Morgunblaðið - 30.03.1995, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUÐAGUR 30. MARZ 1995 27
AÐSENDAR GREINAR
Bylting í starfs-
menntunarmálum
TÆKNIVÆÐING
atvinnulífsins hefur úr-
slitaáhrif á samkeppnis-
hæfni þjóða. í kjölfar
nýrrar tækni í atvinnu-
lífínu hafa iðnríki lagt
höfuðáherslu á að bæta
menntakerfið og fjölga
tækifærum vinnandi
fólks til að afla sér
starfsmenntunar og
þjálfunar. Ástæðan er
einföld. Forsenda
tæknivæðingarinnar er
vel menntað vinnúafl og
gott menntakerfi. En
það er ekki nóg að stað-
ið sé vel að grunn-
menntun.
Gefa þarf fólki í at-
vinnulífinu tækifæri til að laga sig
að nýrri tækni með menntun og þjálf-
un. I nágrannalöndum og meðal okk-
ar helstu samkeppnisaðila á heims-
markaðinum er langt síðan hætt var
að deila um tengslin á milli menntun-
ar og samkeppnishæfni. Þar er
menntun og þjálfun forgangsverkefni.
Frumkvæði Alþýðuflokksins
Á Islandi hefur þetta verið með
öðrum hætti. Viðleitni í átt til að
bæta menntun og þjálfun hefur ekki
hlotið almennar undirtektir í þjóðfé-
laginu.
Alþýðuflokkurinn
hefur sýnt frumkvæði í
þessu máli á Alþingi og
í ríkisstjórn. Á árunum
1984 til 1987 lögðu
þingmenn Alþýðu-
flokksins þrívegis fyrir
Alþingi frumvarp til
laga um endurmenntun
vegna tæknivæðingar.
Markmið laganna var
að koma á samræmdri
og skipulagðri endur-
menntun og starfsþjálf-
un vegna tækniþróunar
í atvinnulífinu og skapa
öllum skilyrði til að að-
lagast tæknivæðingu,
einkum í þeim atvinnu-
greinum þar sem atvinnuöryggi
starfsmanna er í hættu vegna tækni-
væðingar. Þetta frumvarp náði ekki
fram að ganga. Frumvarpið mætti
tregðu Alþýðubandalagsins og Fram-
sóknarflokksins. Það varð því ekki
að lögum fyrr en í maí 1992 í tíð
núverandi ríkisstjórnar. Með lögun-
um var skipað starfsmenntaráð fé-
lagsmálaráðuneytisins og stofnaður
starfsmenntasjóður sem m.a. styrkir
endurmenntunarnámskeið.
Rétt fyrir þinglok í febrúar sl. var
lögð fyrir Alþingi skýrsla um fram-
kvæmd laga nr. 19/1992 um starfs-
menntun í atvinnulífinu. Skýrslan er
til vitnis um hljóðlátan árangur af
gömlu baráttumáli Alþýðuflokksins.
Hún sýnir einnig hvernig einföld
lausn á aðkallandi vandamáli getur
í senn verið ódýr en árangursrík fyr-
ir þjóðfélagið í- heild. Loks varpar
hún ljósi á byltingu sem orðið hefur
í endurmenntunarmálum vinnandi
fólks í íslensku atvinnulífi.
Viðbrögð við nýrri tækni og
aukinni samkeppni
í skýrslunni er að fínna athyglis-
verða skilgreiningu á hlutverki rík-
isvaldsins að því er varðar endur-
menntun og þjálfun. Það er talið fel-
ast fyrst og fremst í því að greiða
fyrir starfsmenntun á atvinnumark-
aði með beinum fjárframlögum og
öðrum stuðningi, hafa eftirlit með
nýtingu opinberra fjármuna í þessu
sambandi, tryggja gæði starfsmennt-
unar, gæta þess að þegnarnir séu
jafnsettir til að njóta hennar óháð
kynferði, búsetu, menntun eða fjár-
hag. Áhersla er lögð á að með lögg-
jöf verði hlúð að sjálfsprottnu fram-
taki fjölmargra aðila í starfsmennt-
unarmálum. Þetta er lykilatriði í
sambandi við skipan þessara mála.
Lögin voru samin með það að leiðar-
ljósi að mest yrði byggt á frum-
Rannveig
Guðmundsdóttir
Nauðsynlegt er að leita
nýrra leiða til endur-
menntunar fólks, segír
Rannveig Guðmunds-
dóttir, sem er atvinnu-
laust eða utan vinnu-
markaðar.
kvæði sem hefur orðið til úti í at-
vinnulífinu. Af þessu leiðir að frum-
kvæði í starfsmenntunarmálum er
fyrst og fremst í höndum aðila vinnu-
markaðarins en ekki stjórnvalda.
Hins vegar felst hlutverk stjórnvalda
í því að greiða fyrir starfsmenntun
með styrkveitingum og ráðgjöf.
Árangurinn
Eftirspurn eftir stuðningi úr
starfsmenntasjóði hefur verið mjög
mikil. Frá því lögin um starfsmennt-
un í atvinnulífinu tóku gildi hefur
fímm sinnum verið úthlutað úr
starfsmenntasjóði. Að sögn nám-
skeiðshaldara hefur árangur af þátt-
töku starfsmanna í námskeiðum sem
styrkt hafa verið af starfsmennta-
sjóði, almennt verið talinn mjög góður
og skilað sér meðal annars í auknum
afköstum og bættu vinnuumhverfí á
vinnustað. Ef litið er til þess þátttak-
endaijölda sem gefinn er upp í styrk-
umsóknum og einnig tekið tillit til
þeirra skýrslna sem borist hafa starfs-
menntaráði um framkvæmd nám-
skeiða má lauslega áætla að starfs-
menntasjóður hafí styrkt námskeið
og námsefnisgerð sem nýtist um það
bil 10.640 aðilum. Á þessu sviði hefur
því orðið sannkölluð bylting.
Næstu viðfangsefni
Þótt vel hafí tekist til um fram-
kvæmd laga um starfsmenntun í
atvinnulífinu og nefnd sem falið var
að endurskoða lögin telji ekki ástæðu
til að gera á þeim breytingar er að
ýmsu að hyggja.
í ljós kom að þvi lengri sem form-
leg skólaganga fólks er þeim mun
meiri starfsmenntunar nýtur það síð-
ar á ævinni. Framboð starfsmennt-
unar virtist frekar sniðið að þörfum
langskólagengins fólks en hinna sem
höfðu styttra nám að baki. Sama á
við hér á landi. Hlutfallslega hafa
starfsmenntaráði borist fáar um-
sóknir vegna námskeiða sem stefna
að því að fjölga tækifærum ófag-
lærða fólksins til að afla sér sér-
menntunar. Ég er þar af leiðandi
þeirrar skoðunar að það eigi að verða
forgangsverkefni starfsmenntaráðs
að beita sér fyrir víðtækri samvinnu
um sérstakt átak í skipulagningn á
menntunarmálum ófaglærðs verka-
fólks. Einnig er nauðsynlegt að leita
nýrra leiða að því er varðar endur-
menntunarmál fólks sem er atvinnu-
laust eða tímabundið utan vinnu-
markaðar af öðrum ástæðum. Vinna
við þetta viðfangsefni er þegar hafín
í félagsmálaráðuneytinu. í þessu
sambandi má geta þess að undanfar-
in missiri hafa stjómvöld veitt veru-
legu fjármagni til námskeiðahalds
fyrir atvinnulausa. Við undirritun
nýgerðra kjarasamninga lýsti ríkis-
stjórnin því yfír að 15 milljónum
króna verði varið til sérstakra að-
gerða í því skyni að stuðla að frek-
ara átaki í menntun atvinnulausra.
Höfundur er félagsmálaráðherra.
Hrörleg húsakynni og hrakið fólk
ÞANN 24. mars sl. leiddi Jón
Ársæll Þórðarson, sá ágæti sjón-
varpsmaður, áhorfendur Stöðvar 2
með sér um óhrjáleg húsakynni
nokkurra Reykvíkinga. Þeim húsa-
kynnum gaf hann heitið „rottuhol-
ur“, enda gaf þar að líta ljóta að-
komu víða — svo ljóta að marga
hryllti við. Átti það ekki síst við um
félagsmálaráðherra, sem í þættinum
var leiddur inn í þessar „vistarverur"
og látinn heilsa þar upp á íbúa. Var
viðbjóðurinn í svip ráðherrans — og
reyndar ekki síður sjónvarpsmanns-
ins — svo ódulinn, að hann hefði
útaf fyrir sig nægt sem umsögn um
það sem fyrir augu bar. Ekki var
fullkomlega ljóst hvort orkaði sterk-
ar á gestina, húsakynnin eða íbúarn-
ir, nema hvorttveggja hafi verið.
„Rottuholur" eða húsnæði?
Ég gat ekki varist þeirri hugsun
þar sem ég varð vitni að þessari
umfjöllun, að verið væri að auglýsa
þarna .neyð fólks með óviðurkvæmi-
legum hætti. Það vakti nefnilega
athygli mína að „rottuholurnar" svo-
kölluðu voru allar aðsetur fólks í
alvarlegum félagslegum þrenging-
um; fólks sem við myndum í daglegu
tali kalla útigangsfólk. Ekki leyndi
sér að áfengis- og fíkniefnavandi var
stærsta böl þessara einstaklinga. Sú
staðreynd tel ég að dragi allnokkuð
úr vægi þeirrar samfélagsrýni sem
viðhöfð var í þættinum — enda oft
vandskilið á milli umgengni og
ástands húsakynna þegar grannt er
skoðað.
Ég vil því af þessu gefna tilefni,
vekja athygli þeirra sem láta sig
þessi mál varða — og beini máli
mínu þá sérstaklega til borgaryfir-
valda — að víða í Reykjavík eru
húsakynni í óhxjálegu
ástandi þótt þar búi
reglusamt fólk sem
hvorki á við áfengis-
né fíkniefnavanda að
stríða. Ég er hér að
tala um tiltekinn hluta’
af leiguíbúðum borgar-
inna.r.
Á þessu vakti ég at-
hygli inni í borgarstjórn
Reykjavíkur fyrir rétt-
um þremur árum, og
lagði af því tilefni fram
ítarlega fyrirspurn um
forgangsröðun við-
haldsverkefna hjá borg-
inni, samráð við þá að-
ila sem hafa málefni
íbúanna með höndum
og fjárveitingar. Andstæðingar mín-
ir í borgarstjórn — þáverandi meiri-
hluti Sjálfstæðisflokksins — gerðu
lítið úr málinu og svöruðu fyrir-
spurninni bæði illa og óígrundað.
Var greinilegt að vilji til úrbóta var
enginn — enda verið að ræða um
„ósýnilegt" vandamál, sem ekki
blasir við augum almennings dags
daglega. Nú langar mig, í ljósi þess
að nýr meirihluti hefur tekið við
völdum í Reykjavík, til að endur-
vekja þessa umræðu, í þeirri von að
hún megi koma íbúum umræddra
húsakynna að gagni.
Virðing fyrir verðmætum —
virðing fyrir fólki
Tilefni þess að ég tók málið upp
í borgarstjórn á sínum tíma var
ærið. Ég hafði fram að þeim tíma
fengið allmargar ábendingar fólks
um illan aðbúnað í leiguhúsnæði á
vegum borgarinnar. I kjölfarið á
þeim samtölum mínum við fólk fór
ég í nokkrar heimsóknir
til að sannreyna upplýs-
ingar — og satt best að
segja féll mér allur ket-
ill í eld þegar ég sá með
eigin augum hrörlegar
íbúðir við Skúlagötu,
Hverfisgötu, í Austur-
brún, Fellahverfi og
ekki síst uppi við
Rauðavatn. Sumstaðar
var „hréysi“ eina orðið
sem kom upp í hugann
við þá aðkomu. Rétt er
að geta þess — í nafni
sanngirninnar — að
víða hjálpaðist margt
að: Slakt viðhald, gallar
á byggingum og slæm
umgengnb En þessir
þættir verka að sjálfsögðu hver á
annan. Virðing fyrir verðmætum
minnkar eftir því sem minna er hirt
um þau og það verður til þess að
umgengni versnar.
Margar þessara íbúða höfðu ekki
verið málaðar svo árum, jafnvel ára-
tugum skipti. Afleiðingar vatns-
skemmda vegna sprunginna leiðslna
í gólfum og á veggjum blöstu víða
við. Lagnir voru sumstaðar orðnar
svo lélegar að þess voru dæmi að
fólk hefði fengið úrganginn úr klóak-
inu inn á stofugólf til sín. Saggi og
óþéttir gluggar voru víða viðvarandi
ástand. Ég kom inn í íbúð þar sem
hlutir fuku til í tveggja metra fjar-
lægð frá gluggum, og þar sem
gólfdúkar voru orðnir svo undnir upp
að skein i beran stein. Mér vitanlega
hefur ástand margra þessara íbúða
ekki breyst enn.
Loks gat ég ekki orða bundist
þegar kom upp mál í einni af leigu-
íbúðum borgarinnar, þess eðlis að
flytja þurfti íbúa út af heimili sínu
vegna stórfellds þakleka sem krafð-
ist gagngerra endurbóta á íbúðinni.
Fyrirsjáanlegt var að viðgerðin
myndi taka 2-3 mánuði, þar sem
hún hafði dregist fram úr hófí. Fimm
mánuðum áður hafði yfirmaður öldr-
unarþjónustudeildar Félagsmála-
stofnunar sent byggingardeild borg-
arinnar bréf þar sem vakin var at-
hygli á slæmum aðbúnaði þessa
sama íbúa og fullyrt að „ekki mætti
dragast lengur" að lagfæra íbúðina.
í bréfinu var frá því greint að starfs-
menn Félagsmálastofnunar hefðu á
þeim tíma margsinnis ítrekað beiðni
til byggingardeildar um viðgerðir á
íbúðinni — en án árangurs. Ekki var
gripið í taumana fyrr en neyðar-
ástand var skollið á.
Stefnumótun skortir — vilji er
allt sem þarf
Því tilfæri ég þessi dæmi hér, að
ég hef rökstuddan grun um að litlar
úrbætur hafí verið gerðar í þessum
málum frá því umræða þessi var
vakin í mars 1992. Enn er ástand
víða slæmt í leiguíbúðum borgarinn-
ar þó sumstaðar hafi verið tekið til
hendi, eins og t.d í Fellahverfi. Hins
vegar verður ekki séð að borgin
hafi enn markað sér stefnu í við-
haldsmálum leiguíbúða sinna. Sjálf
komst ég að raun um það þarna um
árið að vinnureglur hafa verið harla
óljósar hjá byggingardeild borgar-
innar. Til dæmis tókst mér ekki —
þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir — að
fá fram viðhaldsáætlun og verkefna-
lista, enda þótt forsvarsmenn deild-
arinnar héldu því statt og stöðugt
fram að slíkur listi væri til.
Það væri sorglegt ef umfjöllun
Stöðvar 2 sem vitnað var til hér í
Ólína
Þorvarðardóttir
Víða í Reykjavík eru
húsakynni í óhrjálegu
ástandi þótt þar búi
reglusamt fólk sem
hvorki á við áfengis- né
fíkniefnavanda að
stríða, segir Ólína Þor-
varðardóttir, en þar
á hún við tiltekinn
hluta af leiguíbúðum
borgarinnar.
upphafi, yrði ekki til annars en að
auka andúð almennings á ógæfu-
sömu fólki sem skríður í húsakjól
undan veðri og vindum, dofið 'á sál
og líkama af Iangvarandi áfengis-
neyslu, kulda og hungri. Þess vegna
set ég þessi orð á blað — til þess
að vekja athygli borgaryfirvalda og
almennings á því að slakur húsakost-
ur er athvarf fjölmargra Reykvík-
inga sem vilja lifa með reisn og
sjálfsvirðingu.
Ég skora því á núverandi borgar-
yfirvöld að ganga betur fram í úrbót-
um á húsakynnum borgarinnar, en
forverar þeirra við stjórnvölinn
gerðu á sinni tíð. Til þess treysti ég
núverandi meirihluta, því ég þykist
þess fullviss að það fólk sem nú
heldur um stjórnartauma borgarinn-
ar vilji sannarlega tryggja það að
lifandi manneskjur búi við mann-
sæmandi aðbúnað.
Höfundur er fyrrverandi
borgarfuHtrúi í Reykjavík, frá
1990-1994.