Morgunblaðið - 01.03.1995, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 1. MARZ 1995 27
Sjálfstæðisflokkurinn er
eini flokkurinn, segir
Ingólfur S. Sveinsson,
sem boðar fráhvarf frá
sósíalistískri miðstýr-
ingu heilbrigðismála.
Síðar segir í áiyktuninni: „Hafn-
að er hugmyndum um að endur-
vekja tilvísanakerfi vegna sér-
fræðiþjónustu lækna utan sjúkra-
húsa (Leturbr. mín.) Áíyktun
þessi er stefnumörkun. Útfærslu
hugmynda má sjá nánar í ályktun-
inni og er hún öllum aðgengileg.
Frekari tillögur
1. Ríkisrekstur heilbrigðisþjón-
ustu má leggja niður í áföngum.
Af miklu er að taka, en heppi-
legt virðist að bytja á að afhenda
heilsugæslustöðvarnar og rekstur
þeirra héruðunum sem þær þjóna.
Heimamenn geta ákveðið hvort
sveitarstjórnir annast rekstur eða
fela hann þeim sem þær treysta.
Getur ríkið alfarið losnað við að
byggja yfir heilsugæsluna. Það er
reyndar búið nema í þéttbýli og
reynslan sýnir að sjálfstæðir lækn-
ar geta gert þetta sjálfir.
2. Afnema þarf ríkiseinokun
sj úkratrygginga.
Opna þarf möguleika á að fólk
geti tryggt sig á eigin vegum og
keypt sér tryggingar annars stað-
ar en hjá ríkinu, hérlendis eða
erlendis, og losnað jafnframt við
greiða skatta til heilbrigðisþjón-
ustu. Við þurfum alvöru trygging-
ar með tryggingasamningi sem við
getum treyst og enginn ráðherra
getur breytt að vild sinni, jafnvel
á vikufresti, eins og við höfum
búið við undanfarin ár. Vel má
hugsa sér endurreisn sjúkrasam-
laga sem næðu yfir heilar byggðir
án atthagabindingar og gætu með
jákvæðri samkeppni leitað hins
eftirsótta réttlætis innan kostnað-
armarka. Virðist og eðlilegt að
njóta nýfengins alþjóðlegs við-
skiptafrelsis. Við þurfum hvort
sem er að flytja inn viðskiptasið-
ferði á sviði tryggingamála í þetta
land. Það eina sem ríkið þarf að
sinna á sviði trygginga er að
tryggja að í lögum séu skýr ákvæði
um lágmarks skyldutryggingu
Alþingi hefur samþykkt
lög um listmenntun á
-------------------a-----------
háskólastigi. I þessari
grein ræðir Björn
Bjarnason efni laganna
og gildi fyrir þróun
menningar og listar
í landinu.
um listmenntun á háskólastigi sam-
hljóða. I umræðum um það kom
fram, að málatilbúnaður væri sér-
kennilegur, af því að ekki væri
mælt fyrir um fjármögnun Listahá-
skóla íslands í frumvarpinu. Þeir,
sem þannig tala, átta sig einfald-
lega ekki á grunnhugmyndinni að
baki frumvarpinu. Ríkisvaldið er
ekki að skorast undan að leggja
fram fé til listmenntunar á háskóla-
stigi. Af hálfu ríkisins liggur fyrir
heit um að gera fjármögnunar- eða
þjónustusamning við hinn nýja
skóla.
Reykjavíkurborg hefur til þessa
lagt fram fé til Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands og Tónlistarskól-
ans í Reykjavík. Fulltrúi Reykjavík-
urborgar átti sæti í nefndinni, sem
undirbjó tillögurnar að baki hinu
nýsamþykkta lagafrumvarpi. í til-
lögunum er gert ráð fyrir, að
Reykjavíkurborg eigi einn fulltrúa
í stjórn skólans, enda leggi borgar-
sjóður skólanum til fé samkvæmt
hvers manns svo að engir séu
ótryggðir.
3. Sjúkrahús vinni fyrir sér
sjálf.
Þegar einstaklingar eru komnir
með virkar tryggingar í hendur
geta sjúkrahús unnið fyrir sér sjálf
án ríkisframfærslu. Alþingismenn
og ráðherrar þurfa þá ekki að
basla í sjúkrahúsarekstri né við
lausn víðtækra verkfalla heilla
stétta heilbrigðisstafsmanna. Það
er liðin tíð að fólki þyki vænt um
ríkið. Óvinsældir ríkisins eru orðn-
ar sérstakt vandamál sem knýr á
um að ríkisrekstri verði hætt.
Hvar standa
slj órmálamenn?
Ýmsir stjórnmálamenn hafa
nýlega látið í sér heyra varðandi
það grundvallarmál sem tilvísun-
armálið er, án þess þó að hyggja
að öðru en „sparnaðarhliðinni".
Jón Þorláksson, fyrsti formaður
Sjálfsæðisflokksins skilgreindi
sjálfstæðisstefnuna skýrt árið
1930. Eftir að ræða þýðingu ein-
staklingsfrelsis og atvinnufrelsis
segir hann: „Þessi stefna frelsis
og sjálfstæðis mætir nú öndverðu
öllu þar sem er stefna sósíalista.
Þeirra „hugsjón" er sú að velja
fáeina forráðamenn til að hafa vit
og stjórn fyrir allan fjöldann.
Ófrelsi og ósjálfstæði einstakling-
anna er höfuðeinkenni stefnunnar.
Frá henni er ekki nema stutt yfir
í einveldisstjórn.“
Sjálfstæðisflokkurinn, einn
flokka í þessu landi, á stefnu sem
boðar fráhvarf frá sósíalistískri
miðstýringu heilbrigðismála. Hvað
segja fijálslyndir þingmenn um
vinnubrögð heilbrigðisráðherra?
Ekki síst þeir sjálfstæðismenn sem
ítrekuðu á landsfundi 1993 stefnu
í heilbrigðis- og tryggingamálum
sem í öllum atriðum gengur í þver-
öfuga átt við vinnubrögð hans.
Fyrir kosningar verðum við að vita
hver stefna þeirra er. Stefnan er
alltaf mikilvægari en staðan.
Hvað segir núverandi formaður
Sjálfstæðisflokksins og forsætis-
ráðherra um vinnubrögð þessa
háseta síns á stjórnarfleyinu?
Hvert er vægi sjálfstæðisstefnunn-
ar í dag og hver er þýðing skip-
stjórnarábyrgðar nú á dögum?
Höfundur er geðlæknir í
Iteykjavik. Hann er fyrrverandi
stjórnarmaður í heiibrigðisnefnd
og Sjúkrasamlagi Reykjavíkur.
samningi um það efni. Gengið er
að því sem vísu, að borgarstjórn
Reykjavíkur samþykki aðild
höfuðborgarinnar að Listaháskóla
íslands.
Nýr áfangi
í listasögunni
Með samþykkt frumvarpsins
um listmenntun á háskólastigi
hefst nýr áfangi í listasögu þjóðar-
innar. Hans hefur lengi verið beð-
ið. Það hefur staðið listnámi hér
fyrir þrifum, að ekki sé unnt að
stunda það á háskólastigi. Samr-
uni listnáms í einum skóla verður
í sjálfu sér til áð örva enn frekar
íslenska listsköpun og listalíf.
Menningar- og listalíf þjóðar-
innar er gróskumikið. Hvort held-
ur í tónlist, leiklist, myndlist eða
bókmenntum sækja menn ótrauðir
fram. Viðurkenning sú, sem Einar
Már Guðmundsson hlýtur nú með
bókmenntaverðlaunum Norður-
landaráðs, er enn ein staðfesting
á því, að ný kynslóð íslenskra
listamanna stendur hinum eldri
ekki að baki. I Listaháskóla Is-
lands á ekki aðeins að leggja rækt
við það, sem þegar hefur þróast
hjá okkur um aldir eða áratugi,
heldur einnig takast á við ný við-
fangsefni eins og byggingarlist.
Miklu skiptir, að markið verði
sett hátt strax í upphafi.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisfiokksins í Reykjavík.
Hann var formaður nefndar,
sem undirbjó tillögur um
Listaháskóla íslands.
AÐSENDAR
Opið bréf til Gunnlaugs
Astgeirssonar
Dóra Bjarnason
KÆRI Gunnlaugur. Tilefni
þessa bréfs eru athugasemdir þín-
ar í fréttatíma ríkissjónvarpsins
24. febrúar varðandi höfnun verk-
fallsstjórnar kennara á undan-
þáguumsóknum vegna kennslu og
þjálfunar fatlaðra barna annarra
en barna með einhverfu. Þar sagð-
ir þú eitthvað á þá leið að undan-
þágum væri hafnað sökum þess
að málið snérist fyrst og fremst
um umönnunarþörf mikið fatlaðra
barna, en ekki kennslustörf. Þetta
vekur furðu mína og það að kenn-
arar skilgreina kennarahlutverkið
vítt í kjarabaráttu í samræmi við
kröfur nútíma skóla, en sem
þröngt fræðsluhlutverk þegar þeir
færa rök fyrir höfnun sinni á
umsóknum vegna fjölfatlaðra
skólanema. Mér sýnist að í þessu
felist mótsögn sem vert er að
staldra við. Hún gæti
valdið þeim misskiln-
ingi að fatlaðir skóla-
nemar séu ekki nem-
endur líkt og aðrir,
heldur fyrst og fremst
persónur sem þarfnast
umönnunar.
Rök kennara í
þessu verkfalli snúast
um það að gera kenn-
urum kleift að skapa
betri skóla. Réttilega
benda kenrtarar á að
umsvif kennarastarfs-
ins eigi að vera á
breiðu sviði uppeldis-
og kennslu í einsetn-
um skólum, þar sem
kennarar vinna saman að því að
rækta hæfileika nemenda og búa
þá undir að leggja sitt af mörkum
í lýðræðisþjóðfélagi framtíðar.
Heill þjóðarinnar og einstaklinga
hennar hvílir ekki síst á því að
kennurum verði gert kleift að
vinna þetta verk, svo skólinn verði
lifandi menntunarsamfélag sem
tekur mið af þörfum fjölbreytts
hóps nemenda. Góður skóli er
skóli, þar sem ólíkir nemendur
læra að umgangast hver annan,
hjálpast að, vinna saman, keppa
við jafningja og ávaxta hæfileika
sína, hvort sem þeir eru miklir eða
litlir. í heimi þar sem flest. virðist
á hverfanda hveli er fátt mikilvæg-
ara en þetta. Þannig getur hver
og einn lagt sitt af mörkum og
verið fullgildur þátttakandi í sam-
félagi þar sem menn láta sig örlög
hvers annars einhveiju skipta. Um
þetta veit ég að við erum sammála.
Það kemur mér því spánskt fyr-
ir sjónir þegar þú sem fulltrúi
kennara í þessari baráttu notar
allt aðrar og þrengri skilgreiningar
á verksviði skóla og störfum kenn-
ara þegar þú rökstyður hvers
vegna undanþáguumsóknum
vegna örfárra mikið fatlaðra barna
er hafnað. í sjálfu sér er það mál
ykkar hvaða afgreiðslu þið veitið
undanþáguóskum, en rökin sam-
rýmast ekki öðrum málflutningi
ykkar í þessari deilu.
Vonandi hefur mér misheyrst
og yrði þakklát ef þú vildir leið-
rétta misskilning minn. Mér heyrð-
ist þú segja eithvað á þá leið, að
þessar umsóknir væru vegna
umönnunarþarfar þessara nem-
enda, en slíkt væri ekki í verka-
hring kennara. Sé þetta rétt skil-
ið, þá er hér notuð svo þröng skil-
greining á hlutverki kennara, að
hann afi minn gamli latínuskóla-
kennarinn hefði verið fullsæmdur
af. Frá hans sjónarmiði og margra
samtímamanna hans snérist
kennsla um að leggja rækt við
úrvalshóp nemenda, láta þá puða
í skruddunum, skrifa stíla og yfir-
heyra þá i heimalestri. Menn
skyldu læra staðreyndir mann-
kynssögunnar utanbókar og
kunna skil á latneskri beygingar-
fræði, sem var aðalsmerki mennt-
~áðs embættismanns. Skóli var í
hans huga hús við Lækjargötu og
kennslustofan vettvangur náms-
ins._
Ég veit að þú hugsar ekki svona.
Ég vona að kennarar með þessar
gömlu hugmyndir um hlutverk sín
og skólans séu teljandi á fingrum
annarrar handar. Nútíma kennar-
ar vita að skóli er ekki hús heldur
samfélag og að nemendur læra á
ólíka vegu og þurfa að læra ólíka
hluti með ýmsum hætti í bygging-
unni sjálfri eða á vettvangi. Sumt
læra nemendur best með því að
tileinka sér námið á þeim stöðum
og við þær aðstæður þar sem þeir
eru líklegir til að nota kunnáttu
sína. Dæmi um þetta
er t.d. sund. Þótt Jón-
as Hallgrímsson hafi
í bjartsýni sinni gefið
út kennslubók í sundi
á sínum tíma voru ís-
lendingar almennt
ekki færir um að nýta
sér sundkennslu fyrr
en þeir komust í vatn
og fengu þar tilsögn.
Mikill hluti náms fatl-
aðra nemenda fer
fram á þennan hátt.
Þeir læra margt af því
sem skiptir þá sköpum
í lífinu með því að fá
kennslu í tilteknum
athöfnum þar sem
þeir þurfa að beita kunnáttu sinni.
Sú kennsla getur verið afar fagleg
vinna. Hún krefst skipulags, ná-
kvæmni og þekkingar sem kennar-
ar hafa sótt í háskólanám. Nem-
andi, sem þarf að læra að matast
sjálfur, fara í verslun eða á bóka-
safn, leysá algebrudæmi, skrifa
góðan stíl, reima skóna sína,
klæða sig eftir veðri, njóta fagur-
bókmennta eða bjarga sér sjálfur
á salerni, á mikið undir góðri
kennslu. Mörk milli umönnunar
og kennslu eru óskýr og falla
ævinlega saman í kennarastarfinu.
Skólinn verður að annast alla
nemendur sína. í hverjum bekk
og skóla eru nemendur sem geta
leikandi létt tileinkað sér allt
námsefnið. Þetta eru hinir svoköll-
uðu úrvals nemendur, nemendur
sem líkjast þeim sem hann afi
minn kenndi. Þessir nemendur
læra þrátt fyrir kennsluna ef þau
á annað borð hafa áhuga á efn-
inu. Annar hópur nemenda getur
tileinkað sér námsefnið, fái þeir
góða kennslu. Þessi hópur stækkar
líklega stöðugt og ætti að ögra
okkur kennurum til betri fag-
mennsku. Loks eru þeir, sem jafn-
vel með vandaðri kennslu geta
ekki tileinkað sér nema brot af
námsefninu. Þessir nemendur eiga
nánast allt sitt undir góðri kennslu
og því að kennarinn velji af vand-
virkni hvað þeim kemur best að
læra. Hæfni kennara skiptir þessa
nemendur sköpum.
Það er því grundvallarmisskiln-
ingur að gera li'tið úr námi fatl-
aðra nemenda og halda því fram
að þeir hafi fyrst og fremst
umönnunarþarfir.
Ég veit að sú harða barátta sem
kennarar eru nú í snýst ekki að-
eins um réttindi þeirra sjálfra og
hærri krónutölu í léttar pyngjur
heldur líta kennarar svo á að hér
sé háð varnarbarátta fyrir íslenskt
skólakerfi. Kennarar þurfa að geta
sinnt starfi sínu af alúð og án
þess að vera beygðir af ótta við
reikningasúpu daglegs lífs eða
örþreyttir af aukavinnu. Með
flóknara þjóðfélagi, fjölbreyttari
nemendahópi skólanna og stór-
stígum framförum í skólarann-
sóknum og skólaþróun, hefur
samfélagið stöðugt gert auknar
kröfur til kennarastéttarinnar án
Verkfall er neyðarúr-
ræði stéttarinnar til að
skapa sér grundvöll til
þess að halda áfram á
þessari braut, segir
Dóra Bjarnáson. Ég sé
hins vegar ekki að vill-
andi rök og það að beita
verkfallsvopninu á allra
viðkvæmasta hluta
nemendahóps skólanna
sé málstað kennara til
framdráttar.
þess að leggja henni til þau gæði
sem hefðu þurft að fylgja. Drýgst-
ar eru þó þær kröfur sem allur
þorri kennara gerir til sjálfs sín.
Einhveijir bogna og brenna út.
Flestir reyna að gera betur og
betur, mennta sig frekar og leggja
þekkingu sína í púkk við að
„endurskapa" skólann sinn og
standa þannig af heilindum undir
áskorun samfélagsins og fag-
mennsku sinnar.
Verkfall er neyðarúrræði stétt-
arinnar til að skapa sér grundvöll
til þess að halda áfram á þessari
braut. Ég sé hins vegar ekki að
villandi rök og það að beita verk-
fallsvopninu á allra viðkvæmasta
hluta nemendahóps skólanna sé
málstað kennara til framdráttar.
Baráttukveðjur.
Höfundur er dósent við
Kennaraháskóla íslands.
Stretsbuxur kr. 2.900
Konubuxur kr. 1.680
Mikið úrval af
allskonar buxum
Opið á laugardöaum
kl. 11-16
i
i 12, sími 44433