Morgunblaðið - 23.07.1995, Page 6

6 SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Ferðamannaiðnað-
inum takmörk sett
BAKSVIÐ
FERÐAMENN við Karnak-hofið í Egyptalandi.
Ferðamönnum í heiminum fjölgar um
fjögur prósent á ári og hafa menn áhyggj-
ur af því að takist ekki að koma íveg
fyrir að ferðamenn yfirfylli einstaka
staði, sé hætta á að atvinnugreinin,
sem veltir um 217 billjónum króna
á ári, bíði verulegan skaða.
ÞRÖNG á þingi á ströndinni í Nice í Frakklandi.
FÁIR Parísarbúar njóta annars
eins útsýnis og Claude Carpenti-
er, sem býr á Montmartre. Engu
að síður hrýs þessum 87 ára
gamla listamanni hugur við að
horfa út um gluggann heima hjá
sér. Gatan sem eitt sinn var frið-
sæl Parísargata er nú ein iðandi
kös af nýrri plágu sem er að
leggja allt undir sig: ferðamönn-
um. Milljónir þeirra fara um þetta
sögufræga hverfi á ári hveiju og
færa eigendum minjagripaversl-
ana og kaffihúsa gull í greipar.
íbúar hverfisins verða hins vegar
að afbera mannfjöldann, upp-
sprengt verðlag og minjagripa-
verslanimar. Þetta er aðeins eitt
dæmi um hinar dökku hliðar
ferðamannaiðnaðarins sem svo
hefur verið kallaður en hann er
sú atvinnugrein í heiminum sem
er í örustum vexti, aukningin
nemur um 4% á ári.
„Þetta er ekki eingöngu ferða-
mannastaður, hér býr líka fólk,“
segir áðurnefndur Carpentier um
hverfíð sitt. Hann hefur lagt til
atlögu við ferðamannaskarann
og tókst að ná fram banni við
rútubifreiðum inni í Montmatre-
hverfinu. En það var aðeins
áfangasigur, ferðamennimir
flykkjast fótgangandi inn í hverf-
ið og arka upp að Sacre Coeur-
kirkjunni. Sjálfsagt taka margir
íbúar undir orð Evelyne Pinot
sem segist ekki verða ánægð
fyrr en hver einasti ferðamaður
sé horfinn á braut.
Andúð á ferðamönnum vex
Á því eru hins vegar engar lík-
ur. Samkvæmt tölum Álþjóða
ferðamálastofnunarinnar (WTO)
fjölgar ferðamönnum um 4% á
ári. Eitt af hverjum níu störfum
er talið tengjast ferðamálum og
veita beint eða óbeint um 212
milljónum manna vinnu.
Geysileg tilfærsla á sér stað á
milli svæða frá ári til árs en flest-
ir leggja þó enn leið sína til
Frakklands, um 60 milljónir á
ári. Frakkar eru 57 milljónir.
Aðsóknin að vinsælustu stöðun-
um hefur farið svo úr böndunum
að WTO taldi ástæðu til að efna
til sérstakrar ráðstefnu um málið
fyrir skömmu.
Þar kom fram ótti manna við
að takist ekki að koma í veg fyr-
ir að ferðamenn yfírfyili einstaka
staði, sé hætta á að ferðamanna-
iðnaðurinn, sem veltir um 217
billjónum kr. á ári, skaðist. Um-
hverfisvemdarsinnar, þeir sem
vilja viðhalda sögulegum verð-
mætum og íbúar á fjölsóttustu
stöðunum hafa krafist hertra
reglna um skoðunarferðir.
Reglur víða hertar
Ferðaskrifstofur og flugfélög
yrðu ekki ein um að finna fýrir
samdrætti, því fjölmargar borgir
og bæjarfélög reiða sig á tekjur
af ferðamönnum. Nú þegar hafa
reglur um aðgang ferðamanna
að fjolmörgum stöðum verið hert-
ar. Dæmi um það er hin foma
borg Petra í Jórdaníu en yfirvöld
þar hafa takamarkað fjölda gesta
þar við 1.000 manns á dag. Rútu-
ferðir em bannaðar um miðborg
Salzborgar og umsjónarmenn
safns sem komið hefur verið upp
á heimili málarans Claude Monets
í Givemy, hafa oft meinað stómm
hópum ferðamanna um aðgang
þegar garðurinn er í blóma. Ein-
staklingum sem vilja skoða garð-
inn er það hins vegar heimilt.
528 milljónir ferða á ári
Það er nær útilokað að meta
nákvæmlega fjölda ferðamanna í
heiminum. Alþjóðaferðamála-
stofnunin hefur ekki reynt að
kasta tölu á hversu margir þeir
séu, heldur em ferðir taldar.
Samkvæmt tölum stofnunarinnar
vom 528 milljónir ferða famar
til útlanda á síðasta ári (ekki var
kannað hvort menn ferðuðust
vegna vinnu sinnar eða í einkaer-
indum). Spáir stofnunin því að
árið 2004 verði ferðir á ári orðn-
ar 937 milljónir.
WTO miðar við þá þumalfing-
ursreglu að fyrir hvern einn út-
lendan ferðamann, séu tíu inn-
lendir. Taka verður slíkum tölum
með varúð þar sem 10 sinnum
528 milljónir eru 5,28 milljarðar,
sem er um það bil íjöldi jarð-
arbúa. Engu að síður gefa þessar
tölur sterkar vísbendingar, nán-
ast hvert sem litið er era ferða-
menn með myndavélar á stjái
enda hafa langflestir íbúar iðn-
ríkja heims einhvern tíma verið
ferðamenn, heima eða heiman.
Óbætanlegt tjón
Ferðamenn hafa unnið tjón á
mörgum þeirra staða sem þeir
koma til að dást að, eingungis
með nærveru sinni. Hinar fornu
fleygrúnir á veggjum hofs í Lux-
or dofna æ meir og er ástæðan
lýsing, sviti, andardráttur og fin-
graför þeirra sem þangað koma.
Sömu sögu er að segja um fjölda
staða í Nílardalnum, svo og nátt-
úruperlur um heim allan. Líf-
ríkinu í Eilat í Suður-ísrael er
talin stafa vemleg hætta af
sportköfurum sem fjölmenna
þangað til að kafa í tæru vatninu
og dást að gróðri og dýraríkinu.
Þeir gera sér ekki grein fyrir að
með því að skoða lífríkið ganga
þeir af því dauðu.
Allt byggist á ferðamönnum
Óheftur ferðamannastraumur
getur þrengt ótæpilega að borg-
um. Feneyjar eru sígilt dæmi en
íbúar borgarinnar eru nú aðeins
80.000, voru 150.000 árið 1945.
Mörgum þáttum er um að kenna
en íbúarnir segja aðalorsökina
vera ferðamannastrauminn.
Minjagripaverslanir hafi ýtt
mörgum verslunum sem fyrir
vora til hliðar, verð á kaffihúsum
og veitingahúsum hafi hækkað
svo mjög að meira að segja ferða-
mennirnir kveinki sér.
Ofan á allt bætist svo að marg-
ir ferðamenn kaupi ekkert í borg-
inni. „Hingað koma rútufarmar
af ferðamönnum," segir fyrrver-
andi borgarstjóri í Feneyjum.
„Þeir koma með eigin mat til að
spara peninga og skilja ekkert
eftir nema rusl.“
Ekki hafa þó allir áhyggjur af
ferðamannastraumnum, síður en
svo. Fjölmörg bæjarfélög eiga
allt sitt undir heimsóknum og
kaupgleði ferðamanna. Borgar-
stjóri Mont-st-Michel í Normandí
í Frakklandi, segir borgina „opna
hveijum sem vilji heimsækja
hana“ og að engar áætlanir séu
uppi um að breyta því.
Þeir eru þó æ fleiri í Frakk-
landi sem vilja draga úr ferða-
mannaflaumnum og fara um-
hverfisverndarsinnar þar fremst-
ir í flokki. „Ferðamannaiðnaðin-
um hefur tekist það sem Hitler
mistókst, að koma upp stein-
steyptum vegg meðfram Atlants-
hafsströndinni,“ segir Gerard
Onesta, talsmaður Græningja og
vísar til ótölulegs fjölda hótela
sem hafa sprottið upp á strönd-
inni.
Andstaðan við ferðamenn veld-
ur miklum áhyggjum ferðamála-
frömuða. „Við geram okkur fylli-
lega grein fyrir vandanum,“ seg-
ir Martin Brackenbury, yfirmað-
ur Alþjóðasambands ferðaskrif-
stofa. „Við höfum engin svör á
reiðum höndum. Við verðum ef
til vill að taka upp einhvers kon-
ar „gestastjórn“ ef ferðir eiga að
ganga eins vel og hingað til.
Stjórn er í raun annað orð yfir
hömlur, sem menn forðast að
taka sér í munn enda hafa þær
verið nær óþekktar innan ferða-
mannaiðnaðarins. Nú segja for-
svarsmenn WTO að menn verði
að gera sér grein fyrir að ferða-
mannaiðnaðinum séu takmörk
sett ogtelja upp nokkra fylgifiska
ferðamennskunnar sem koma
henni sjálfi illa rétt eins og öðr-
um: Ofmettun og hnignun sumra
ferðamannastaða, menningar-
samfélög láti í minni pokann,
fleiri flöskuhálsar í umferð og
aukin andúð íbúa á ferðamanna-
stöðum.
Reynt að dreifa fjöldanum
Gripið hefur verið til ýmissa
ráða til að leysa vandann, svo
sem að lengja opnunartíma
safna og að fólk panti aðgang
að vinsælustu stöðunum. I Al-
hambra á Spáni eru gefnir út
aðgöngumiðar sem gilda aðeins
hluta úr degi. Fararstjórar og
ferðaskrifstofur reyna að kom-
ast hjá mestu örtröðinni. Sumir
hvetja ferðamenn á sínum veg-
um til að vera snemma á ferð-
inni til að komast fyrstir að en
það er hægara sagt en gert. Þá
eru ferðamenn hvattir til að fara
út fyrir vinsælustu leiðirnar, sem
verður æ erfiðara í heimi þar sem
ekki þykir lengur neitt tiltöku-
mál að fara til landa á borð við
Nepal. Þeim fjölgar sem eru á
ferð utan hins hefðbundna ferða-
mannatíma, samanber Feneyjar.
Ekki eru mörg ár síðan enginn
fékkst til að fara til borgarinnar
að vetri til, enda kalt, blautt og
dimmt þar yfir háveturinn. Nú
aftaka æ fleiri ferðamenn að
fara til borgarinnar á öðrum
árstíma.
En þrátt fyrir allt kjósa flestir
að fara troðnar slóðir. Menn sitja
enn fastir í umferðarhnút á
frönskum og ítölskum vegum í
ágúst, bíða í hálfan annan tíma
til að komast inn á þekktustu
söfnin, troðast á ströndinni við
Eilat og flykkjast að Sacre Coe-
ur og Eiffel-turninum. Þeir eru
undirstaða en enginn veit alveg
hvað á að gera við þá.
• Byggt á Newsweek.