Morgunblaðið - 30.05.1995, Síða 35

Morgunblaðið - 30.05.1995, Síða 35
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. MAÍ 1995 35 AÐSENDAR GREINAR • • Orvinglun PÉTUR Pétursson, sá mikli þulur, skrifar grein í Mbl. 9 maí. Að vanda er stíll Péturs á við hressilegan and- legan þolfimitíma og sagnvísin bregst ekki. Núna sér Pétur helst hættur í því að íslendingar verði það sem hann af list sinni kallar „Irvinglaðir“ af frukti okkar fyrir gullkálfí vest- lenskra feðga að nafni Irving. Lopp- ur þessara auðvaldsfeðga muni að endingu jafnvel umlykja okkar land. Telur Pétur hættu á að hrakspár gamals vitrings um auðvaldsins að- skiljanlegar hremmingar kunni nú rætast, þó hermenn hálfrar aidar hugsjónakerfa séu nú riðnir hjá. Bara ef lúsin íslenzk er ... Víðast um heim eru fyrirtæki að renna saman í stærri heildir. Þeir stærri verða enn stærri, rétt eins og Irvingveldið þenst út ár frá ári. Hag- kaup kaupir Bónus, Esso kaupir Olís. Þeir stóru kaupa og kaupa. Allt í hagræðingarskyni til þess að geta lækkað vöruverð þegar Irving kemur. Sumir segja að kjör alþýðunnar muni batna af öllu þessu brölti. Vöru- verð hafi í raun lækkað og meira verði eftir til farseðlakaupa út í hin spilltu útlönd, þar sem „kostar“ álíka kláravínið og kranablávatnið okkur hjá“ og jafnvel bjórauglýsingar eru löglegar. En hvað með okkar þjóðlegu ein- okunar- auðvaldsstofnanir? Mjólkurkirkjan okkar úrelti á dög- unum í Borgamesi einu eftirlifandi von mína til þess að fá mjólkina mína á höfuðborgarsvæðinu í úrhellanleg- um umbúðum? Hennar stofnanir eru ginnheilagar og samkeppnislausar svo að gulltryggt er að við getum Eigum við að rífa álverin og virkjanimar, spyr Halldór Jónsson, og hverfa til uppmnans eins og einn örvinglaður hugsjónamaður lagði til? fengið að sulla niður úr mjólkurpökk- unum okkar áfram. Það eykur um- setninguna og þar með hagvöxtinn. Enda eru þetta umbúðimar sem em bestar fyrir mig segir forstjórinn. Og líka að það sé af og frá nokkurs virði á samsölubrauðamarkaðnum, að hafa ekki mjólkurgróðann á móti sér. Hvað með auðvald lífeyrissjóða alþýðunnar, sem eiga 260 milljarða, sem em lánaðir út á hæstu vöxtum? Mér datt í hug þegar ég las þess- ar hugleiðingar Péturs ljóðlína úr gamalli visu: „Bara ef lúsin íslenzk er, er þér bitið sómi.“ Skyldi þessi innlenda auðvalds- stjóm vera betri en Irvings? Og ef svo er, hversu mikið betri og hvers vegna? Quo vadis? I gamla Sovét náði sammni fyrir- tækja hámarki með því að allur rekstur rann saman í eina heild með Stalín sem stjómarfonnann. Ég man ekki hversu hrifinn Pétur var af rekstrarforminu hjá hinum sæla Djúgasvfla. En mér prívat og per- sónulega hugnast þeir Irvingar snöggtum bet- ur en gamla Sovétt og hygg þá hollari alþýðu en einhver þjóðleg draumsýn um sæluríki Sölku Völku. Á okkar tíma virðist efnahagsleg velferð ís- lenzka ríkisins fólgin í því, að alþýðan hafi svo lágt útborgað kaup að rétt dugi til vamar hörg- ulsjúkdómum. Allt þar umfram er sagt leiða til verðbólgu og hækkunar skuldanna, sem alþýðan stöðugt safnar hjá fjár- magnseigendunum, ekki hvað sízt lífeyrissjóðum alþýðunnar sjálfrar. Þar til útvaldir sérfræðingar hafa komið því til leiðar, að sem stærstur hluti arðsins af vinnunni sé tekinn til þessara sjóða. 10% af öllum laun- um í landinu. Þetta fjármagn sjá þessir aðilar um að fjárfesta í verð- pappímm með sem hæstum vöxtum. Gefa hundinum rófuna af sér að éta með því að lána eigendunum fast- eignalán á heimsmetsvöxtum. En íslenzka lánskjaravísitölukrónan er sterkasti gjaldmiðill heims. Og þegar enginn vill meiri lán þá er fjárfest í útlöndum þeirra Irvinga. Allt er þetta sagt gert til þess, að alþýðan geti sjálf keypt sér að éta þegar hún er orðin óvinnufær af elli í stað þess að þiggja af sveit eins og áður tíðkaðist. Og ekki er verið að íþyngja eigend- unum lífeyrissjóðanna með stjórnar- kosningum. Né heldur er verið að láta þá burðast með einhveija áþreif- anlega séreign. Og nú em lífeyrissjóðagreifamir búnir að kaupa hlutabréf fyrir tólf milljarða í útlöndum fyrir lífeyrinn okkar. Og búnir að tapa nokkrum milljörðum á því nú þegar. Þeir bera sig hinsvegar vel og segjast ekki uppnæmir fyrir skammtímasveiflum. Það er eins gott að ártalið er ekki 1939 þegar háir vextir vom í boði í Þýzkalandi. Lágu launin Mitt í öllu þessu standi reiknar svo hag- fræðingur VSÍ það út, að það borgi sig betur fyrir meðaljóninn að vera á „sósanum" hér á íslandi heldur en að vinna. Af hveiju eram við þá að vinna? Til þess að kjörin geti batnað þarf eftir- spum eftir vinnuafli að aukast. Svo verður greinilega ekki á grand- velli þorskveiða í náinni framtíð ef marka má fiskifræðinga. Heldur ekki með smérs- og dilkakets- framleiðslu. Ég held að það sé reynsla fyrir því, að aukist eftirspumin eftir vinnuafli þá hækkar kaupgjaldið? Þá býður auðvaldið betur í Pétur. Þessvegna era þær ráðstafanir, sem skapa atvinnu í landinu það sem alþýðuna vantar mest. í landsins sögu hafa útlendingar oftast komið íslendingum til hjálpar á þessu sviði. Man ekki Pétur manna best breyt- inguna, sem kom með Bretanum 1940? Eða minnist hann hveiju Ameríkanamir breyttu hér á landi þegar hann stígur um borð í Flug- leiðavél í Keflavík? Við stofnuðum lýðveldi á Þingvöll- um 1944 en kvíðum þeim degi mest ef vamarliðið færi úr landi. Við elsk- um landið á 17.júní en verðum að fá Filippseyinga og blámenn til þess að passa það fyrir „Tyrkjanum" því við erum sjálf svo góð. Eigum við að örvinglast? I myndinni um Irvingana kom fram, að þeir borga yfirleitt hærri laun. En Nóta Bene fyrir betri og meiri vinnu. Þeir fá launþegann til þess að leggja sig fram með því að veifa gulrótinni fyrir framan hann. En gulrótarhugtakið virðist hafa átt erfitt uppdráttar á íslenzkum vinnu- markaði þar sem allir eiga að fá jafn- lágt kaup. Svo lágt að fólki finnst ekki í rauninni ástæða til þess að leggja mikið að sér við vinnuna. Er það einskis virði í augum Pét- urs að þessir Irvingar kunni að hækka kaupið hjá alþýðunni? Gefa henni von um betri tíð með blóm í haga? Fyrir utan þetta allt virðist al- mennt gróa upp í kringum þessa Ir- vinga. Menn sem hafa plantað skógi í stærra landsvæði en allt ísland. Menn sem hafa reist við heilu byggð- arlögin í Bandaríkjunum og Kanada. Menn sem sækja ráð til sjálfra sín. Ekki til nefnda og ráða að íslenzkum hætti, sem við þekkjum hvemig gef- ast þegar fleiri koma saman. Ég held að þessir menn geti fremur kennt okkur sitthvað en við þeim. Ifyrir mitt leyti er ég orðinn örvin- glaður af því að ég sé ekki fram á að innlend bjargráð muni færa al- þýðu annað en áframhaldandi skipt- ingu skortsins, sem eftir kann að lifa minna daga. Hér muni fátt bera til nema meira hran þorskstofnsins og framhald kreppunnar. Og sömu mjólkurumbúðimar verða hér áfram hvað sem mér finnst. Og Skalla- grímsskyrið hefur verið úrelt með Borgamesbúinu. Já, lifi vor þjóðlega sæla. Mér sýnast líka fallvötnin hafa rannið arðlaus til sjávar í aldarfjórð- ung og ætli að gera það áfram þrátt fyrir starf markaðsskrifstofu Lands- virkjunar af því að reikna Blöndu- virkjun og Kröflu yfir í hagnað. Enda bíður Hjörleifur alltaf álengdar. Vantar okkur ekki einhvem „new deal“ fyrir alþýðu þessa lands, Pétur Pétursson? Er ekki einhvers staðar vitlaust gefið? Mér finnst meiri ástæða til að ör- vinglast yfir ríkjandi ástandi en að hafa áhyggjur af fyrirætlunum þeirra Irvinga. Ég held ég vilji heldur vera „Irv- inglaður“ en örvinglaður. Höfundur er verkfræðingur. Halldór Jónsson Fiskveiðistj órnun o g ábyrgur málflutningur í sjávarútvégi FYRIR Alþingiskosn- ingar í ár tóku fjórir frambjóðendur Sjálf- stæðisflokksins á Vest- ijörðum sig saman og komu fram með tillögur um stjómun fiskveiða hér við land. í tillögum sínum gagnrýndu þeir ríkjandi kvótakerfí harðlega og lögðu fram áætlun um breytta fisk- veiðistjómun er fælist í kerfi fjárfestingar- og sóknartakmarkana. Meginrök þeirra gegn ríkjandi kvótakerfi byggðist á því að það kerfi sem við búum við í dag hafi ekki skilað tilætluðum árangri við vemdun fiski- stofna. Rétt er að vemdun fiskistofna hef- ur ekki skilað sér og mun líklega ekki skila sér fyrr en nægjanlegri hagræðingu hefur verið náð í grein- inni. Fiskiskipafloti landsmanna er enn of stór og undanþágur frá veiðum eru umtalsverðar. A meðan ekki er tekið á þessum málum er líklegt að viðvarandi minnkun stofna haldi áfram á næstu árum og verða lands- menn því að horfa á önnur sóknar- færi á úthöfunum. í grein sinni í Morgunblaðinu, 19. febrúar 1995, fer Ragnar Árnason réttilega með að í raun er ríkjandi kvótakerfí líklegast til að skila tilætl- uðum árangri við vemdun og viðgang fiskistofna hér við land. Hann færir skýr rök máli sínu til stuðnings og er afar sannfærandi enda liggur ljóst fyrir að kvótakerfi í botnfiskveiðum hefur í raun ekki verið ríkjandi nægj- anlega lengi til að tilætlaður árangur náist. Kvótakerfíð er í raun ekki kerfi til að stjóma ástandi fiskistofna held- ur er hér um að ræða ákveðið skipulag sem gerir sjómönnum og út- gerðum kleift að veiða þann heildarafla sem leyfilegur er hveiju sinni. Þetta kerfí hefur sýnt að undir því ríkir ákveðin hagkvæmni enda hefur reynsla á veiðum undir þessu kerfi sannað að það hefur ótvíræða kosti umfram sóknarmark. Það sem í raun hefur skaðað orð- spor kvótakerfisins er að stjómvöld hafa leyft of mikla veiði og samfara því hefur veiddur afli ætíð farið umfram heild- arafla, m.a. vegna undanþága. Ragnar Ámason bendir einnig á að botnfiskveiðar hafi í raun ekki verið undir kvótakerfinu fyrr en frá og með árinu 1991. Fjórmenningam- ir miða sig við árin frá 1985 til 1990, þegar stjómvöld fóra fijálslega með undanþáguheimildir sínar, auk þess sem heildarafli var ætíð ákvarðaður umfram það er fiskifræðingar ráð- gerðu að stofnar myndu þola. Þvi má ljóst vera að sá áfellisdómur sem fjórmenningamir leggja á hið ríkjandi kvótakerfi er ekki til þess fallinn að vera sannfærandi. Þrátt fyrir að fiskiskipaflotinn hafí stækkað eilítið að brúttórúmlestatali á árunum frá 1984 til 1994 er ekki réttmætt að benda á það sem ákveð- inn löst á kvótakerfinu. Það er stað- reynd að þessi aukning er hverfandi miðað við stækkun flotans er varð á árunum frá 1976 til 1983, en þá var sóknarmark allsráðandi. Það sem Sveinn Óskar Sigurðsson Þrátt fyrir að sveiflu- kenndur afli hafí ekki aukist, segir Sveinn Oskar Sigurðsson, hefur kvótakerfíð skilað miklum árangri. réttlætir þessa stækkun flotans er m.a. að íjárfesting hefur átt sér stað í vinnslugetu á hafi úti og að útgerð- ir era f dag að nýta nýjar tegundir, s.s. djúprækju. Með rnarkvissri rökfærslu nær Ragnar Ámason að veija kvótakerfið með miklum ágætum. Það liggur beinast við að botnfiskssókn eykst einungis við kerfi sóknartakmarkana og hefur það sýnt sig. Því er kvóta- kerfið líklegast til að skila árangri enda virðist það stuðla að verndun fiskistofna. Staðreyndir máls Á áranum frá 1977 til 1983, þegar fiskveiðistjórnun byggðist á sóknar- takmörkunum (svokölluðu skrap- dagakerfi), jókst botnfiskssókn innan fiskveiðilögsögunnar um allt að 73. Hins vegar minnkaði sóknin um 7% frá 1984 til ársins 1993. Benda þess- ar staðrejmdir á að kvótakerfið hefur þrátt fyrir allt komið einhveiju til leiðar þó betur megi fara. Kvótakerfið er ekki fullkomið og því ber að endurskoða það reglulega, sníða af því agnúa og koma á frek- ari hagræðingu ef kostur er. Sem dæmi má nefna að afar nauðsynlegt er að koma í veg fyrir að afla sé kastað frá borði, en í því sambandi verður að höfða til sjómanna og út- gerða sem bera ábyrgð á að þetta viðgengst. Einnig er ábyrgðin hjá stjómvöldum, sem verða að bæta við- varandi kerfi og koma því til leiðar að allur veiddur afli berist á land. Meðan að umtalsverð sóun fískistofna á sér stað með þessum hætti er nokk- uð ljóst að ríkjandi kerfi þarf að bæta og byggja inn í það hvata sem kemur í veg fyrir sóun verðmæta. í skólum er þegar farið að kenna ungu fólki hve illa við fóram með síldarstofna hér við land á árum áður. Nú hefur verið ríkjandi hreint kvóta- kerfí í síldveiðum frá árinu 1976 eða í 18 ár. Einnig hefur loðnuveiðinni verið stjómað með sama hætti frá árinu 1980, en einungis hefur botn- fiskveiðum verið stjórnað með þess- um hætti frá og með árinu 1991 eða í 4 ár. Nú er síldarstofninn í sögulegu hámarki, en stofninn hefur vaxið úr allt að 200 þúsund tonnum árið 1976 í um 700 þúsund tonn 1993. Þrátt fyrir auknirigu í veiðum hefur skipum fækkað stórlega eða úr 200 árið 1980 í um 30 skip árið 1993. Meðalstærð síldarbáta hefur þó vaxið og í rúm- lestum hefur því ekki verið mikil minnkun. Þetta segir okkur að kvóta- kerfi í síldveiðum hefur einfaldlega bjargað auðlindinni og með-forsjálni hefur okkur tekist að byggja upp sfld- arstofn sem reynast mun okkur nota- dijúg tekjulind í framtíðinni. Hvað loðnuveiðar varðar hefur ár- legur afli verið afar beytilegur sökum sveiflukenndrar stofnstærðar en hag- kvæmni í veiðum hefur aukist stór- lega. Árið 1979 tóku 70 bátar þátt í veiðum en árið 1993 voru þeir ein- ungis 39 að tölu. Hér er um 40% fækkun að ræða á þeim 14 áram sem kvótakerfið hefur verið við lýði í þess- um veiðum. Hins vegar hafa loðnu- bátar stækkað og hefur því tonnatala flotans lækkað um nálægt 30%. Stað- reyndin er, þrátt fyrir allt, sú að flot- inn hefur minnkað, tæknileg hag- kvæmni hefur aukist en heildarafli hefur samt sem áður ekki breyst mikið. Þrátt fyrir að sveiflukenndur heildarafli hafi ekki aukist er ljóst að kvótakerfið hefur hér skilað mikl- um árangri. Þeir stjórnmálamenn sem bera hagsmuni þjóðarinnar fyrir bijósti eiga að styðja við bakið á þessu kerfi og endurskoða fiskveiðistefnuna með verndun fiskistofna í huga. Sagan mun síðar verðlauna þá framsýnu stjómmálamenn sem búið hafa í hag- inn fyrir komandi kynslóðir. Höfundur stundar nám við Háskóla íslands og situr í stjóm Sambands ungra sjáifstæðismanna fyrir Suðurland. HJÓLATJAKKAR HVERGI BETRA VERÐ! CML hjólatjakkarnir eru úrvalsvara á fínu verði. Þeir eru á einföldum eða tvöföldum mjúkum hjólum, sem ekki skaða gólf. Verð frá kr. 35.990 Hringás hf. Smiðjuvegi 4a, s. 567 7878. - kjarni málsins!

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.