Morgunblaðið - 04.07.1995, Side 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚLÍ 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Fresturinn
útrunninn
FRESTUR fyrir umsóknir um
menningarborg Evrópu árið
2000 er útrunninn. Ríkisstjóm
íslands lagði inn umsókn fyrir
hönd Reykjavikurborgar O'g er
Reykjavík þar komin í hóp
borganna Avignon, Helsinki,
Prag, Bologna og Rotterdam
auk annarra.
Guðrún Ágústsdóttir forseti
borgarstjórnar sagði á blaða-
mannafundi í tilefni umsókn-
arinnar að borgarbúar gætu
verið fullsæmdir af umsókn-
inni enda væri Reykjavík
menningarborg og ætti út-
nefningu fyllilega skilið. Vitn-
aði hún m.a. í úttekt Tryggva
Þórhallssonar á menningar-
þátttöku borgarbúa sem er,
samkvæmt henni, meiri en
gerist og gengur í nágranna-
löndunum.
Nefnd innan ESB tilkynnir
um útnefningu fyrir lok þessa
árs en líkur eru á að fleiri en
ein borg verði fyrir valinu.
Djasshátíð
Egilsstaða
Egilsstöðum. Morgunblaðið.
DJASSHÁTÍÐ Egilsstaða var
sett á fimmtudagskvöld. Við
það tækifæri lék Tórshavner
Stórband frá Færeyjum. Enn-
fremur kom Amísdjasskórinn
fram það kvöld. Hátíðin er
haldin í Valaskjálf og stendur
í fjóra daga.
Dagskrá hátíðarinnar er
fjölbreytt og koma margir góð-
ir listamenn fram. Danski
fíðlusnillingurinn Finn Ziegler
leikur með Eyþóri Gunnars-
syni, Þórði Högnasyni og Ein-
ari Val Scheving, Stórsveit
Reykjavíkur verður með
söngvurunum Ragnari Bjama-
syni og Ellý Vilhjálms, Djass-
band Homafjarðar með Ragn-
heiði Sigjónsdóttur. Ennfrem-
ur koma fram Dixielandhljóm-
sveit Björns R. Einarssonar,
Blúsband Garðars Harðarson-
ar, ArnísE)jasskórinn og hljóm-
sveitin Bergmál.
„Dægur-
flugur“ í
Greip
GUÐNI Harðarson opnar
myndlistarsýningu í Gallerí
Greip að Hverfisgötu 82,
fimmtudaginn 6. júlí kl. 17.
Sýningin ber yfirskriftina
„Dægurflugur". Til sýnis
verða nýjar akrýlmyndir um
dægurtónlist eftir vaxandi eða
stórar stjörnur, t.d. Sheryl
Crow, Black, Madonna, Roll-
ing Stones, John Lennon o.fl.
Guðni er fæddur í Reykjavík
og stundaði nám í Menntaskól-
anum í Reykjavik, Háskóla
íslands og við Háskólann í
Wales. Eftir að Guðni lauk
námi hefur hann unnið erlend-
is, fyrst að landbúnaðarrann-
sóknum við Háskólann í Min-
nesota og síðastliðinn 15 ár
hjá Sameinuðu þjóðunum í
Austurríki.
Guðni er búsettur í Baden
í Austurríki og er sjálfmennt-
aður í myndlist. Hann hefur
haldið fjölda einkasýninga.
Umhverfismál voru efni flestra
verkanna sem sýnd voru á
fyrri sýningum en sýningin í
Gallerí Greip er sú fyrsta þar
sem ný myndaröð um dægur-
tónlist er sýnd.
Sýningin stendur yfír til 19.
júlí og er opin alla daga nema
mánudaga kl. 14-18.
Sumarsýning
Morgunblaðið/Golli
FRÁ Sumarsýningunni á Kjarvalsstöðum. Fremst er rýmisverk
eftir Sóleyju Eiríksdóttur.
MYNPLIST
Kjarvalsstaðir
ÍSLENZK MYNDLIST
Opið frá 10-18 alla daga. Til 10. sept-
ember. Aðgangur 300 krónur.
ÞAÐ telst hárrétt framkvæmd að
kynna listaverkaeign borgarinnar í
öllu rými Kjarvalsstaða yfir hásum-
arið, og ætti að vera árviss viðburð-
ur, verðskulda drjúga athygli borg-
arbúa og gesta hennar. Jafnframt
er ástæða til að fara ofan í saumana
á slíkum framkvæmdum til að skapa
umræðu (dialogu) og vísa ég hér til
almennrar kynningar fjölmiðla, en
svo virðist sem myndlistin sé hálf-
gerð hornreka hvað eðlilega faglega
og skipulagða umfjöllun snertir, sem
er engan veginn í takt við nútímann.
Væniegri auglýsingu um stöðu
íslenzkar sjónmennta getur vart, því
skráð eru hátt í 11.000 listaverk í
eigu borgarinnar, sem að meginhluta
til eru á víð og dreif í stofnunum
og skrifstofum, svo ætla má að af
nógu sé að taka.
En að nefna eina slíka ófullkomna
samantekt á breiðum grundvelli „yf-
irlitssýningu" er óraunhæft, því
Kjarvalsstaðir rúma að sjálfsögðu
ekki nema brotabrot eignarinnar
þannig að hugtakið yfirlit á hér
naumast við. Stikkprufa eða úttekt
telst nærtækari skilgreining yfir
framkvæmdina, því hún er um margt
handahófskennd. Hins vegar kæmist
árviss uppstokkun nær hugtakinu
og Ieggja mætti áherslu á afmarkaða
þætti eignarinnar að hluta til á
hverri sýningu og umfram allt væri
vit í því að búa betur að kynning-
unni. Fyrst og fremst með því að
staðla handhægt rit eða sýningar-
skrá, sem gæfi smám saman upplýs-
ingar um alla þætti eignarinnar og
væri jafnframt kynning á listamönn-
unum. Fá hér ýmsa til að leggja
hönd á plóginn er gerst þekkja til
ákveðinna tímabila, þannig að úr
verði sem hlutlægast mat á þróun-
inni. Þeim peningum, er færu í slíkt,
væri vel varið og myndu óefað skila
sér í fyllingu tímans og mun fremur
en veglegar skrár um afmarkaðar
kynningarsýningar einstaklinga,
þótt þær séu góðra gjalda verðar.
Þetta telst veigur stefnumarkana
erlendis, þótt slíkt mæti alltof oft
afgangi hérlendis til óbætanlegs
skaða er fram líða stundir og heim-
ildarmenn horfnir af vettvangi.
Kynning á innlendri list er það sem
erlendir leggja höfuðáherslu á og
sýna mestu virkt, eins og ég hef
margoft vísað til og dæmin sanna.
Það sem er að gerast næst okkur
hlýtur að vera mikilvægast og það
er augljóst merki minnimáttar-
kenndar og ósjálfstæðis, að álíta að
allt hið besta komi utan frá og að
innlent skuli mæta afgangi. Allt
annað mál er, að við eigum að fylgj-
ast með því sem skeður vítt og breytt
úti í hinum stóra heimi, ekki einung-
is afmörkuðum þætti þess sem telst
í náðinni hveiju sinni, síður láta það
gleypa okkur né alfarið varða veginn
um gjörðir vorar og hugsunarhátt.
Við höfum átt og eigum svo
marga ágæta myndlistarmenn, að
engin ástæða er til minnimáttar-
kenndar, en mun frekar að lyfta því
sem við höfum á stall og halda því
einarðlega fram. En það er ekki
hægt án aðstoðar flölmiðla og skiln-
ings á gildi þess að sérmenntun og
þekking sé í heiðri höfð, að fljótfærn-
isleg og handhófskennd vinnubrögð
beinlínis vinna gegn heilbrigðri
döngun íslenzkrar menningar á öll-
um sviðum.
Að sjálfsögðu eiga svo listastofn-
anir að varða veginn um fagleg og
vönduð vinnubrögð, en það er ekki
hægt að segja að öllu leyti um fram-
kvæmdina á Kjarvalsstöðum. Hér
eru á einum stað ýmsir þættir ís-
lenzkrar myndlistar, sem annars eru
í hirslum safnsins eða á veggjum
aðskiljanlegra stofnana borgarinnar,
og mun tilgangurinn að stórum hluta
vera að auðvelda útlendum að nálg-
ast þá vítt og breitt. Ekkert fær
gesturinn á milli handanna nema
einblöðunga, þar sem hlaupið er yfir
söguna, og er hinn útlendi listvinur
öðru vanur er slíku samsafni eru
gerð skil heimaslóðum. Ekki telst
það vænlegt til vegsauka íslenzkrar
listar, er umbúðir um hana samsvara
þriðja flokks sýningum erlendis og
ber vott um takmarkaðan metnað
fyrir hennar hönd.
Hins vegar væri þetta réttlætan-
legt, ef að fyrir lægi veglegt rit á
nokkrum tungumálum er kynnti á
hlutlægan hátt listaverkaeign borg-
arinnar og sýningin væri kynnt sem
brotabrot hennar.
Yfirlitssýning er . stórt orð að
standa við, einkum þegar flestir eiga
einungis eitt verk á henni og eru
að auk ákaflega misvel kynntir þar.
Sumir mjög vel en dæmin um hið
gagnstæða eru of mörg, einkum í
ljósi þess að nærtæk voru mun mikil-
vægari verk eftir viðkomandi og þá
helst eldri kynslóðir. Að sjálfsögðu
skal fyllsta virðing borin fyrir mati
og skoðunum annarra, en hvað rétt-
lætir til dæmis að kynna 25 ára
gömul æskuverk bræðranna Krist-
jáns og Sigurðar Guðmundarsona
við hlið eins nýjasta og ferskasta
verks, sem í langan tíma hefur kom-
ið frá félaga þeirra, Hreini Friðfínns-
syni? Eða vera með eitt lítið málverk
eftir Eirík Smith sem trauðlega gef-
ur hugmynd um það besta sem hann
gerði á þessu tímabili? Eða að ekk-
ert málverk er eftir þann ágæta
málara, Brynjólf Þórðarson frá
Bakkakoti á Seltjarnarnesi (1896-
1938), en rýnirinn hafði haft fregnir
af athyglisverðri sjálfsmynd hans,
sem væri á leið á veggi sýningarinn-
ar ásamt litlu landlagsmálverki. Má
um leið vísa til þess, að í raun hefur
þessi málari aldrei verið kynntur sem
skyldi, þrátt fyrir tvær yfírlitssýn-
ingar á mikið til sömu myndunum
og hvers á hann að gjalda? Þá eru
engin verk eftir þá bræður Benedikt
og Veturliða Gunnarssyni, sem voru
mjög atkvæðamiklir á sjötta og sjö-
unda áratugnum og virkir ennþá,
en hér eru þeir einfaldlega úrskurð-
aðir ekki til á yfirborði jarðar. Þá
eru frekar atkvæðalítil verk eftir
nokkra framsækna málara í ljósi
þess hve miklu betur þeir hafa gert.
Svo er líka annað, að það er mis-
vísandi hugsunarháttur að álíta, að
söguna sé hægt að segja með aldurs-
greiningu. Listasagan hefur einfald-
lega aldrei verið þjökuð af kynslóða-
bilum og eldri listamenn hafa gert
fersk og ný verk ekki síður en ung-
ir og margur hefur endumýjað list-
ina á gamals aldri. Þá hafa athugul-
ir tekið eftir því, að sumar mynd-
anna þarfnast andlitslyftingar, um-
búðir lúnar og slitnar og hreinsa
hefði mátt ryk og kusk af einstök-
um. Yfirfara þarf hvert einasta verk
sem valið er á slíka sýningu. Ljósu
punktarnir eru hins vegar margir
og er jafn skylt að draga þá fram
og hina og einkum er uppörvandi
að sjá listiðnaðinn og hve málverkinu
eru gerð góð skil af yngri kynslóð-
um. Það er svo erfitt að skilja hví
þetta fólk situr ekki við sama borð
og hugmyndafræðilega liðið þegar
íslensk list er kynnt erlendis. Þá er
margt ágætra verka á sýningunni
og aðsóknin í þau mörgu skipti, sem
ég hef verið á vettvangi, staðfestir
að fólk kann að meta slíkt framtak.
Almenningur getur að öllu saman-
lögðu haft mikið gagn af skoðun
sýningarinnar, þótt sagnfræði henn-
ar sé full óburðug.
Samantektin gefur naumast til-
efni til að fara faglega í saumana á
íslenzkri listþróun og það væri í
hæsta máta óréttlátt að fara í
nokkra tegund samanburðarfræði
jafn misgóð verk og hér eru dregin
fram í dagsljósið.
Sitthvað situr eftir og sérstaka
athygli vakti hve sum verkanna nutu
sín vel og hef ég þegar nefnt mynd
Hreins Friðfínnssonar, þá hef ég ekki
í annan tíma séð hinn stóra vasa
Kolbrúnar Björgúlfsdóttur njóta sín
betur og höggmynd Gerðar Helga-
dóttur kom á óvart fyrir samþjappað-
an frumkraft. Sérstætt málverk Ein-
ars Þorlákssonar féll merkilega vel
að verkunum í kring og það er eins
og bjarmi af nýrri öld í elstu mynd
sýningarinnar eftir Þórarin B. Þor-
láksson frá 1891. í vestri sal vöktu
helst athygli mína stór og vel máluð
mynd Tuma Magnússonar og papp-
írsverk Svövu Bjömsdóttir era það
hrifmesta sem ég hef séð frá hennar
hendi. Einna mest kom á óvart hve
kristalstær og sjálfsprottin mynd
Stórvals naut sín vel innan um fram-
úrstefnuverkin. Hinir yngstu, svo
sem Sigurður Ámi og Birgir Snæ-
bjöm, staðfesta svo að kreppan í
málverkinu er léttvægur tilbúningur.
Að lokum þykir mér brýnt að taka
fram, að það er algjör misskilningur
sem fram kom hér í blaðinu varð-
andi almenna kynningu á sýning-
unni, „að undirtektirnar hafi ekki
verið mjög góðar er Svavar Guðna-
son (sem þá var búsettur í Kaup-
mannahöfn) hélt sína fyrstu sýningu
á abstraktlist í Reykjavík 1945“.
Allar heimildir segja annað, því
menn voru merkilega opnir fyrir
þessum nýju viðhorfum frá útlandinu
og sýningin vel sótt. Til viðbótar
byggði hún upp orðstír og frama
Svavars á íslandi, svo sem sagan
er til vitnis um. Deilurnar, sem upp
risu, hófust er framsæknir innlendir
listamenn ánetjuðust óhlutbundinni
listsköpun og hófu umsvif á sýning-
arvettvangi, sbr. Septembersýning-
una 1947. Það var þá sem ijandinn
væri laus, allir púkar miðalda komn-
ir á kreik, enda helguðust sannindin
nýju þá ekki upphöfnum ljóma fjar-
lægðarinnar!
Bragi Ásgeirsson
Verk Vermeers
„fengið að láni“
Á ÍRSKA listasafninu í Dyflinni
hangir nú uppi mynd, sem hefur
í tvígang verið „fengin að láni“
á síðustu tólf árum. I fyrra skipt-
ið var að verki hópur félaga úr
írska lýðveldishernum, í síðara
skiptið menn eins helsta „guðföð-
urins“ í Dyflinni, Martin CahiII.
Myndin sem um ræðir er eftir
hollenska málarann Vermeer og
kallast „Kona skrifar bréf“.
Eigandinn, Sir Alfred Beit,
fyrrum þingmaður, bjó í Russ-
borough House, þegar IRA-menn
réðust inn til hans árið 1974,
bundu og kefluðu hann og konu
hans ogtóku verkið ásamt átján
öðrum dýrgripum. Myndirnar
fundust mánuði síðar og var skil-
að til síns heima. Öryggiskerfið
var hert en árið 1986 tókst hópi
þjófa að sigrast á því og höfðu
þeir á brott með sér 24 myndir,
þar af Vermeer-myndina og tvær
myndir eftir Metsus.
Að því er segir í The Daily
Telegraph, var í fyrstu talið að
IRA hefði enn á ný verið á ferð-
inni en raunin var sú að Cahill
stóð að baki ráninu. Svo kald-
hæðnislega vill til að hann varð
síðasta fórnarlamb IRA áður en
samtökin lýstu yfir vopnahléi.
Fljótlega kom upp listrænn
ágreiningur í hópi þjófanna, sem
hefur ef til vill þótt verkin of
mikilfengleg fyrir íbúðir sínar,
og fundust sex þeirra í síki
skömmu síðar. Þar á meðal var
verk eftir spænska meistarann
Velazquez. Hin verkin átján voru
geymd uppi á háalofti í Dyflinni
í fjögur ár áður en þau voru flutt
út fyrir landsteinana og seld.
Eitt verkanna, eftir Goya, fannst
í Istanbul 1991, verk eftir Gains-
borough í London 1992 ogtólf
mánuðum síðar sást til Rubens-
verks í Hertfordshire. Verk eftir
Palmadez kom í ljós í geymslu-
skáp á Euston-lestarstöðinni
stuttu síðar og Vermeer-verkið,
auk verka eftir Goya og Mestus,
fundust í Belgíu en talið er að
þau hafi verið seld til að fjár-
magna kaup á heróíni.
Það kom svo í hlut Liams Hog-
an, Iögreglumanns að gæta verk-
anna á leiðinni heim til írlands,
en faðir hans tók þátt í að endur-
heimta Vermeer-verkið er því
var stolið í fyrra skiptið.