Morgunblaðið - 22.11.1994, Blaðsíða 18
18 ÞRIÐJUDAGUR 22. NÓVEMBER 1994
ERLEIMT
MORGUNBLAÐIÐ
Angólastjórn og UNITA undirrita friðarsamning
Á að binda enda á 19
ára borgarastyrjöld
Lusaka. Reuter.
Down’s heilkenni
Blóðprufa
á 11. viku
meðgöngu
London. Reuter.
BRESKIR vísindamenn segjast
hafa þróað einfalda aðferð til
að komast að því hvort fóstur
sé með Down’s-heilkenni, allt
niður í elleftu viku meðgöngu.
Blóðprufu vísindamannanna er
hægt að taka um mánuði fyrr
en þau próf sem nú eru gerð.
Tekið er blóð úr þeim konum
sem auknar líkur eru á að eign-
ist barn með Down’s-heilkenni,
öðru nafni „mongólíta". Kann-
að er magn inhibins A, horm-
óns úr fylgjunni. Gefí prófíð
til kynna að fóstrið sé með
Down’s-heilkenni, eru gerð
frekari próf áður en foreldrar
taka ákvörðun hvort binda eigi
enda á meðgönguna.
Prófíð er ekki enn fyllilega
öruggt, talið er að það sýni
fram á um 65% tilfella Down’s-
heilkenna. Sé einnig notuð leg-
stunga, sem gerð er á 15.-17.
viku meðgöngu, segjast vís-
indamennimir ná fram um 80%
nákvæmni.
STJORNIN í Angóla og UNITA-
hreyfíngin reyndu í gær að ganga
frá lausum endum friðarsamnings,
sem á að binda enda á 19 ára borg-
arastyijöld sem hefur kostað hund-
ruð þúsunda lífíð, auk þess sem
milljónir manna hafa flosnað upp.
Samningurinn var undirritaður í
Lusaka, höfuðborg Zambíu, á
sunnudag og samkvæmt honum
tekur vopnahlé gildi á hádegi í dag.
Ljóst er þó að erfítt verður að
tryggja að átök blossi ekki upp að
nýju og ýmis mál vom enn óleyst
í gær, svo sem um afvopnun liðs-
manna UNITA-hreyfíngarinnar og
hvernig tryggja ætti öryggi leiðtoga
hénnar.
Bandaríkjastjórn hefur lofað að
senda eftirlitsmenn til Angóla til
að fylgjast með því að vopnahléið
verði virt og vill að Afríkuríki sendi
þangað hermenn til friðargæslu.
Ekki hefur þó enn verið ákveðið
hvenær friðargæslan hefst.
Erfitt að koma í
veg fyrir að átök
blossi upp að nýju
Nokkrir afrískir stjórnarerind-
rekar létu í ljós efasemdir um að
friðarsamningurinn héldi og sögðu
að stjómarhemum væri ekki jafn
mikið í mun og stjóminni að binda
enda á stríðið, enda hefur honum
orðið vel ágengt í bardögum að
undanfömu.
Undirritaði ekki
Jonas Savimbi, leiðtogi UNITA,
undirritaði ekki samninginn og það
vakti spumingar um hvort .hreyf-
ingin myndi standa við hann.
„Við vitum ekki hvort ákvörðun
Savimbis sé til marks um ágreining
innan UNITA eða hvort hann kunni
að fleygja samningnum út um
gluggann og segja að hann hafí
ekki undirritað.hann sjálfur," sagði
angólskur hershöfðingi sem tók
þátt í viðræðunum í Lusaka.
UNITA og Angólastjóm höfðu
tvisvar áður undirritað friðarsamn-
inga, í Zaire 1987 og Portúgal
1991. Bardögunum linnti eftir sið-
ari samninginn en Savimbi hafnaði
úrslitum kosninga sem fóm fram
undir eftirliti Sameinuðu þjóðanna
og stríðið hófst að nýju. Það hefur
staðið nánast látlaust frá því An-
góla öðlaðist sjálfstæði frá Portúgal
árið 1975.
Hungursneyð vofir yfír milljón-
um manna vegna stríðsins og efna-
hagurinn er hruninn. Breska hjálp-
arstofnunin Björgum bömunum
segir að Angóla sé enn eitt af helstu
hörmungarsvæðum veraldar.
„Fleiri böm deyja þar en í nokkm
öðm landi. Eitt af hveijum þremur
bömum deyr í Angóla fyrir fímm
ára aldur, sem er mesta dánartíðni
bama í öllum heiminum."
STAFNHLERA Estoniu lyft af hafsbotni fyrir helgi.
Stafnhleri Estoniu rannsakaður
Talið að öldu-
gangur hafi
rifið hlerann af
Helsinki. Reuter.
Barátta vísindamanna gegn Alzheimer
Binda vonir
við nýja grein-
ingaraðferð
SÉRFRÆÐINGANEFND sem kann-
að hefur orsakir þess að feijan Es-
tonia sökk á Eystrasalti í lok septem-
ber, sagði í gær að ástæða slyssins
kynni að vera óvenju mikill ölduhæð,
sem gætir aðeins einu sinni eða tvisv-
ar á ári á þessum slóðum. Stafnhleri
Estoniu er nú í rannsókn í Hanko í
Finnlandi en ekki er gert ráð fyrir
að henni ljúki fyrr en að ári liðnu.
Tuomo Karppinen, sem sæti á í
rannsóknamefndinni, segir að feijan
hafí lent í óvenju miklum sjógangi
en yfírmenn annarra feija á svæðinu
sögðu að aðstæður hefðu ekki verið
með allraversta móti. Giskað var á
að ölduhæð hefði verið um 10 metr-
ar. Karppinen telur að sjógangurinn
hafí verið svo mikill, að hann hafí
náð að rífa hlerann af, en hann er
57 tonn á þyngd.
Karppinen segir þó of snemmt að
útiloka aðrar orsakir, t.d málm-
þreytu. Hann telur að hraði skipsins
hafí ekki skipt sköpum.
Komið var með stafnhlerann til
hafnar á föstudag. Hann lá á 69
metra dýpi um tvo km frá feijunni.
Ekki hefur verið tekin ákvörðun um
hvort að lyfta eigi henni af hafsbotni.
VISINDAMENN við Harvard- há-
skólann í Bandaríkjunum hafa gert
tilraunir með nýja aðferð til að greina
Alzheimer-veikina og telja góðar
borfur á að um timamótauppgötvun
sé að ræða. Fyrir skömmu skýrði
Ronald Reagan, fyrrverandi Banda-
ríkjaforseti, frá þvi að hann væri
með veikina og
segir tímaritið
Time að læknar
hans hafí verið
heilt ár að komast
að nokkum vegg-
inn óyggjandi nið-
urstöðu. Eina ör-
ugga sjúkdóms-
greiningin hefur
fram til þessa
verið sú sem gerð
er þegar lík sjúkl-
ingsins er krufíð.
Alzheimer-sjúkdómurinn veldur
skemmdum á heilavef og fyrstu ein-
kennin eru andleg hrömun af ýmsu
tagi. Minni, mál, skilningur og eftir-
tekt minnka, að lokum dregur veikin
sjúklinginn til dauða og ekki eru til
nein lyf gegn henni.
Lyfíð Taerine getur að vísu stund-
um mildað einkennin sé veikin greind
á byijunarstigi en aukaverkanir eru
oft miklar. Time segir þó að vísinda-
menn telji að einnig á því sviði geti
verið von, á þessu ári hafí ýmislegt
verið uppgötvað í sambandi við
ákveðin eggjahvítuefni sem talin séu
eiga mikinn þátt í sjúkdómnum. Það
er hins vegar greiningaraðferðin,
sem skýrt var frá í tímaritinu Sci-
ence í liðinni viku, er mesta athygli
vekur núna.
Tilraunir með ljósop
Vitað var að fólk með annan júk-
dóm, Downs-heilkenni, er ofumæmt
fyrir lyfínu tropieamide, augndropum
sem læknar nota til að víkka ljósopið
en þá geta þeir kannað betur innri
hluta augans. Lyfíð er nú verksmiðju-
framleitt en byggist á atropine, efni
sem finnst í náttúrunni. Að sögn tíma-
ritsins The Economist notuðu konur
lyfíð þegar á miðöldum til að víkka
Ijósop augnanna er þótti auka fegurð
og þokka kveíina, lyfíð var þá nefnt
Belladonna (fógur kona).
Vísindamennimir í Harvard gáfu
19 manns, sem vitað var að voru með
Alzheimer eða voru álitnir haldnir
veikinni, mjög þynnta gerð af tropic-
amide. 18 þeirra sýndu mikil við-
brögð, ljósopið
víkkaði um 13%
en hjá öðrum hópi,
sem í var aldrað
en heilbrigt fólk,
var víkkunin að-
eins 4%
Bent hefur ver-
ið á að reynist
greiningaraðferð-
in vel en ekki
finnist neitt lyf
gegn sjúkdómn-
um í næsttí fram-
tíð geti afleiðingin orðið sú að fólk
sem greinist með sjúkdómseinkenni
fyrr en nú er gerlegt muni eigi erfíð-
ara uppdráttar. Líftryggingafélög
gætu hækkað iðgjöld á fólkinu, fyrir-
tæki veigrað sér við að ráða það í
vinnu og makaleit gæti jafnvel orðið
torveldari.
Grétar Guðmundsson, taugalæknir
á Landspítalanum, sagði í samtali við
Morgunblaðið að erfitt væri að full-
yrða nokkuð um nýju aðferðina fyrr
en búið væri að rannsaka hana frek-
ar. í Bandaríkjunum er talið að nær
helmingur fólks yfir 85 ára aldri sé
með eða fái Alzheimer. Sjaldgæft er
að fólk undir 65 ára aldri fái sjúkdóm-
inn, að sögn Grétars. Talið er að 20%
íslendinga yfír sjötugu sé með hröm-
unarsjúkdóma, meira en helmingur
þeirra með Alzheimer. Tíðnin eykst
mjög á áttræðisaldrinum.
Hann sagði að verið væri að vinna
úr könnun á orsökum og tíðni Alzhei-
mer-veikinnar hér á landi, vonandi
væri skammt í að fyrstu niðurstöður
yrðu birtar, jafnvel á næsta ári. Vitað
væri að arfgengi ætti stundum nokk-
um þátt í sjúkdómnun en ísland þyk-
ir afar heppilegt til rannsókna á arf-
gengi vegna tiltölulega traustra upp-
lýsinga um ættir og uppruna manna.
LÆKNAR hafa uppgötvað að
ljósop Alzheimer-sjúklinga
víkkar mun meira en hjá öðru
fólki við augndropameðferð.
Spá stór-
auknum
fjárfest-
ingum
UMBÓTASINNINN Anatólíj
Tsjúbajs, fyrsti aðstoðarforsæt-
isráðherra Rússlands, er bjart-
sýnn á framtíð efnahagsmála
og segir að fjárfestingar útlend-
inga í landinu verði samanlagt
um 4 milljarðar Bandaríkjadoll-
ara á mánuði 1995. Tsjúbajs
sagði á fundi með erlendum
íjárfestum í Moskvu á sunnudag
að stjómvöld væru staðráðin í
að leysa vandamál sem stafa
af miklum fjárlagahalla, verð-
bólgu og vaxandi skuldasöfnun,
ekki síst risastórra ríkisfyrir-
tækja sem í reynd hafa lengi
verið gjaldþrota.
Fordæma
IRA
ÞINGMENN mótmælenda á
Norður-írlandi mótmæltu í
gær harkalega vopnahlésbroti
Irska lýðveldishersins, IRA,
sem hefur viðurkennt að liðs-
menn hans hafi verið að verki
er póstmaður féll í misheppn-
uðu ráni sem vopnaðir menn
stóðu fyrir í pósthúsi í borg-
inni Newry 11. nóvember. IRA
sagði að mistök í boðskiptum
hefðu valdið morðinu og báðu
samtökin aðstandendur
mannsins afsökunar.
SÞ-fundur
um alþjóða-
glæpagengi
BOUTROS
Boutros-
Ghali, fram-
kvæmdas-
tjóri SÞ, setti
í gær alþjóð-
lega ráð-
stefnu um
baráttuna
gegn alþjóð-
legri glæpa-
starfsemi og Ghaii
sagði m.a. að sókn og vaxándi
samstarf ítölsku Mafíunnar,
Triad-gengjanna í Hong Kong,
Yakuza í Japan og rússneskra
glæpasamtaka ógnuðu grund-
vallarforsendum SÞ; lýðræði
og mannréttindum.
Aðhald í Dan-
mörku
DANSKA stjómin náði í gær
samkomulagi við stærstu
flokka stjórnarandstöðu borg-
araflokkanna um niðurskurð á
ríkisútgjöldum og verður fjár-
lagahalli næsta árs lækkaður
úr 45 milljörðum danskra
króna í upphaflegu tillögunum
í 41 milljarð. Greiðslur til at-
vinnulausra og aðrar bætur
verða lækkaðar. Járnbrautum
og póstþjónustu verður breytt
úr stofnunum í fyrirtæki, þó
áfram í ríkiseign.
Verðmætum
úrum stolið
ÞJÓFAR stálu 28 fornum úr-
um og fjórum skartgripum úr
safni í Munchen aðfaranótt
sunnudags, að sögn þýsku lög-
reglunnar. Úrin voru á sýn-
ingu sem heitir Úrsmíðalistin
í 400 ár. Þjófarnir komust inn
um glugga á annarri hæð
safnsins.
Boutros-
Ghali