Morgunblaðið - 23.07.1995, Side 4

4 SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ

►heilbrigðisráð-
HERRA ætlar að óska eftir
aukafjárveitingu, til að
stytta biðlista eftir hjarta-
aðgerðum á Landspítala, á
ríkisstjórnarfundi á þriðju-
dag. Nú bíða 82 sjúklingar
eftir hjartaaðgerð og hafa
læknar talið eðlilegt að
ekki fleiri en 35 sjúklingar
biðu að jafnaði eftir að
komast í aðgerð. Hver
hjartaaðgerð kostar að
jafnaði um 800.000 kr.
► Snæfellingur hf., út-
gerðarfélag togarans Más
SH frá Ólafsvík, hefur
kært til Eftirlitsstofnunar
EFTA ákvörðun norskra
stjórnvalda um að meina
togaranum að leggjast að
bryggju við Honningsvág í
Norður-Noregi í síðustu
viku. íslensk stjórnvöld
ætla að kæra norsk sljóm-
völd fyrir EFTA-dóms-
stólnum láti þau ekki af
þeirri stefnu sinni að
meina íslenskum skipum
sem eru við veiðar í Smug-
unni að leita eftir þjónustu
í Noregi.
► Nýjustu tölur um íbúa-
fjölda í Kópavogi vekja
upp grunsemdir um að
margir íbúanna séu ekki á
skrá í bænum. Bæjarsljóm
Kópavogs hefur því ákveð-
ið að gera stikkprufukann-
anir á skráningu íbúa á
einstökum svæðum í bæj-
arfélaginu.
► Landsbréf gerðu hlut-
höfum f Lyfjaverslun ís-
lands hf. tilboð, fyrir hönd
5 til 10 stórra hluthafa, í
hlutabréf í fyrirtækinu á
genginu 1,65. Kauptilboðið
hækkaði verð bréfanna á
Verðbréfaþingi íslands og
þar var hæst boðið í bréfin
á genginu 1,67 áður en
dagurinn var á enda.
► Vísitala byggingar-
kostnaðar fyrir ágúst er
204,6 stig og hefur hækkað
um 3,4% undanfaraa 12
mánuði. Undanfarna þijá
mánuði hefur vísitalan
hækkað um 0,5% og jafn-
gildir hlutfallið um 2%
verðbólgu.
Málshöfðun vegna
fæðingarorlofs
Ungur faðir gaf sig fram til að láta
reyna á hvort barnsfeður kvenna sem
starfa hjá ríkinu gætu fengið fæðing-
arorlof. Skrifstofa jafnréttismála hafði
lýst eftir karii til að höfða mál gegn
fjármálaráðuneytinu vegna kynjamis-
réttis í tengslum við fæðingarorlof.
Friðrik Sophusson, fjármálaráð-
herra, segir að endurskoðun á lögum
um réttindi og skyldur opinberra
starfsmanna sé í undirbúningi. Hann
segir að lögin séu orðin úrelt enda séu
þau frá þeim tíma að opinberir starfs-
menn hafi hvorki haft verkfalls- né
samningsrétt og m.a. annars verði
endurskoðaðar reglur um fæðingar-
orlof og réttur til biðlauna.
Islendingar yfirheyrðir
vegna árásar í Danmörku
Tveir danskir rannsóknarlögreglu-
menn eru staddir hér á landi til að
yfirheyra níu íslendinga vegna óupp-
lýstrar árásar á danska stúlku í miðbæ
Hróarskeldu í Danmörku í mars.
Mennimir voru í slátraraskóla í Hróar-
skeldu ásamt 10 öðmm íslendingum
þegar atburðurinn varð og hafa áður
verið yfirheyrðir.
Greiðsluvandi heimilanna
Skuldaaðlögun, nýjar reglur um
stimpilgjald og nýr gjaldstofn skuld-
breytingar lána em meðal tillagna í
áfangaskýrslu samráðsnefndar um
greiðsluvanda heimilanna. Lagt er til
að heimildir lögmanna til að krefjast
innheimtukostnaðar af vanskilaskuld-
um verði takmarkaðar, að lánastofnan-
ir fjölgi gjalddögum afborgana, láns-
tími verði lengdur og lánshlutfall
hækkað, auk þess sem upplýsingar til
þeirra sem ábyrgjast lán þriðja aðila
og þeirra sem hyggja á lántöku verði
stórauknar.
Tollasamningar við
Evrópusambandið
EFTA-nefnd Evrópusambandsins
fjallar um kröfu íslendinga um toll-
fijálsan innflutningskvóta af síldaraf-
urðum á mánudag. íslensk stjómvöld
sætta sig ekki við tilboð Evrópusam-
bandsins um 4.000 tonna kvóta, sem
er meðaltal síldarinnflutnings í^jenskra
aðila til Svíþjóðar og Finnlands síðastl-
iðin þijú ár.
Serbar sitja enn
um Zepa
TALSMENN heija Bosníu-Serba full-
yrtu á miðvikudag að þeir hefðu tek-
ið múslimaborgina Zepa í austurhluta
landsins en á laugardag var enn bar-
ist við borgina og ljóst að hún var
ekki fallin. Ibúarnir eru um 17.000.
Stjórnvöld í Sarajevo sögðu að reynt
hefði verið að semja við Bosníu-Serba
um að íbúarnir og þá einkum sært
fólk yrði flutt á brott undir eftirliti
Sameinuðu þjóðanna og Rauða kross-
ins.
Serbar krefjast þess að karlar á
herskyldualdri verði eftir og bera því
við sem fyrr að þeir vilji gera leit að
stríðsglæpamönnum úr röðum músl-
ima eins og þeir gerðu eftir að hafa
tekið annað griðasvæði SÞ, Sre-
brenica. Er fullyrt að serbnesku her-
mennirnir hafi þá myrt fjölda músl-
ima.
Á fundi ríkja sem eiga hermenn í
gæsluliðinu í London á föstudag var
fjallað um framtíð friðargæslunnar í
Bosníu. Var samþykkt að flugvélar
Atlantshafsbandalagsins, NATO,
yrðu látnar gera harðar loftárásir á
serbnesk skotmörk ef herlið Bosníu-
Serba tæki griðasvæðið Gorazde.
Leiðtogi repúblikana í öldungadeild
Bandaríkjaþings gagnrýndi niður-
stöðuna harkalega, taldi hana ein-
tóman undanslátt og sama var að
segja um forsætisráðherra stjómar-
innar í Saravejo.
►í LJÓS hefur komið að
Bandaríkjamenn geymdu
kjaraavopn í Thule-her-
stöðinni í kalda stríðinu.
Deilt er um það í Dan-
mörku hvort þetta hafi
verið gert með samþykki
danskra stjórnvalda á
sjötta áratugnum.
►SKÝRTvarfráþvíá
fimmtudag að samninga-
menn Rússa og Tsjetsjena
væru að nálgast sam-
komulag um stöðu Kákas-
ushéraðsins innan rúss-
neska ríkisins.
►ÍTALSKI stjórnmála-
maðurinn og auðkýfing-
urinn Silvio Berlusconi
sagði á fimmtudag að
hann ætlaði að selja 20%
af hlutafé í sjónvarps- og
auglýsingasamsteypu
sinni, Mediaset.
►FRANSKIR vínútflytj-
endur óttast nú að mót-
mæli vegna fyrirhugaðra
kjamorkusprenginga
Frakka muni valda þeim
miklu fjárhagstjóni, eink-
um í Japan og Eyjaálfu.
►ÍTALSKUR dómari hef-
ur óskað eftirþví að
Giulio Andreotti, fyrrver-
andi forsætisráðherra,
verði dreginn fyrir rétt
vegna meintrar aðildar að
morði á blaðamanni árið
1979.
FRÉTTIR
Ný lög um stjórn fiskveiða - valfrestur að renna út
Blikur á lofti
í smábátautgerð
SMÁBÁTAEIGENDUR hafa skorið
upp herör gegn reglugerð sem gefin
hefur verið út á grundvelli laga um
stjórn fiskveiða, sem samþykkt voru
á Alþingi 15. júní síðastliðinn og
kveða m.a. á um að frá og með 1.
september næstkomandi verði ölium
krókabatum skipt í tvo flokka, þ.e.
krókabáta í bann- og sóknardaga-
kerfi og krókabáta með þorskaflahá-
marki. Öm Pálsson, framkvæmda-
stjóri Landssambands smábátaeig-
enda, sagði í samtali við Morgun-
blaðið eftir að hafa kannað hug
smábátaeigenda, að nú væri
mælirinn fullur og fyrst í stað
yrði óskað eftir fundi með
forsætisráðherra.
Fiskistofa hefur sent öllum
eigendum krókabáta bréf þar
sem þeim er gefinn kostur. á
að veija á milli þessara
tveggja kosta og fara þeir sem
ekki velja fyrir 1. ágúst nk.
sjálfkrafa í sóknardagakerfið.
Valið er bindandi, en útgerð-
um gefst kostur á að endur-
skoða afstöðu sína í lok fisk-
veiðiárs 1995-96.
Veiðar krókabáta í sóknar-
dagakerfi með viðbótarbann-
dögum takmarkast við ákveð-
inn ij'ölda veiðidaga á hverju
fiskveiðiári. Veiðiárinu er
skipt niður í fjögur viðmiðun-
artímabil. Flytja má daga á milli
tímabila, en við það fækkar þeim
um helming. Fari afli á einhveiju
tímabili fram úr því sem miðað er
við, dregst það frá því sem veiða
má árið eftir á sama tímabili.
Aflamarkið byggist á uppsafnaðri
veiðireynslu krókabáta. Reiknast
u.þ.b. 70 prósent af fyrstu 50 tonn-
um af meðalþorskafla báts á tveimur
bestu árunum af almanaksárunum
1992-94 til þorskaflahámarks og
u.þ.b. 50 prósent af því sem er
umfram 50 tonn. Fastir banndagar
á hveiju fískveiðiári eru 136 og skal
miða við að heildarþorskafli króka-
báta á fiskveiðiárinu 1995-96 fari
ekki yfir 21 þúsund lestir af þorski.
Skelfileg áhrif
„Ég verð nú að segja eins og er
að ég hef ekki alla þætti í hendi mér
ennþá,“ segir Haraldur Jóhannsson,
trillusjómaður. „Við förum þó ekki í
grafgötur um það hér í Grímsey að
það hefur skelfileg áhrif ef á að að
skammta okkur að hámarki 60 sókn-
ardaga, sem komumst aðeins á sjó
yfir sumarið, og minna ef aflabrögð
um allt land sprengja þakið á kerf-
inu.“
Haraldur segist ekki efast um að
þessi nýju lög um stjóm fiskveiða
bjóði upp á gífurlegan samdrátt. Þeir
sem velji kvóta fái ekki nema brot
af þeirri veiðireynslu sem þeir hafi
fyrir og það sé enn verri kvóti en sá
sem fyrir sé. Hann megi eingöngu
taka á króka, sé bundinn banndögum
og megi ekki framselja, kaupa eða
leigja.
Hinir sem hafi minni veiðireynslu,
sem séu í minnihluta, þurfi að velja
sér sóknardagakerfi. Þar á meðal séu
þeir ungu menn sem séu að byija
sitt ævistarf, kaupa sér báta og hefja
útgerð. „Það leiðir af sjálfu sér að á
útgerðarstað eins og Grímsey, þar
sem engin önnur atvinna er í boði,
verða menn að byija einhvem tíma,“
segir hann.
„Þessir ungu menn byija þá með
tvær hendur tómar og hafa ekki kost
á kvótakerfi. Það eru o.f fáir dagar
sem má fara á sjó yfir árið í sóknar-
dagakerfínu, til þess að menn geti
lifað af veiðunum.“
Ómanneskjulegt kerfi
„Það þarf enginn að draga í efa
að þessi nýju lög um stjórn fiskveiða
hafa gífurleg áhrif á útgerð í Gríms-
ey, sem hlýtur að standa höllum
fæti núna. Ég sé ekki neitt að þessu
kerfi sem var áður við lýði, að öðru
leyti en því að banndagarnir voru
of margir. Við höfum alltaf verið í
banndagakerfi, sem veðurguðirnir
hafa lagt á okkur, og hefur verið
okkur nógu hart hér norður í hafí.“
Haraldur segist ekki gera sér
grein fyrir því hversu skerðingin
verði mikil þegar lögin taki gildi,
þótt það liggi ljóst fyrir að hún verði
gífurleg. Þegar farið sé út í hag-
kvæmnismun á smábátum og togur-
um sé ekki hlustað á það lengur:
„í upphafi var kvótakerfið sett á af
ótta við ofveiði togaranna. Nú er svo
komið að þeir geta verið að allan
ársins hring, en smábáta er verið
að stoppa rúma þijú hundruð daga á
ári.
Smábátaútgerð útrýmt
hægt og bítandi
-,Ég var að koma af fundi hjá
Smábátafélaginu í Þorlákshöfn. Þar
ríkir algjört vonleysi," segir Garðar
Björgvinsson, trillusjómaður frá
Hveragerði. „Það er erfitt val fram-
undan, en þorskaflahámark verður
líklega ofan á og sú 40 prósent kvóta-
skerðing sem því fylgir, því annars
eru menn í óvissu.
Ef við veljum veiðar allt árið fáum
við líklega um 106 daga. Þá verðum
við líka að útiloka okkur frá annarri
vinnu, því veiðitímanum er skipt nið-
ur í tímabil með jafnri dreifingu veiði-
daga yfir árið.
Ef við veljum veiðar yfir sumarið
fáum við 63 daga. Það þýðir að við
verðum nýta allan sólarhringinn.
Lögin kveða á um að ef menn lendi
í brælu og þurfí að sigla aftur til
hafnar, missi þeir engu að síður dag-
inn. Þannig að ef menn leggja af
stað á annað borð þá klára menn
daginn hvemig sem viðrar. Hafnar-
skilyrðin em víða þannig, til dæmis
á Homafirði, að þetta getur skapað
mikla lífshættu.
Byggðaröskun
og atvinnuleysi
„Það em ekki krókarnir sem eru
að ganga af fiskimiðunum dauðum,
né ástæðan fyrir því að sjávarútveg-
urinn er í volli,“ segir Garðar.
„Helsta orsökin eru togarar, álagið
af togveiðum á úthafsskipum upp
að tveim mílum, og dragnótarbátar,
sem eru yfír 200 tonn, og gera út
inni á öllum fjörðum og víkum."
Með þessum nýju lögum segir
Garðar að vinnan komi til með að
leggjast niður í frystihúsunum úti á
landi, fólk verði að yfirgefa heimili
sín og gengið verði af smábátaút-
gerð dauðri.
„Hingað til hafa forsvarsmenn
sjávarútvegsins skellt skollaeyrum
við tillögu, sem ég hef sett fram og
er vel til þess fallin að ná þjóðarsátt
um veiðarnar,“ segir Garðar.
„Hún hljóðar þannig að aflatoppur
verði settur á alla báta upp að tólf
tonnum og aflamarksbátar teknir
inn í dæmið. Hver bátur fái að veiða
tíu tonn á stærðartonnið, þannig að
sex tonna bátur mætti veiða sextíu
tonn af þorski og ótakmarkað af
öðrum tegundum, allt á króka. En
aflatoppurinn yrði aldrei meiri en
sextíu tonn, þótt báturinn væri 12
tonn. Það þýddi að hámarksaflinn
yrði 30 þúsund tonn.
Um þetta gæti náðst þjóðarsátt.
Síðan myndi allur undirmálsfiskur
ekki reiknast inn í aflatopp-
inn og þannig yrði úr mynd-
inni að nokkurn tíma yrði
hent fiski.“
Ólög fyrir dreifðu
byggðarlögin
„Þetta er- mikil skerðing
og það er verið að refsa
mönnum sem hafa krókaveið-
ar að atvinnu," segir Bragi
Gunnarsson, trillusjómaður á
Tálknafirði. Hann segir að
það geti engan veginn farið
saman að menn séu að Iifa á
skaki og línu í sama potti.
Óréttlætið verði of mikið.
„Það sem mér finnst vanta
í samþykkt þessara nýju laga
er að það hefði þurft að
bremsa af línuveiðar," segir
Bragi. „Handfæra- og línuveiðar
fara einfaldlega ekki saman. Ég
hefði viljað sjá að þeir sem veldu
þorskaflahámarkið fengju val um að
veiða á línu eða handfæri, en þeir
sem eftir sætu í þessu nýja róðrar-
dagakerfi mættu eingöngu veiða á
handfæri.“
Skrítin umræða á Alþingi
Bragi segir að skiptingin geti aldr-
ei orðið réttlát á milli sex tonna báta,
sem rói með tuttugu bala, og tveggja
tonna báta, sem rói eingöngu með
handfæri: „Það er almennt viður-
kennt að línuútgerðin er mun fjár-
frekari og það sem skilar sér í vasa
sjómanna er oft meira ef aflinn er
tekinn á handfæri.“
Bragi segir að það sem sér hafi
fundist skrítnast í allri þeirri umræðu
sem átti sér stað í kringum lagasetn-
inguna á nýafstöðnu þingi sé að aldr-
ei hafi verið talað um hversu linuafli
hafi aukist stórlega síðustu tvö árin.
„Afli krókaleyfisbátanna hefði
aldrei orðið vandamál, ef menn hefðu
eingöngu veitt á handfæri," segir
Bragi. „Þá væri aflinn innan eðlilegra
marka og nýju lögin hefðu aldrei
þurft að koma til. Atvinnusköpun
væri til staðar og menn hefðu fulla
vinnu af veiðunum."
Valbréfið komið í póst
Bragi segir að sjómenn á Tálkna-
firði séu nýbúnir að senda valbréfið
í póst og allir hafi valið kvóta, sem
fepgið hafi úthlutað yfir fjörutíu
tonnum. Segja megi að það sé um
helmingsskerðing á afla þessara. Þá
segi það sig sjálft að aðkomubátar
sem hingað til hafi flykkst vestur
komi ekki til með að skila sér á
meðan þessi lög séu í gildi.
Þar af leiðandi fari miklu minna
af fiski í vinnslu, atvinna stórminnki
og öll þjónusta í kringum smábáta
detti upp fyrir. „Það má eiginlega
segja um þessi lög að þau sé ólög
fyrir dreifðu byggðarlögin um land-
ið,“ segir Bragi.
Menn hafa sífellt verið að afla sér
einhverrar línuviðmiðunar ef til út-
hlutunar aflahámarks kæmi. Þannig
hafa sjómenn reynt að tryggja að
þeir yrðu ekki út undan. Ef. tekið
væri á því og lfnan stöðvuð, myndi
aflinn snarminnka, en menn gætu
eftir sem áður lifað ágætis lífí á
handfæraveiðum."
Haraldur Garðar
Jóhannsson Björgvinsson
I
>
i
\
l
i
l
i
i
i