að mark sé tekið
á því sem hann segir láti þvílíkt
frá sér fara?
'Það er tæplega hægt að ætla
þingmanninum það, fyrst hann er
að skrifa um þessi mál, að hann
viti það ekki að mikið hefur verið
unnið að því af mörgum aðilum
undanfarna áratugi að leita mark-
aða fyrir vikurvörur frá íslandi.
Ef þingmaðurinn hefur vitn-
eskju eða þekkingu á vikuriðnaði,
sem þeir aðilar sem reka vikuriðn-
að hafa ekki, er hún áreiðanlega
vel þegin.
Skrif af þessu tagi eru til þess
fallin að valda þeim aðilum sem
að vikurútflutningi standa skaða
og illu áliti. Koma því inn hjá fólki
að um sé að ræða framstæðan
„gullgröft" óhagstæðan þjóðinni.
Það er óhætt að fullvissa þing-
manninn, og aðra sem lítið vita
um þessa „nýju“ starfsemi, að þau
fyrirtæki sem að henni standa
leggja sig fram um að gera fram-
leiðslu sína sem verðmætasta. Það
mætti jafnframt benda þingmann-
inum á það að fé til þessarar starf-
semi, þar með talið markaðskann-
ana, hefur ekki verið auðfengið.
Bankar og aðrar stofnanir hafa
legið á liði sínu varðandi fyrir-
greiðslu til þessarar starfsemi og
hafa ekki lagt það á sig að kanna
horfur í þessari grein atvinnustarf-
semi til þessa. Væntanlega er að
verða á því breyting þegar aug-
ljóst er orðið að þeir sem að vikur-
útflutningnum standa hafa haft
rétt fyrir sér varðandi aukna út-
flutningsmöguleika vikurs.
Ef til vill beitir þingmaðurinn
sér fyrir auknu fjármagni frá hinu
opinbera til tilraunaframleiðslu og
markaðssetningar á íslenskum
framleiðsluvörum yfirleitt.
í því sambandi er líklegt að full-
vinnsla á fiskafurðum ætti að hafa
forgang.
Höfundur starfar að
vikurútflutningi frá Ólafsvík.
Arni Þormóðsson