Morgunblaðið - 18.03.1995, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 18. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Verkfall kennara
Hvað með það?
Þegar þetta er ritað hefur verk-
fa.ll kennara staðið í hálfan mánuð
og ég vona að það standi enn þeg-
ar það birtist. Að lestri loknum vit-
ið þið hvers vegna.
Sumir telja sér trú um að það
sé mikilvægt að vinna alþjóð á sitt
band þegar staðið er í vinnudeilum.
Forystumenn kennara hafa óskað
eftir því að við kennarar segjum
af málum okkar þeim sem við náum
til og það er þess vegna sem ég
skrifa þessar línur.
Litið yfir farinn veg
Ég hóf kennslu í janúar árið
1960, fyrir 35 árum. Þá var það
draumur flestra launastétta lands-
ins að fá jafnhá laun og mennta-
skólakennarar. Meðal þessara
stétta voru þingmenn. Þeirra vandi
leystist endanlega með því að þeir
tóku sjálfir að sér að ákvarða sin
eigin laun.
Fyrir 22 árum hóf ég að kenna
við menntaskóla. Á þeim tíma hefur
sú breyting orðið að sömu launa-
stéttir eru löngu hættar að bera sig
saman við menntaskólakennara.
Nú er svo komið að hinir snjöllu
fagmenn og meistarar okkar í hand-
verki svo sem matreiðslu og bifvéla-
virkjun, trésmíði og tannsmíði, raf-
virkjun og rennismíði leggja sig
ekki lengur niður við að sinna
kennslu þar sem jafnvel þeirra slak-
asti nemandi fær hærri laun en
þeir fyrir hvaða íhlaupavinnu sem
er.
Greiðsluaðferðir
Það er mikil tækni komin í kjara-
samninga hinna ýmsu launastétta.
Það lýkur varla svo kjaradeilum að
deiluaðilar komi ekki undirfurðuleg-
ir fram fyrir landslýð
og fullyrði að náðst
hafi samkomulag um
ekki neitt. í hæsta lagi
að samið hafi verið um
hagræðingu sem komi
báðum aðilum lítið eitt
til góða. Það er hins
vegar alþekkt að flestir
þeirra sem þar taka
laun kvíða því að koma
á eftirlaun því aðeins
hluti kaupsins telst til
fastra launa sem eftir-
launin miðast við.
í þessu samhengi
skiptir það engu máli
að til eru stéttir sem
náð hafa litlum auka-
greiðslum. Hitt er meginmálið að
svona hefur viðmiðunarstéttunum
tekist að koma kaupinu sínu upp
og frægar eru margvíslegar auka-
greiðslur til alþingismanna.
Greiðslur til kennara
Skilgreiningin á starfi kennara
kemur í veg fyrir að unnt sé að
nota leynigreiðslur eins og óunna
yfirvinnu, sem er algengasta að-
ferðin hjá ríkinu til að komast fram
hjá ákvæðunum um grunnlaunin.
Ef laun kennara eiga að hækka
verður það aðeins gert með hækkun
grunnlauna. Grunnlaun mennta-
skólakennara hafa ekki hækkað.
Þvert á móti hefur kaupmáttur
þeirra hrapað meir en nokkurrar
annarrar stéttar.
Jakkinn dugir ekki
í kennslu er sjálfvirkt eftirlit.
Slakur kennari fær ekki dulið slak-
leik sinn því 20-30 eftirlitsaðilar
eru hjá honum í hverjum kennslu-
tíma. Fræðsluyfirvöld setja mark-
miðin, fagleg yfir-
stjóm ákveður leiðina
og nemendurnir bera
skólanum vitni. Það er
þess vegna sem kenn-
arinn getur ekki valið
sama kost og aðrar
stéttir sem detta niður
í launum. Hann getur
ekki hengt jakkann
sinn á stólbakið og
beðið símavaktina að
segja að hann hafí rétt
aðeins skroppið frá.
Hann getur ekki einu
sini hringt og boðað
veikindi eða sagst hafa
sofið yfír sig á meðan
hann skreppur afbæis
til að sinna erindum eða stunda
annað launað starf.
Vonandi stendur verk-
fall kennara enn, segir
Gísli Ólafur Péturs-
son, þegar þessi grein
birtist. Lestur hennar
skýrir óskina.
Lægri staðall
Það hefur haldist nákvæmlega í
hendur að eftir því sem laun okkar
hafa lækkað hefur virðingin fyrir
störfum okkar þorrið. Athyglisvert
er að lesa í blöðum þessa dagana
hversu kennarar eru óþarfir, hvern-
ig allir geta kennt og hversu alls
ekki eigi þeir skilið neinar launa-
Gísli Ólafur
Pétursson
hækkanir. Vissulega eru þetta ekki
skrif hins menntaða hluta þjóðar-
innar. Þetta er hins vegar sá hluti
þjóðarinnar sem fer vaxandi í réttu
hlutfalli við niðrun kennslu, lær-
dóms og menntunar.
Því miður er það svo að þeir sem
skammast sín fyrir svona skrif láta
ekki í sér heyra svo að stjómmála-
mennimir halda að þetta sé al-
mannarómur,- og stjómmálamenn
em fylgifískar almannarómsins.
Það sem allir geta
Þó að það skipti engu máli hvað
það er sem allir geta má nefna að
það em fáir kennarar sem ekki era
fullfærir um að ganga inn í störf á
Alþingi næstkomandi mánudag -
jafnvel þó að þeir fengju ekki lengri
undirbúningstíma heldur en þeir
venjulega fá fyrir forfallakennslu.
Fléstir kennarar em með sama
undirbúningi færir um að gegna
stöðu ráðherra í ríkisstjóm, borgar-
stjóra í Reykjavík og bankastjóra í
Landsbankanum. Ekkert af þessu
segir neitt um það að lækka eigi
laun þessara aðila. Það segir hins
vegar dálítið um þær kröfur sem
kennarar þurfa að geta orðið við á
hinum óvæntustu augnablikum og
þau mál sem þeir þurfa að geta
sett sig inn í og leyst úr á heiðarleg-
an og þjóðhagkvæman hátt.
Hveiju skipta launin?
Nýlega las ég lýsingu blaða-
manns á fátæklegum klæðum
skólastjórans síns frá unglingsámn-
um í gagnfræðaskólanum. Blaða-
manninum hefði sjálfsagt ekki dott-
ið í hug að skrifa þessa lýsingu ef
hann hefði sjálfur haft úr litlu að
spila. Mér varð hins vegar litið á
eigin föt og vissi þegar hvað mínir
nemendur munu skrifa í blöðin ef
svo fer að þeir minnast mín síðar.
Alþingi ákveður verkfall
Alþingi hefur leitt það í lög að
kennarar skuli fara í verkfall vilji
Gæða-jakkafot
HAGKAUP
Kringlunni
- kjarni málsins!
Að bjarga sögimni
UM miðbik þessarar
aldar var pólitíkinni
þannig varið á landi
hér, að gefín vom út
tvö stórblöð og bæði í
föstum tengslum við
hvort sinn stjómmála-
flokk og bæði trú hvort
sinni stefnu.
Þetta vom Morgnb-
ulaðið og Þjóðviljinn.
Aðrir fjölmiðlar
vom tiltölulega mein-
lausir þó ekki væm
þeir allir hlutlausir,
enda minna lesnir.
Um Þjóðviljann,
sem nú er útdauður,
var það að segja, að hann var svo
trúr sinni hugsjón, að þar á bæ var
mannkyninu skipt í tvennt. Það var
annars vegar alþýðan og svo hins-
vegar gróssérarnir.
Alþýðan var það fólk sem vann
en fékk enga borgun.
Grósséramir vom þeir sem eign-
uðust.allt án þess að vinna nokkuð.
Margir þeir sem lásu þessar
kenningar fóm smám saman að
trúa og svo er reyndar um allan
áróður, enda til hans stofnað í þeim
tilgangi.
Og því miður bar þessi áróður
þann árangur, að heilar kynslóðir
trúðu þessu mgli í meginatriðum
og trúa enn, enda þótt þeir sem
fyrir honum stóðu séu flestir fyrir
löngu orpnir moldu og margsannað
að áróðurinn fékk hvergi staðist,
var með öðrum orðum hluti af
heimslygi kommúnismans.
En enn er trúað á þá kenningu,
að þeir sem komust í þær álnir fyrr
á árum að eignast mannsæmandi
þak yfír höfuðið, séu óvinir samfé-
lagsins og ekki of góðir að blæða
tii þess velferðarríkis hjá okkur,
sem vel að merkja, hvergi annars-
staðar á byggðu bóli hefur getað
þrifist og þó kunna aðstæður að
vera til þess hagstæð-
ari í öðram löndum en
hér hjá okkur á íslandi.
Ein af vondum af-
leiðingum þessa hugs-
unarháttar er sem sé
enn að grassera hér á
okkar landi og lýsir sér
í því, að yfirvöld virð-
ast enn trúa á, að
óhætt sé að ganga sí-
fellt lengra í að skatt-
leggja þá sem eiga
„einhveijar eignir“
eins og það er kallað.
Við verðum hið
fyrsta að bregðast við
og lækna samfélagið
af þessum ágalla. Fjöldinn allur af
fullorðnu fólki býr í húsum hér í
borginni, sem flest em byggð fyrir
miðja öldina og mörg reyndar miklu
fyrr, sum allt aftur til aldamóta og
það em að mestu hús, sem byggð
vom úr jieim byggingarefnum sem
þá vom algeng, þ.e. járnklædd
timburhús.
Flestöll em þessi hús byggð af
dugnaðarfólki þeirra tíma og til
þeirra var vandað eins og hægt var
og þau hafa verið prýði borgarinnar
og eru enn.
Mörg þeira standa á stómm lóð-
um og með stórum garði og trjám
og öðmm gróðri. En sá ljóður er
nú orðinn á, að mikið af þessum
gömlu, fallegu húsum er í eigu
fólks, sem hefur enga möguleika
til að veita þeim það viðhald sem
þarf.
Það búa í þeim oft ekkjur eða
ekklar komin til aldurs og þó það
fólk hafí hug á og reyni til, fer því
fjarri að það sé fært um, enda mjög
kostnaðarsamt að kaupa þá vinnu
sem til þarf.
Þegar svo við blasir, að þetta
vesalings fólk er svo skattpínt fyrir
þær einu sakir að vera skráð eig-
endur að þessum heimilum sínum,
er ekki von að vel fari, enda sjáum
við um öll eldri hverfí borgarinnar
hús, sem einu sinni voru í góðu
standi en hafa því miður verið van-
rækt um langt skeið.
Þarna er að sjálfsögðu meira og
minna í órækt, tré og blóm van-
rækt um árabil, girðing og hliðbún-
aður ryðgað og fallið, tröppur og
gangstígahellur molnað og jám
ryðgað á húsi, þaki og rennum.
Þyrfti að kosta miklum fjármunum
til að endumýja sem best eftir þessa
áberandi vanrækslu.
Mikið af gömlum og
fallegum húsum, segir
Helgi Ormsson, er í
eigu fólks sem hefur
ekki efni á nauðsyn-
legu viðhaldi.
Og svo þegar kemur að viðhaldi
innanhúss vandast málið enn meira
og þar er komið að aðalatriðinu.
Ef til þess kemur að farið sé að
endurbæta er áríðandi að gera það
undir ströngu eftirliti bæði utan-
húss og innan.
Þá yrði að gera kröfu til að allt
væri sett í sem líkast form og var
í byrjun, nota verður sömu aðferðir
við innréttingu og áður, striginn
strengdur upp og límdur maskínu-
pappír, glugga- og dyraumbúnaður
sami og var og allar lagnir látnar
óbreyttar svo og gólfefni.
Sjálfur átti ég nokkum þátt í að
endurbyggja eitt slíkt gamalt hús
út á landi fyrir áratugum og það
unga fólk sem fyrir því stóð gerði
sér alveg grein fyrir ánægjunni af
að búa í slíkum húsakynnum.
Og þar átti ég því að fagna að
rafmagnseftirlitsmaður sá, er til var
Helgi Ormsson
þeir knýja á um kjör sín. Kennarar
em fyrst og fremst löghlýðnir. Þeir
feta því þá slóð sem löggjafínn hef-
ur skipað þeim að ganga vilji þeir
ekki una því að ríkisvaldið dregur
kjör þeirra sífellt neðar og neðar.
Dagvistarverkfall
Skólinn hefur æ meir orðið að
ókeypis dagvistarstofnun fyrir
æsku landsins. Þeir sem einblína á
það hrópa upp þegar þeir missa
þessa þjónustu í verkfalli kennara.
Þeir hafa hvort sem er ekki hugsað
sér að börn þeirra verði í fylkingar-
bijósti íslensks menntafólks þegar
fram líða stundir og fínni ný tæki-
færi til atvinnu og uppbyggingar
í þjóðfélagi framtíðarinnar. Þeir
eru hæstánægðir ef þeirra börn
geta bara komist í vinnu svo fljótt
sem mögulegt er, enda ekkert að
sækja í skóla sem ekki má fá frá
hveijum sem er - einkum þeim sem
ekki eru kennarar.
Að sjálfsögðu er dagvistarhlut-
verk skólans mikilvægt en kennarar
em ekki að ætla sér meiri launa-
greiðslur til að sinna því. Þar til
má kalla aðrar starfsstéttir til að
vinna innan veggja skólans. Jafnvel
þeir sem hæst bylja í blöðunum
geta sjálfsagt fengið að starfa við
það. Það yrði þeim tvímælalaust
ánægjuefni að taka að sér starf sem
allir geta hvort sem er unnið og
þurfa þess vegna engin séstök laun
fyrir.
Fólk í dagvistarþrengingum hef-
ur lagt til að einkavæða skólana.
Ekki er víst að það viti hvað slíkt
merkir en þetta er góð hugmynd
sem rétt er fyrir kennara að hrinda
smátt og smátt í framkvæmd.
Ákjósanlegt er að geta sinnt svo
sem 20% nemenda eftir 15 ár.
Mánaðarleg skólagjöld gætu verið
20 þús. fyrir kennsluna og 25 þús.
til húsnæðis og tækja.
Höfundur er menntaskólakennari.
kvaddur, hafði álíka skilning á og
var okkur mikið hjálplegur, Guð-
mundur Jónsson sem stofnaði
seinna ásamt öðmm Rafteikningu
hf.
Mjög er áríðandi, ef á að endur-
byggja svona hús, að velja til menn,
sem enn hafa þá kunnáttu til verk-
anna og umfram allt jákvæða fyrir
því að með endurreisn þessara húsa
er verið að leggja lið menningarsög-
unni. Heyrt hef ég á sumum bygg-
ingamönnum sem starfa í dag, að
meðal þeirra sé alls ekki skilningur
á þörfinni fyrir að vemda þessa
fyrri tíma hluti og jafnvel til í, að
menn álíta þetta allt óþarfa drasl
og vilji helst hreinsa burt og end-
umýja með nútímalegra efni. Þessi
afstaða er að mörgu leyti skiljan-
leg, en hún er þó óafsakanleg að
því leytinu, að þessi búnaður er leif-
ar frá fyrri tíma, segja okkur því
sögu þeirra tíma, með öðmm orðum
það sem fyrirrennarar okkar unnu
úr og áttu kost á þá og alls ekki
ómerkari en það efni sem við getum
fengið nú til dags.
Er áríðandi að kynna sem best
fyrir bæði almenningi og iðnaðar-
mönnum þörf fyrir að eyðileggja
ekki hluti sem segja okkur þennan
þátt úr lífi fólks áður.
Það þyrfti meðan enn eru á lífi
einhveijir sem kynntust þessum
byggingarefnum og unnu við þau,
að grípa þekkingu þessara iðnaðar-
manna meðan enn em í kallfæri,
gæti orðið of seint annars því mér
vitanlega er ekki mikið til af hald-
góðum teikningum eða öðrum leið-
beinandi hlutum, en þó ef þeir fyrir-
finnast einhverstaðar má til að
veruda þá líka.
Ég held að tímabært sé að við
tökum heldur höndum saman um
að gera íbúum þessara húsa fært
að kosta það viðhald sem nauðsyn-
legt er og vona að augu okkar opn-
ist fyrir þeirri skömm, að láta þessi
hús, sem gætu verið borginni okkar
til prýði, drabbast niður.
Höfundur er rafvirkjameistari og
deildarfulltrúi hjá Rafmngns vcitu
Reykjavíkur.