Morgunblaðið - 18.03.1995, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 18. MARZ 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Húsnæðismál
heilsugæslunnar
í Kópavogi
UMRÆÐA um heil-
brigðismál hefur ekki
verið uppbyggileg í fjöl-
miðlum síðustu vikur og
mánuði. Mótaða heild-
arstefnu í heilbirgðis-
málum þjóðarinnar hef-
ur vantað. Skyndiá-
kvarðanir hafa verið
teknar og virðist þeim
því miður fjölga. Fyrir
um tveimur áratugum
hófst uppbygging heil-
sugæslu í dreifbýlinu.
Henni er nú nær lokið
en eftir stendur höfuð-
borgarsvæðið þar sem
talsvert vantar á að
endar nái saman. Erfitt
hefur verið að átta sig
á hvað kemur næst enda hefur eng-
in áætlun um uppbyggingu verið
lögð fram. Þannig er vilji yfirvalda
um uppbyggingu heilsugæslu á
'höfuðborgarsvæðinu óljós. Hvert á
hlutverk heilsugæslunnar að vera?
Það hlýtur að vera grundvallar-
spurning. Sama má segja um aðra
þætti heilbrigðismála. Svo lítur nú
út sem verið sé að setja þjónustu
sérfræðinga út á kaldan klakann.
Það er mikilvægt fyrir
alla Kópavogsbúa að
ráðin verði bót á hús-
næðisvanda Heilsu-
gæslustöðvar Kópavogs
sem allra fyrst, segir
Björn Guðmundsson.
Til að vita að hveiju
þeir ganga þurfa kjós-
endur að vita afstöðu
þeirra sem bjóða sig
nú fram í Reykjanes-
kjördæmi.
Var það á áætlun yfírvalda? Fyrir
um ári ákvað þáverandi heilbrigðis-
ráðherra skyndilega byggingu
barnaspítala. Nú hafa þessi áform
verið lögð til hliðar. Stefnuleysið er
slæmt að flestu leyti. Þannig geta
yfírvöld svo sem bæjaryfírvöld ýtt
frá sér ábyrgðinni. Af hveiju ættu
bæjaryfírvöid í Kópavogi að vilja
uppbyggingu heilsugæslu ef íbúarnir
geta leitað til heilsugæslustöðva í
Reykjavík eða þá til sérfræðinga sem
hafa fengið óhindrað að setja upp
stofur?
Heilsugæslustöð Kópavogs flutt-
ist í núverandi húsnæði haustið
1980. Hún hafði áður búið við mikil
þrengsli og erfiðar aðstæður á Di-
granesvegi. Skiiningur yfirvalda var
ekki mikill á stækkun húsnæðis og
því var það að Bergur Vigfússon,
forstöðumaður Sjúkrasamlags
Kópavogs á þeim tíma, keypti hús-
næði í Fannborg 7-9 sem hafði ver-
ið ætlað undir verslunarrekstur.
Húsnæðið taldist aldrei hentugt enda
einungis ætlað til bráðabirgða. Hús-
næðið er á tveimur hæðum án lyftu.
í upphafí var starfsemin að mestu
á efri hæðinni en með auknum um-
svifum komust báðar hæðir í fulla
notkun. Fljótlega var farið að benda
á þörfína fyrir nýtt húsnæði fyrir
stöðina. A 10 ára afmæli stöðvarinn-
ar var gert sérstakt átak í þessum
efnum, m.a. með opnu húsi til að
vekja athygli á þrengslunum. Öllum
þingmönnum Reykjaneskjördæmis
var sent bréf þar sem fjallað var um
■fandamálið. Allt þetta hefur verið
án árangurs. Staðsetn-
ing stöðvarinnar þykir
mjög góð og hefur ver-
ið hugsað til hennar við
uppbyggingu þjónustu
fyrir aldraða í nágrenn-
inu.
Fyrir allmörgum
árum fékk Hagvirki hf.
leyfi til byggingar
tveggja húsa í miðbæ
Kópavogs, við hlið heil-
sugæslunnar. Þessi hús
seldust ekki og voru
síðar tekin sem
greiðsla upp í sölu-
skattsskuld fyrirtækis-
ins. Félagsmálastofnun
Kópavogs fékk annað
húsið en hitt var notað
sem hluti greiðslu til Sláturfélags
Suðurlands fyrir húsnæði Listaskól-
ans í Laugarnesi og stendur nú autt.
Þetta húsnæði hefur stjórn heiisu-
gæslunnar séð sem góða lausn á
vandamálum stöðvarinnar. Ekkert
annað húsnæði er á lausu í miðbæn-
um og að öllum líkindum verður
ekki byggt neitt nýtt á næstunni. í
dag má ekkert útaf bera með bíla-
stæði við stöðina. Aukist bílaumferð
vegna aukinnar notkunar húsnæðis
á svæðinu er allt komið í hnút. Því
höfðum við hugsað okkur að núver-
andi húsnæði yrði notað sem íbúðir
og eða þjónusta með aðsókn í há-
marki utan venjulegs vinnutíma svo
sem fyrir Náttúrufræðistofu Kópa-
vogs. Vaxandi óánægja starfsfólks
með aðstöðuna í dag mun leiða til
að það leitar sér vinnu annars stað-
ar og ég held að flestum þætti það
miður ef starfsemi heilsugæslu legð-
ist af á miðbæjarsvæði Kópavogs.
Þess skal getið að til hefur staðið
að byggja nýja heilsugæslustöð fyrir
Kópavogsbúa í einu af nýju hverfun-
um til að þjóna aukinni þörf með
vaxandi íbúafjölda. Búið er að teikna
þessa stöð og átti að vera búið að
taka fyrstu skóflustunguna en það
hefur dregist eins og koma vili fyrir
á bestu bæjum. Sú stöð á að vera
staðsett í nýju hverfí í Kópavogsd-
alnum í þjónustukjarna og er ætluð
sex læknum. Hún mun því geta þjón-
að 9.000-10.500 miðað við það að
hver heilsugæslulæknir geti sinnt
1.500-1.750 manns. Þetta er sú
aukning sem gert er ráð fyrir í Kópa-
vogi á næstu árum. Reiknað hefur
verið með að stöðin komist í notkun
eftir 3-4 ár.
íbúar í Kópavogi í dag eru rúm-
lega 17.000 og því þyrftu læknar
að vera 10-11 í stað 7 sem eru í
dag. Mögulega mætti troða einum
til viðbótar í núverandi húsnæði en
þá mundi það hafa áhrif á aðra starf-
semi. Stjórn stöðvarinnar hefur við
hveija fjárhagsáætlun óskað eftir
Qölgun lækna án þess að því væri
sinnt.
Umræðan um nýja heilsugæslu-
stöð á miðbæjarsvæði Kópavogs hef-
ur ekki verið hávær. Hún hefur ver-
ið bundin við staðarblöðin. Nú nálg-
ast alþingiskosningar og þá örvast
oft umræða um mál sem annast
fara lágt. Hér í Kópavogi hafa á
þessum tíma setið tvenns konar
bæjarstjórnir. Sú fyrri með Alþýðu-
flokki og Alþýðubandalagi sem
missti völd 1990 hafði uppi fögur
orð en ekkert meira. Núverandi
meirihluti Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks hefur ekki viljað
sinna málinu.
Það er mikilvægt fyrir alla Kópa-
vogsbúa að ráðin verði bót á hús-
næðisvanda Heilsugæslustöðvar
Kópavogs sem allra fyrst. Til þess
að vita að hveiju þeir ganga þurfa
kjósendur að vita afstöðu þeirra sem
bjóða sig nú fram í Reykjaneskjör-
dæmi.
Höfundur er hcilsugæslulæknir.
Björn
Guðmundsson
• •
Orneí'ni og sainein-
ing sveitarfélaga
OFT ER minnst á það í ræðu
og riti að Islendingum sé annt um
móðurmál sitt. Það skal vanda sem
vel á að standa, hvort heldur það
á að standa á byggingarlóð eða
vegvísi. Þessa stundina er deilt um
hvort velja skuli nafnið Suðurnes-
bær eða Reykjanesbær sem sam-
heiti nokkurra sveitarfélaga á
Reykjanesskaga.
Deilan um ofangreind orðskrípi
er áminning um að tímabært er
að taka upp ákveðinn þátt mál-
ræktar, nefnilega ræktarsemi við
örnefni því að örnefnum fylgir líka
menningarsaga. Þarna hefur því
miður stundum skort nokkuð upp
á málvernd.
Fyrir nokkrum árum reyndist
það háskalegt ömefnum að bænd-
ur gátu fengið sérstakan nýbýla-
styrk eða nýbýlalán. Þá ruku menn
upp til handa og fóta og breyttu
bæjum sínum í „nýbýli“ með því
að leggja niður gömul og góð
bæjanöfn, nöfn landnámsbæja
hurfu en í staðinn komu „Lyng-
holt“ og „Birkihlíð" eða álíka
skáldleg nöfn. Landbúnaðarráðu-
neytið lagði á þennan hátt fé til
höfuðs gömlum örnefnum.
Og enn er lagt fé til höfuðs ör-
nefnum þótt á óbeinan hátt sé, því
að nú þykir mikill fjárhagslegur
ávinningur af sameiningu sveit-
arfélaga. Þá þykir mönnum stund-
um sem sameinuð sveitarfélög
þurfi endilega að heita einu nafni
og þéttbýl sveit megi ekki heita
sama nafni og sú sem dreifbýl er.
Og þá upphefst sama kák og klast-
ur og þegar gömlum bæjum var
breytt í „nýbýli" með því að skipta
um nöfn á þeim. Því miður virðist
mega þurrka út forn
örnefni án þess að
nokkur hreyfi and-
mælum. Og raunar
þarf ekki einu sinni
sameiningu sveitarfé-
laga til að ömefnum
sé breytt. Garðahrepp-
ur varð að Garðabæ
sameiningarlaust og
gaf þannig fordæmi.
Nýlega varð Mosfells-
sveit Mosfellsbær.
Hvaða þörf var á sín-
um tíma að breyta
-hrepp og -sveit í -bæ
og -bæ? Nú gerist eft-
irleikurinn æ óvandari,
nafnskrípum rignir yfir af sama
hugmyndaflugi og forðum „lyng-
holtum" og „birkihlíðum". Ef eitt-
hvað er þá eru nýtísku sameining-
arnöfn með „bæjum“ og „byggð-
Ömefnum fylgir menn-
ingarsaga. Aðalsteinn
Davíðsson spyr, í tilefni
orðsins Suðurnesbær,
hvar er nú málvemdin?
um“ ennþá flatrímaðri en nýbýla-
nöfnin fyrr á ámm. Það er þá helst
reisn yfir nöfnum eins og Dala-
byggð, Vesturbyggð, Snæfellsbær,
Borgarbyggð, Hornafjarðarbær?
Og nú bætist hugsanlega í ofan-
skráð eymdarsafn annaðhvort Suð-
urnesbær eða Reykjanesbær -
nöfn sem standast ekki einu sinni
landfræðilega því að í
nágrenni við byggðar-
lag það, sem bera skal
nafnið, er ekkert Suð-
umes og yfir vjðáttu-
miklar óbyggðir að
fara til að kornast út á
Reykjanes.
Hvar er nú mál-
vemdin?
Því mega ekki gömlu
örnefnin haldast?
Hví þegja fulltrúar
stofnana á borð við
Örnefnastofnun og Is-
lenska málstöð? Raun-
ar era margar stofnan-
ir og mörg félög sem
ættu að mótmæla hástöfum.
En í Guðs bænum. Reynum eft-
ir föngum að láta örnefni landsins
í friði. Það er ekki eins erfitt og
menn virðast halda. Sakna menn
t.d. nafnliðarins „bæjar“ eða
„byggðar" þegar talað er um
Kópavog en ekki „Kópavogsbæ“
eða „Digranesbyggð“? Mega ekki
sveitarfélög heita mörgum nöfnum
rétt eins og nú er orðið tíðkanlegt
að skíra börn mörgum nöfnum?
Þykir mönnum nokkuð athugavert
við nafnið „Eyja- og Miklaholts-
hreppur“? Svo heitir nýlega sam-
einað sveitarfélag þar sem búa
smekkvísir og ræktarsamir menn.
Ég vona að Keflvíkingar og
nágrannar þeirra reynist smek-
kvísir og láti ekki bjóða sér mál-
fræðilega eða landfræðilega vit-
leysu í staðinn fyrir aldagömul
örnefni. Munum að staðanöfnin era
hluti af sögu okkar og tungu.
Höfundur er cand. mag.
Aðalsteinn
Davíðsson
Alþjóðadagnr
hreyfihamlaðra
SJÁLFSBJÖRG,
landssamband fatl-
aðra, er aðili að FIM-
ITIC — alþjóðasamtök-
um hreyfíhamlaðra
(Intemational Feder-
ation of Disabled Wor-
kers and Civilian
Handicapped). í dag,
18. mars, er 36. al-
þjóðadagur þessara
samtaka. Alþjóðadag-
urinn hefur verið
notaður til að vekja
athygli á ýmsum mál-
efnum sem varða
hreyfihamlaða.
Nú hafa Sameinuðu
þjóðirnar valið annan
dag sem alþjóðadag fatlaðra, 3.
desember ár hvert, og hefur FIM-
ITIC mælst til þess við aðildarsam-
tök sín að sá dagur verði framveg-
is dagur allra fatlaðra.
Það er því tilhlýðilegt að vekja
athygli á samþykkt Sameinuðu
þjóðanna um jafna þátttöku fatl-
aðra sem tók gildi 3. desember
1993. Sú samþykkt hefur að geyma
22 reglur sem allar miðast að fullri
þátttöku og jafnrétti fatlaðra. Ráð-
inn var umboðsmaður til að stjórna
framkvæmd þessara mannréttinda-
reglna, Bengt Lindkvist, fyrrv. fé-
lagsmálaráðherra Svíþjóðar og nú-
verandi þingmaður.
í reglunum er því beint til aðild-
arríkja Sameinuðu þjóðanna að þau
m.a. skyldu gera ráðstafanir til að
vekja athygli samfé-
lagsins á málefnum
fatlaðra, réttindum
þeirra, þörfum, mögu-
leikum og framlagi.
Aðildarríkin skyldu
jafnframt tryggja fötl-
uðum góða læknis-
þjónustu og endurhæf-
ingu. Einnig að viður-
kenna að hjálpartæki
eigi að vera aðgengi-
leg fyrir alla fatlaða
sem þarfnast þeirra,
m.a. að fötluðum sé
gert fjárhagslega
kleift að afla þeirra,
þ.e. að hjálpartæki og
búnaður eigi að vera
þeim til reiðu ókeypis eða á svo
lágu verði að fatlaðir eða fjölskyld-
ur þeirra hafí ráð á að kaupa þau.
Aðildarríkin skulu gera sér grein
fyrir almennu mikilvægi aðgengis
hvað snertir jöfnun tækifæra á öll-
um sviðum samfélagsins, þ. á m.
byggingum, almenningsfarartækj-
um og öðrum farartækjum, svo og
götum og öðru umhverfi.
I reglunum er einnig að finna
ákvæði um að yfírvöld menntamála
bera ábyrgð á því að fatlaðir hljóti
menntun í almennum skólum.
Menntun fatlaðra skuli vera óað-
skiljanlegur hluti af áætlanagerð-
um, mótun námskráa og skipulagi
skóla í menntakerfí landsins. Yfir-
völd skulu viðurkenna þá megin-
reglu að gera verður fötluðum
Guðríður
Ólafsdóttir
kleift að njóta mannréttinda sinna,
ekki síst á sviði atvinnumála. Hvað
varðar almannatryggingar skulu
aðildarríkin sjá til þess þegar stuðn-
ingur er veittur að tillit sé tekið til
þess kostnaðar sem lendir oft á
fötluðum og fjölskyldum þeirra af
völdum fötlunarinnar.
Aðrar reglur sem settar voru
fjalla um fjölskyldulíf og mannlega
reisn, menningu, tómstundir og
íþróttir, trúariðkanir, upplýsingar
og rannsóknir ásamt fleiri þáttum.
Alstaðar er lögð áhersla á að
samtök fatlaðra verði höfð með í
ráðum og þekking þeirra nýtt þeg-
ar stefnumörkun í málefnum fatl-
aðra er unnin.
Síðasta miðvikudag var fundur
hjá Verslunarráði Islands með
stjórnmálamönnum. Þar kom fram
Yfirvöld menntamála,
segir Guðríður Ólafs-
dóttir, bera ábyrgð á
því að fatlaðir hljóti
menntun í almennum
skólum.
hjá fjármálaráðherra að enn þurfi
að taka til í íslenska velferðarkerf-
inu. Það er von Sjálfsbjargar að
sú tiltekt verði ekki til þess, frekar
en orðið er, að ýta fötluðum, öldruð-
um og sjúkum út af íslenska vel-
ferðarvagninum. Það er einnig von
okkar að yfirvöldum þessa lands
beri gæfa til að vinna eftir þeim
reglum sem Sameinuðu þjóðirnar
hafa sett í málefnum fatlaðra.
Höfundur er formaður
Sjálfsbjargar, landssambands
fatlaðra.