Morgunblaðið - 20.07.1995, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 20. JÚLÍ 1995 23
AÐSEIMDAR GREIIMAR
Samkeppní eða ríkisforsiá
SIÐASTLIÐINN
laugardag birtist grein
í Mbl. eftir Bergþór
Halldórsson, yfirverk-
fræðing hjá Póstí og
síma, sem hann nefnir
„Einkarekstur eða op-
inber rekstur“. Greinin
er athyglisverð fyrir
margra hluta sakir en
þó helst fyrir það að
afstaða eins háttsett-
asta manns innan Pósts
og síma til einkarekst-
urs er afhjúpuð. Þrátt
fyrir að Bergþór taki
fram í annarri grein
sinni sem birtist síðast-
liðinn þriðjudag að þetta sé hans
persónulega skoðun, veit ég að skoð-
un hans á miklu fylgi að fagna inn-
an veggja stofnunarinnar.
Sú ríkisforsjárhyggja sem fram
kemur í grein Bergþórs er ótrúieg
og í raun hættuleg því hún getur
hæglega leitt til þess að við íslend-
ingar verðum eftirbátar annarra
vestrænna þjóða sem eru í óða önn
að undirbúa sig fyrir upplýsinga- og
fjarskiptabyltinguna. Það er ótrúlegt
að á sama tíma og ríkisforsjárhyggj-
an er á miklu undanhaldi í heimin-
um, skuli vel upplýstur maður eins
og Bergþór skrifa aðra eins grein.
I leiðara Mbl. daginn eftir var
málið tekið mjög föstum tökum og
hvet ég alla þá sem lásu grein Berg-
þórs að lesa umræddan leiðara. Af
málflutningi yfirverkfræðingsins er
ljóst að nánast útilokað má telja að
hægt sé að sannfæra yfirmenn
stofnunarinnar um kosti einkafram-
taksins, hvað þá að stofnunin losi
það kverkatak sem hún hefur á sölu
notendabúnaðar í landinu. Kverka-
tak sem stofnunin hefur öðlast í
skjóli óréttmæts aðstöðumunar.
Stjórnendur stofnunarinnar líta
greinilega svo á að einkafýrirtækjum
sé ekki treystandi fyrir því að selja
notendabúanað því þeir álíta að
„hagsmunir neytendanna gleymist“
þar sem „önnur sjónarmið eru sett
ofar hagsmunum neytenda“ og því
þurfi stofnunin að gerast sérstakur
hagsmunagæsluaðili neytandans.
Þeim er algjörlega fyrirmunað að
Kristján Gíslason
skilja þá staðreynd að
án ánægðs viðskiptavin-
ar þrífst ekkert einka-
fyrirtæki - öfugt við
stofnanir og opinber
fyrirtæki.
Velta má því fyrir sér
hvernig stjórnendur
Pósts og síma myndu
bregðast við ef þeir
myndu gerast stjórn-
endur í öðrum veitufyr-
irtækjum, sbr. Hitaveit-
unni eða Rafmagnsveit-
unni. Af framkomnum
skoðunum má ætla að
þeir myndu hefja inn-
flutning og sölu á alls
kyns heimilistækjabúnaði, þvottavél-
um, ljósum, perum o.s.frv. Yfirmenn
Pósts og síma eru sennilega undr-
andi yfir af hverju aðrar veitustofn-
anir hafa ekki tekið upp hagsmuna-
gæsluhlutverk á þessum sviðum.
I fyrri grein sinni íar hann að því
að farsímasöluaðilar hér á landi, og
þar með talið fyrirtæki það sem ég
veiti forstöðu, hafí með samráði
ákveðið að halda verði uppi þrátt
fyrir að verðlækkanir hafi átt sér
stað erlendis. í síðari grein sinni ber
hann þetta til baka og segir að vegna
smæðar markaðarins hafi stofnunin
þurft að bregðast við með því að
hefja sölu á farsímum.
Þessi skynjun verkfræðingsins á
sögulegri þróun farsíma á landinu
er með slíkum hætti að ég tel nauð-
synlegt að gara athugasemdir þar
um. Eg fullyrði að verðlag á farsím-
um við upphaf farsímabyltingarinn-
ar á íslandi hafi hvergi verið lægra
en einmitt á íslandi - á þeim tíma
þegar einkafyrirtækin voru ein á
markaðnum. Þá verðlækkun, sem
síðan átti sér stað, má að mestu
rekja til tveggja atriða.
I fyrsta lagi ruddi ný framleiðslu-
tækni sér til rúms, þar sem hlutum
í farsíma fækkaði úr 4.000 í 400.
Þetta leiddi til þess að símamir urðu
bæði fyrirferðarminni og umfram allt
ódýrari, eftirspumin margfaldaðist
og framleiðendur áttu í erfíðleikum
með að anna eftirspum. Stóm mark-
aðamir fengu forgang og liðu allir
söluaðilar á íslandi fyrir það.
Það er ótrúlegt að á
sama tíma og ríkisfor-
sjárhyggjan er á miklu
undanhaldi í heiminum,
segir Kristján Gísla-
son, skuli upplýstur
maður eins og Bergþór
skrifa aðra eins grein.
í öðm lagi ákvað stórt bandarískt
fjarskiptafyrirtæki, sem ekki hafði
náð vemlegri fótfestu í Evrópu, að
halda innreið sína á Evrópumarkað-
inn en það gerðu þeir með því að
kaupa upp samkeppnisaðila. Síðan
stórlækkuðu þeir verð á farsíma sín-
um og var almennt talað um að fyrir-
tækið hafí verið að kaupa sér mark-
aðshlutdeild til þess að tryggja stöðu
sína á farsímamarkaði framtíðarinn-
ar. Innreið þessa fyrirtækis hafði þau
áhrif að margir farsímaframleiðendur
drógu sig út af NMT-450 farsíma-
markaðinum og einbeittu sér að
GSM-markaðinum sem fór ört stækk-
andi. A þessum tíma var Póstur og
sími söluaðili þess fyrirtækis sem
keypt var upp af því bandaríska, en
þrátt fyrir það var íslenski umboðsað-
ilinn látinn geispa golunni og Póstur
og sími tók við umboðinu. Ef Póstur
og sími hefði staðið fyrir utan sölu
á farsímum hefðu umboðsskipti aldr-
ei farið fram pg verðlækkun hefði
komið fram engu að síður!
Nú er svo komið að aðeins þrír
aðilar selja NMT-farsíma í dag og
a.m.k 5 farsímasöluaðilar hafa orðið
gjaldþrota og verð á farsímum
bandaríska fyrirtækisins hefur farið
hækkandi. Lái mér það hver sem
vill, en mér finnst hjákátlegt að
heyra Bergþór sýna þeim fjölmörgu
sem orðið hafa gjaldþrota einhverja
hluttekningu, eins og hann gerir í
fyrri grein sinni.
I síðari grein sinni tekst Bergþóri
betur að hylja andúð sína á einkafyr-
irtækjum og er hættur að tala um
að einkafyrirtækin „gleymi hags-
munum neytenda“ og að þau “setji
önnur sjónarmið ofar hagsmunum
neytenda". Þess í stað talar hann
um að slagkraftur íslenskra fyrir-
tækja á þessum markaði sé svo lítill
að Póstur og sími, sem opinber stofn-
un, verði að koma neytendum til
bjargar. Til þess að fullkomna þessa
hugmyndafræði vill Bergþór kannski
láta Innkaupastofnun Ríkisins sjá
um útboð á öllum þeim vörum sem
fluttar eru inn til landsins og gera
„5 ára áætlanir" til þess að ná há-
markshagræðingu.
Að sjálfsögðu geta stórir inn-
kaupaaðilar náð hagstæðari inn-
kaupum en þeir litlu, en það verður
að skapa öllum sem á annað borð
eru í samkeppni, jöfn samkeppnis-
skilyrði. Á meðan Póstur og sími er
á þessum markaði, verður aldrei
samkeppnislegt jafnræði aðila.
Yfirmenn Pósts og síma verða að
horfast í augu við það að þáttur
einkafyrirtækja og það brautryðj-
andastarf sem þau hafa unnið við
farsímavæðingu landsmanna, er
mjög stór og ber að þakka. Að leysa
úr læðingi kraft einstaklingsfram-
taksins, þar sem samkeppnislegt
jafnræði er tryggt, er besta trygging
neytandans hvort heldur um er að
ræða uppbyggingu farsímakerfis,
fiskvinnslu eða fjármálaviðskipi.
Ríkisforsjárdrauginn verður að
kveða í kútinn sem fyrst því við
höfum ekki efni á 80 ára tilrauna-
tímabili eins og Sovétríkin sálugu
tóku sér. Reykjavík 18. júlí 1995.
Höfundur er framkvæmdiistjóri
Radiomiðunar hf.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
umar
tilboð
á þýskrí úrvals
þvottavél frá
Blomberq
5 kg. 1.200/900/700
snúninga vinding.
Ullarvagga. 16 kerfi.
Yfirúðun og fjöldi
annarra kosta.
Fullt verð kr. 90.117 stgr.
Takmarkaö magn á þessu einstaka verði.
Láttu ekki þessa frábæru vél fram hjá þér fara.
Einar
Farestveit & Co. hf.
///
Borgartúni 28 ® 562 2901 og 562 2900
A r
• vita að það er leikur einn
að grilla lambakjöt. Og
nú færist enn meira fjör
i leikinn því nú getur þú
unnið þér inn glæsilegt
gasgrill í skemmtilegum safnleik.
Safnaðu 3 rauðum miðum sem
finna má á öllum grillkjötspökkum
með lambakjöti og sendu
pósthólf 7300,
127 Reykjavík ásamt
þátttökuseðli sem fæst i
___ næstu matvöruverslun.
iSunheaHi-
fyaa>f|rill Par með ertu með í potti
og átt möguleika á að vinna
glæsilegt Sunbeam gasgrill. Dregið
er tvisvar sinnum, 10 gasgrill í hvort
sinn. I fyrra skiptið
þann 7. júlí og
í seinna
skiptið þann
11. ágúst.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦