Morgunblaðið - 02.03.1995, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. MARZ 1995 31
AÐSENDAR GREINAR
leika og litlum skilningi á því lykil-
hlutverki sínu að búa atvinnulífínu
samkeppnishæf starfsskilyrði. Það
er ekki hægt að skella skuldinni al-
farið á vanmáttug fyrirtæki og
smæð heimamarkaðar eins og stund-
um er gert. Meinið liggur í umgjörð-
inni og sífelldri óvissu sem skerðir
mjög samkeppnishæfni.
JEnnfremur er athyglisvert að
skoða þróunina á vinnumarkaðinum
í umræðunni um vaxtarskilyrði í
atvinnulífinu. Það er umhugsunar-
efni að ársverkum hjá hinu opinbera
Glöggt er gests augað
Auðlindir og samkeppnishæfni
Á VIÐSKIPTA-
ÞINGI Verslunarráðs
íslands, sem haldið var
fyrir skemmstu, hélt
bandarískur prófessor
við Harvard-háskóla,
dr. Bruce R. Scott, fyr-
irlestur um áhrif opin-
berra aðgerða og efna-
hagsstefnu á starfs-
skilyrði atvinnulífs. í
máli hans komu fram
mörg athyglisverð
sjónarmið sem ástæða
er til að gaumgæfa og
draga lærdóm af. Meg-
ininntak erindisins var
að efnahagsstefna
stjórnvalda getur skipt
sköpum fyrir vöxt og viðgang hag-
kerfis á sama hátt og stefna fyrir-
tækis getur ráðið úrslitum um af-
komu þess.
Manna á meðal hafa í áranna rás
verið skiptar skoðanir um hvert hlut-
verk stjómvalda á að vera í efna-
hagsmálum, allt frá algjöru afskipta-
leysi til mikilla afskipta, miðstýring-
ar og áætlanabúskapar. Sagan hefur
kveðið upp sinn dóm yfir seinni
stefnunni með afgerandi hætti og
nú blandast fáum hugur um að hin-
ar öfgarnar, algjört afskiptaleysi, er
áhugavert frá fræðilegu sjónarmiði
en ijarri þvi að vera raunhæfur kost-
ur. Almennt er viðurkennt að skyn-
samleg hagstjórn, markviss efna-
hagsstefna gmndvölluð á skilningi
á hagrænum lögmálum, hæfileg la-
gaumgjörð og þróað siðgæði ráða
úrslitum um það hvemig tekst að
byggja upp lífskjör og velferð þjóða.
En bein afskipti stjómmálamanna
af rekstri einstakra fyrirtækja og
atvinnugreina geta valdið brenglun
á eðlilegum framgangi í efnahagslíf-
inu og haft í för með sér velferð-
artap og minni hagvöxt.
Utflutningur og hagvöxtur
Milliríkjaviðskipti verða stöðugt
fyrirferðarmeiri í heimsbúskapnum.
Hafta- og einangrunarstefna hefur
víða verið á hröðu undanhaldi, góðu
heilli, þótt enn eigi hún dygga fylgis-
menn. Með GATT-samningnum hafa
ríflega 120 aðildarþjóðir, þar á með-
al ísland, staðfest áhuga sinn á því
að'sérhæfing og hagsæld aukist enn
frekar fyrir tilstuðlan frekari við-
skipta.
Það er athyglivert að á síðustu
tuttugu áram hefur útflutningur
aukist mun meira í löndum OECD
en á íslandi. OECD-löndin hafa að
meðaltali þrefaldað magn útflutn-
ings vöru og þjónustu en á Islandi
hefur útflutningur tvöfaldast. Hlut-
fall útflutnings af landsframleiðslu
er nánast óbreytt á þessum tíma á
Islandi meðan það hefur hækkað
verulega í flestum OECD-löndum.
OECD-löndin hafa þannig nýtt sér
betur en ísland þann hag^ sem hlýst
af milliríkjaviðskiptum. í mörgum
Asíulöndum hefur hagvöxtur og út-
flutningur aukist enn meir en
OECD-lönd geta státað af og hlut-
fall útflutnings af landsframleiðslu
hækkað mun meira.
Hagvaxtarstefna eða
auðlindarhagstjórn
Prófessor Scott ræddi sérstaklega
efnahagsundrið í Asíu. Hinn mikli
hagvöxtur í Kóreu, Tævan, Hong
Kong, Singapúr, Tælandi og Malasíu
á undanförnum áram grundvallast á
stigvaxandi útflutningi,
sérstaklega á níunda
áratugnum. Þennan
glæsilega árangur má
ekki síst rekja til þess
að stjórnvöld hafa með-
vitað haldið gengi
mynta landa sinna lágu
og skapað þannig
grandvöll fýrir blómleg-
an útflutning. Vissu-
lega eru orsakirnar
fleiri en hagstætt gengi.
Árangurinn á sér líka
rætur í samfélagsgerð-
inni og viðhorfi til
vinnu, viðskipta og nýt-
ingar tækifæra. En það
sem máli skiptir er að
stjórnvöld í þessum löndum hafa
rekið meðvitaða og markvissa hag-
vaxtarstefnu með góðum árangri.
Um 20 af hverjum 100
íslendingum starfa hjá
því opinbera. Þorsteimi
M. Jónsson telur mikil-
vægt að huga betur að
undirstöðunni, verð-
mætasköpuninni, það er
hins almenna vinnu-
markaðar.
Hagstjórn sem miðast við nýtingu
einnar auðlindar getur staðið upp-
byggingu annarra atvinnugreina
fyrir, þrifum. Prófessor Scott tók
Noreg sem dæmi í þessu efni. Þar
hefur gengisskráning í áranna rás
að verulegu leyti miðast við nýtingu
olíuauðlindarinnar, meira að segja
þannig að sjávarútvegur er ríkis-
styrkt atvinnugrein. Aðrar atvinnu-
greinar hafa af þessum sökum átt
mjög erfitt uppdráttar og í þeim
skilningi er olían vafasamur ávinn-
ingur. Það fylgir böggull skammrifi.
Þegar Norðmenn standa frammi fyr-
ir því að olían þver eða þrýtur alveg
sitja þeir uppi með einhæft og van-
búið atvinnulíf. Þetta er ástand sem
við könnumst við.
Lærdómurinn
Nú á tímum erfiðleika í þjóðarbú-
skapnum er markviss hagvaxtar-
stefna nauðsynleg á íslandi. Stöðugt
lakari lífskjör og aukið atvinnuleysi,
sem gæti ágerst þegar fjölgar á
vinnumarkaðinum á næstu árum,
gera kröfu til afgerandi áherslu-
breytinga og stefnufestu í efnahags-
málum. íslendingar þurfa að skapa
sér hagvaxtartækifæri, sem grand-
vallast á viðvarandi traustum starfs-
skilyrðum og markvissri sókn á ný
mið. Fordómar og þröngir sérhags-
munir mega ekki ráða ferðinni við
stjórn efnahagsmála. Þar þarf að
hafa almannahag að leiðarljósi.
Það ætti að vera okkur áminning
að þróun útflutnings hefur ekki ver-
ið með þeim hætti sem önnur iðnríki
státa af. ísland er nánast eina land-
ið innan OECD sem ekki hefur búið
við aukið hlutfallslegt vægi útflutn-
ings á síðustu árum. Stjórnvöld hafa,
þar til nýverið, rekið útflutnings-
fjandsamlega efnahagsstefnu með
rangri gengisskráningu, óstöðug-
Þorsteinn M.
Jónsson
hefur fjölgað um 46 prósent frá
upphafi síðasta áratugar á meðan
störfum á almenna vinnumarkaðin-
um hefur aðeins fjölgað um 4,6 pró-
sent. Um 20 prósent vinnuaflsins
er nú í þjónustu hins opinbera en
árið 1980 var hlutfallið ríflega 15
prósent. Hið opinbera hefur tekið til
sín meira en helming nýliða á vinnu-
markaðinum á þessu tímabili. Þessa
þróun þarf að stöðva. Vaxtarbroddar
framtíðarinnar era ekki hjá hinu
opinbera. Við þurfum að beina sjón-
um okkar annað í leit að nýjum
tækifæram og viðhalda hagstæðum
skilyrðum til útflutnings og hagvaxt-
ar.
Niðurlag
íslendingar era að súpa seyðið af
því um þessar mundir að hafa ekki
af fullri einurð rennt fleiri stoðum
undir efnahagsstarfsemina, án þess
að nokkur bæri skarðan hlut frá
borði, með skynsamlegri hagstjórn
og ábyrgri efnahagsstefnu. Það hef-
ur verið einblínt um of á nýtingu
„auðlindarinnar“ og uppbygging
annars atvinnulífs Iátin reka á reið-
anum.
Nú er lag til að snúa af braut
auðlindarhagstjórnar í eitt skipti fýr-
ir öll og fylgja markvissri hagvaxtar-
stefnu, sem nýtist öllu atvinnulífi.
Nýgerðir kjarasamningar á almenna
vinnumarkaðinum gefa fyrirheit um
áframhaldandi stöðugleika og geta
lagt granninn að viðvarandi efna-
hagsbata og vexti i útflutningi. Eft-
ir stendur að ná víðtækri sátt um
hvernig unnt er að jafna hagsveifl-
ur, sem eiga rætur í sjávarútvegi,
með árangursríkum hætti.
Höfundur er hagfræðingur
Samtaka iðnaðarins.
Flutningsmiðlun
Með öflugu neti eigin skrifstofa og umboðsmanna heima og erlendis býður Eimskip
faglega ráðgjöf við að finna hagkvæmasta flutningsmátann frá sendanda til endan-
legs móttakanda.
Eimskip rekur 14 skrifstofur í 10 löndum í Evrópu og Norður - Ameríku og á jafn-
framt eignaraðild að sérhæfðum flutningsmiðlunarfyrirtækjum. í samvinnu við þessi
fyrirtæki og skrifstofur Eimskips erlendis getur innflutningsdeild í Reykjavík aflað
hagstæðra samninga um forflutninga á vörum frá öllum heimshornum.
„Vanti þig ráðgjöf og vandaða
flutningsmiðlunarþjónustu skaltu
hafa samband við Eimskip."
"7.

Sveinn Kr. Pétursson,
forstöðumaður
innflutningsdeildar
Eimskip býður viðskiptavinum upp á heildarlausnir í flutninga-
þjónustu, inn- og útflutning, vöruhúsaþjónustu, innanlands-
flutninga, framhaldsflutninga og forflutninga erlendis.
EIMSKIP
Sími 569 72 40 • Fax 569 71 97
Netfang: mottaka@eimskip.is
Wt! /iBmBI
BAÐÞILJUR
Stórglæsilegar amerískar baöplötur.
Mikið úrval á hreint ótrúlega lágu verði.
Komið og skoðið
í sÝningarsal okkar
í Ármúla 29.
Alltaf til á lager

|M« \
m <9
Þ. ÞORGRÍMSSON & CO
Ármúla 29, sími 38640