Morgunblaðið - 01.03.1995, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 1. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Miðill
fágnnar
TUMI Magnússon: Skordýraeitur og munnvatnsskol. 1994-5.
MYNPLIST
Listasafn.Kópavogs
— Gerðarsafn
MÁLVERK
SAMSÝNING
Opið alla daga (nema mánud.) kl.
12-18 til 19. mars. Aðgangur kr.
200. Sýningarskrá kr. 500.
ÞAÐ vekur athygli hversu vel
hefur verið gert við málverkið í
Kópavoginum í vetur. Hér er kom-
in þriðja sýning Listasafnsins í röð,
þar sem málverkið er þungamiðjan,
og hér má segja að enn sé málverk-
ið nálgast með nýjum hætti. Er
rétt að hvetja listunnendur til að
líta framtakið eigin augum.
Til að auka vægi málverksftis
hin síðari ár hefur því oft verið
haldið fram að hér sé um eins
konar endurreisn að ræða, þar sem
það hafi horfið af vettvangi skap-
andi lista í kjölfar listhræringa á
sjöunda áratugnum. í aðfaraorð-
um sýningarskrár segir Guðbjörg
Kristjánsdóttir m.a. í þessu sam-
hengi: „Sú skoðun varð almenn
meðal yngri kynslóðar listamanna
að breyttar forsendur kölluðu á
nýjar aðferðir í listum og málverk-
ið var dæmt úr leik sem úreltur
miðill."
Þessi vinsæla kenning um tíma-
bundinn dauða málverksins á sjö-
unda áratugnum stenst þó illa,
a.m.k. hvað varðar þróun mynd-
lista hér á landi, hvort sem ein-
göngu er litið til SÚM-hópsins eða
annarra ungra listamanna sjöunda
áratugarins. Tryggvi Ólafsson og
Vilhjálmur Bergsson hafa ætíð
verið listmálarar öðru fremur, og
á þessum tíma voru menn eins og
Einar Hákonarson og Hringur Jó-
hannesson einnig að hasla sér
nýjan völl í íslensku málverki; upp
úr 1970 bættust síðan við listmál-
arar eins og Sigurður Örlygsson
og Gunnar Örn, en allir þessir
listamenn hafa verið í hópi okkar
öflugustu myndlistarmanna alla
tíð síðan.
Þannig má segja að í yfírskrift
sýningarinnar („Wollemi fura“)
felist ónákvæm samlíking, þó
vissulega sé hún ljóðræn. Annars
vegar er tijátegund, sem enginn
hafði hugmynd um að væri enn
til og var því talin útdauð, en hins
vegar er málverkið, sem hefur öll
þessi ár verið til staðar allt í kring-
um okkur, þó vissulega hafi vin-
sældir þess og mikilvægi fyrir list-
ina verið í öldudal á stundum.
Hins vegar er satt og rétt að
mikill hluti yngri myndlistar-
manna lítur málverkið nú öðrum
augum en áður var gert; það er
aðeins einn þeirra fjölbreyttu
miðla, sem myndlistin hefur tekið
í þjónustu sína. Hér nálgast menn
málverkið með nýjum hætti, eins
og Tumi Magnússon segir í sýn-
ingarskrá:
„Kveikjan að þessari sýningu
var sú hugmynd að velja saman
hóp listamanna sem mála á þeim
forsendum að hugmyndin,
hugsunin, sé undirstaða hins sjón-
ræna eða efnislega þáttar. Sem
sagt, málverk sem slíkt er ekki
útgangspunktur heldur aðferð.
Andstætt kenningum [Clement]
Greenbergs er ekki litið á málverk-
ið sem eingöngu sjónræna upplif-
un, heldur sem miðil fyrir hug-
mynd eða hugsun. Og það er einn-
ig ólíkt þeirri málaralist sem setur
efnistilfínningu, form og liti ofar
innihaldinu eða lítir á það sem
innihald í sjálfu sér.“
Hópinn sem hefur verið valinn
til sýningarinnar á þessum for-
sendum fylla ýmsir áhugaverðir
myndlistarmenn. Eggert Péturs-
son, Hallgrímur Helgason, Húbert
Nói Jóhannesson, Inga Þórey Jó-
hannsdóttir, Kristinn G. Harðar-
son, Kristján Steingrímur Jónsson,
Ráðhildur Ingadóttir, Sigurður
Ámi Sigurðsson og Tumi Magnús-
son hafa öll haslað sér völl innan
myndlistarinnar, og flest haldið
eftirtektarverðar einkasýningar á
síðustu árum.
Verk þeirra hér eru í anda þess
sem þau hafa áður sýnt, og falla
vel að framangreindri lýsingu
Tuma Magnússonar. Flest mál-
verkin eru og þar með áfangar í
framþróun viðkomandi sem lista-
manns; einnig njóta þau hér
ákveðins samhengis við verk ann-
arra, sem almennt verður til að
styrkja framlag hvers og eins.
í verkum Hallgríms Helgasonar
og Kristins G. Harðarsonar ríkir
ákveðin kímni, en þegar litið er
til heildarinnar má segja að áhorf-
andanum verði helst hugstæð sú
fágun, sem listaverkin bjóða upp
á. Er þá sama hvort litið er til
verka Húberts Nóa („Málverka af
málverkum“), Ráðhildar (þar sem
hringurinn ríkir undir heitum eins
og „Milluhjól"), uppstillinga Sig-
urðar Árna, andstæðna Kristjáns
Steingríms, undarlegra samsetn-
inga Tuma („Eggjahvíta og flug-
vélabensín") eða ónefndra verka
Eggerts og Ingu Þóreyjar, alls
staðar er tæknileg úrvinnsla og
frágangur lýtalaus - vitnisburður
þess að þetta listafólk kann sann-
arlega að vinna í þessum miðli.
Þessi fágun ber ef til vill einnig
með sér þá kyrrð, sem mun ein-
kenna myndlist komandi ára. í
aðfaraorðum sínum vísar Guð-
björg Kristjánsdóttir til þeirra orða
Hreins Friðfínnssonar um stöðu
myndlistarinnar, að nú ríki viss
tómleiki, sem þó eigi fullan rétt á
sér og kunni að vera áhugaverður
sem slíkur. Ef til vill endurspegla
málverkin hér þann tómleika eða
hvíld, sem myndlistin getur boðið
upp á sem valkost í moldviðri þjóð-
lífsins.
En ef til vill endurspegla þau
aðeins lognið á undan storminum.
Eiríkur Þorláksson
ÚR sýningunni Þótt hundrað þursar...
Beaiwás Sámi Teáhter sýnir á Akureyri
„Þótt hundrað þursar...“
FJÖLDI atriða á norrænu menn-
ingarhátíðinni Sólstöfum, eru flutt
á Akureyri og ber þar hæst sýn-
ingu samíska Þjóleikhússins, Bea-
iwás Sámi Teáhter á leikritinu
Þótt hundrai) þursar... í íþrótta-
skemmunni á Akureyri næstkom-
andi laugardag kl. 20.30. Sýningin
verður eingöngu sýnd á Akureyri.
í kynningu segir: „í sýningunni
er rakin saga samískrar menning-
ar o g allar þær hættur sem henni
hefur staðið ógn af. Á norsku
heitir sýningin: Omsá hundre
stalloer... Hún hefur hlotið heitið:
„þótt hundrað þursar...“, á ís-
lensku. „Stallói" er nafn á óvætti
í samískri þjóðsögn. Stallói er risa-
vaxinn, voldugur og hættulegur,
líkt og þurs. í íslenskri þjóðtrú
voru þursar stórir, heimskir og
hættulegir.
Sýningin var í upphafiegri gerð
unnin fyrir samíska áhorfendur.
Hún sló f gegn og leikhúsinu var
tryggð varanleg Iífsafkoma og
hefur list þeirra síðan verið helsta
framlag þjóðarinnar til kynningar
á þjóðararfleiðinni. Samíska þjóð-
leikhúsið er hluti af norska þjóð-
leikhúsinu ásamt Det norske teat-
er (sem notar gömlu norskuna
fyrir aðaltungumál), Det nye
norske teater (sem leikur á ný-
norsku) og Norsku óperunni.
í sýningunni er rakin saga Sama
í gegnum aldirnar með söng (jo-
iki), dansi, látbragði og slagverks-
spÚi.
Það þarf enginn að óttast
tungumálaerfiðleika, því sýningin
er sérstaklega unnin fyrir þá sem
ekki hafa gert heimadæmin sín í
samísku í barnaskóla!
Á hinum margrómuðu Vetrar-
ólympíuleikum í Lillehammer í
Noregi á síðasta ári var sýningin
sýnd undir berum himni í frost-
hörkunni. Þetta var litskrúðugt
karnival í snjónutn og vakti mikla
athygli."
Nýjar bækur
Heimili dökku
fiðrildanna
Verölaunabók Leenu Lander
ÚT ER komin bókin
Heimili dökku fíðrild-
anna eftir finnsku
skáldkonuna Leenu
Lander.
Bókin er kynnt svo:
„Nóttin er stund hins
iila, þá þrífst það Iíf á
Eynni sem ekki þolir
dagsljósið: pyntingar
eiga sér stað í svefnsal
drengjanna; elskendur
eiga forboðna fundi;
lítið bam gengur í
svefni niður að sjó;
morð er framið. Allt á
þetta sér stað að næt-
urlagi á Eyjunni þar
sem drengimir vinna eins og þræl-
ar meðan dagsins nýtur. En hvers
vegna verða vængir fiðrildanna
ekki hvítir heldur dökkir þegar þau
skríða úr púpum sínum?
Juhani Johansson verkfræðing-
ur stendur á tímamótum í lífínu
sem krefjast þess að hann líti yfír
ævi sína. Frá níu ára aldri fram
á unglingsár dvaldist Juhani á
upptökuheimili fyrir drengi þar
sem forstöðumaðurinn stjómaði
drengjunum eins og sannur her-
stjóri. Árin á Eynni geyma ógn-
vænlega reynslu sem markar Ju-
hani fyrir lífstíð."
Leena Lander (f.
1955) er cand, mag.
í fínnsu og bókmennt-
um. Heimili dökku
fiðrildanna er sjöunda
skáldsaga hennar og
hefur vakið mikla at-
hygli. Sagan hlaut
Kalevi Jantti verð-
launin,^ en það eru
verðlaun sem veitt eru
fyrir besta verk ungs
höfundar; hún hlaut
verðlaun finnskra út-
gefenda; og var til-
nefnd til Finlandia
verðlaunanna, helstu
bókmenntaverðlauna
Finnlands. Hún var síðan tilnefnd
til Bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs 1993. Eftir bókinni hef-
ur verið gerð leikgerð sem frum-
sýnd verður í Borgarleikhúsinu 4.
mars. Bandarískt kvikmyndafyrir-
tæki hefur keypt kvikmyndarétt-
inn.
Heimili dökku fiðrildanna er
252 blaðsíður, prentuð í Prent-
smiðjunni Odda hf. Hún er seld
sem Bók mánaðarins í mars og
kostar 1.385 kr. en frá 1. apríl
kostar hún 1.980 krónur. Hjörtur
Pálsson þýddi úr fmnsku.
Leena Lander
illlltlf
tlltlllltlM