Morgunblaðið - 11.08.1995, Blaðsíða 20

20 FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Botngróður
MYNÐLIST
Ilallormstaðaskógur
SKÚLPTÚRAR
17 listamenn. Erling Klingenberg,
Finna B. Steinson, Gunnar Arnason,
Halldór Ásgeirsson, Hannes Lárus-
son, Helgi Þ. Friðjónsson,Inga Jóns-
dóttir, Inga Svala Þórsdóttir, Ingileif
Thorlacius, Jóhann Eyfells, Kristján
Guðmundsson, Kristinn G. Harðai'-
son, Magnús Pálsson, Olafur Gísla-
son, Sólveig Aðalsteinsdóttir, Val-
borg Salóme Ingólfsdóttir,
Þorvaldur Þorsteinsson.
Opið alla daga frá sólaruppkomu til
sólarlags. Til 1. október. Aðgangur
ókeypis.
ÍSLENDINGAR eru smám sam-
an að taka við sér á menningar-
sviðinu hvað sjónlistir snertir, og
einn angi þess er skipulagðar
skúlptúrsýningar úti við, og þá
helst í dreifbýli.
Að vísu reyndu menn slíkar sýn-
ingar í Reykjavík í sambandi við
Listahátíð, en það gekk miður er
framkvæmdin var flutt af lóðinni
við Ásmundarsal og í miðbæjar-
kjamann. Ýmsir fengu þó ódýra
auglýsingu, á lánaðar fjaðrir á
báðum stöðunum, en eftir því ber
síður að leita. En það sem ég á
við eru árvissar sýningar í ákveðnu
umhverfi, sem eru þess eðlis að
veita gróðurmögnum mannlegrar
sköpunaráráttu útrás, og jafn-
framt vera ferðalöngum til augna-
yndis. Setur í bifreiðum era ein-
hæfar, óhollar, andlausar og leiði-
gjamar, og mikilvægt að vekja
áhuga fólks á einu og öðra mann-
bætandi á ferðum þess, fá það til
að stíga út úr bílunum.
Þetta telst meginveigur hug-
myndarinpar að sýningunni „Botn-
gróður“ í Hallormstaðaskógi, en
svipaðar sýningar eru haldnar víðs-
vegar um Evrópu og víðar í heim-
inn á ári hverju. Sums staðar hafa
menn komið upp risavöxnum
skúlptúrgörðum svo sem í Osaka
og Hakone í nágrenni Tókýó, og
allt á þetta sameiginlegt að reyna
að fá fólk til að doka við, - virkja
sjóntaugarnar og örva heilafrum-
urnar.
Það er annars konar fólk er leit-
ar á vit slíkra framkvæmda, en
streymir í leiktæki, Disneylönd og
Tívolí, en það er þó fólk og því
fjölgar ár frá ári og hefur sumt
meiri áhrif á gang þjóð- og heims-
mála en samanlagður áhorfenda-
fjöldi á risaleikvangi.
Það er annars stutt í það fyrir
okkur að leita fyrirmyndar, því í
Veksölund á Norður Sjálandi hefur
verið árleg skúlptúrsýning um
langt árabil og er rýnirinn þar fast-
ur gestur ef hann á leið til Kaup-
mannahafnar, því þetta er á bú-
garði í útjaðri borgarinnar. Þá
hafa þetta verið afar vandaðar og
fjölþættar framkvæmdir, þar sem
ferskar hugmyndir ungu tímalausu
kynslóðarinnar hafa forgang, en
síður sérviska og staðlaðar núlistir.
Á Hallormsstað höfðu menn
áhyggjur af þeim mikla fjölda
ferðafólks, sem ók framhjá skóg-
lendinu án þess að á og njóta þeirr-
ar fegurðar sem þar er að finna
og þeir vilja gjaman miðla. Vakn-
aði þá sú hugmynd að fá listamenn
til að vinna úr ákveðinni stærð af
ierkisbút og athuga hvort það ör-
vaði ekki aðsókn að skóglendinu.
Einnig var mönnum frjálst að
vinna úr eigin hugmyndum, sem
nokkrir nýttu sér og lögðu jafn-
framt til efnið. Upprunalega hug-
myndin var þó fullgild og sumir
tóku hana mjög alvarlega eins og
t.d. Helgi Þ. Friðjónsson sem skar
í tvo mánuði höfuð og fugla í sinn
bút. En Þorvaldur Þorsteinsson
sendi sinn til baka, með ákveðna
staðsetningu ofar höfðum manna
í huga. Lokahnykkurinn var víst,
að brúna merkimiðann, sem var
festur í enda bútsins mátti alls
ekki fjarlægja, þ.e. með nafni og
LERKISBÚTUR Þorvaldar Þorsteinssonar. Ofar höfðum manna.
FRAMKVÆMDARSTJÓRI sýn-
ingarinnar Jón Guðmundsson við
verk eftir Ingileif Thorlacius. Tág-
karfa fyllt mannshárum.
heimilisfangi viðtakandans.
Þetta markar mestu andstæð-
urnar, en yfirleitt er um tilfallandi
hugdettur að 'ræða, en þó
vekur drjúga athygli mikið
þil, smíðað við einn tijástofn
sem sker það, og svo kaffisk-
úr Hannesar Lárussonar .
Hugmyndafræðin er hér
þannig á fullu og stingur á
stundum skemmtilega í stúf
við náttúralegan gróðurinn,
sem eftir sem áður verður
að teljast mesta listaverkið.
Ég hallast þó að því, að sjón-
ræn sköpun eigi að vera í
takt við umhverfi sitt, vísa
til þess, ekki síður en ljóð
góðskáldanna, og þanng var
það sérstök lifun að skoða
tréð hans Páls Ólafssonar:
„Gott átt þú hrísla á grænum
bala,/ glöðum að hlíða læ-
kjarnið./ Þið megið saman
aldur ala,/ unnast og sjást
og talast við”
Eða að koma í lundinn
hans Þorsteins Valdimars-
sonar, sem varð honum upp-
spretta andgiftar: „Senn slíta
stökka/ strengi haustlaufa/ ýlfr-
andi vindar/ undir viðar rótum“.
í ljósi þessa tóku mig helst verk,
sem féllu að umhverfínu á einhvem
hátt um leið og þau vísuðu út frá
því og gangsettu hugarflugið.
Hugmyndin er snjöll og væri lag
ef þetta yrði reglulegur viðburður
og spilin stokkuð upp í hvert sinn,
minna má á að nóg er af ungu
fólki á öllum aldri sem lagt hefur
fyrir sig skúlptúr og eru slíkar
famkvæmdir kjörinn vettvangur
fyrir það til athafna. Einnig má
virkja málarana, sem hafa gott af
að vinna í rúmtakinu, en allt kost-
ar peninga og hér þarf sveitarfé-
lagið að koma til móts við fram-
kvæmdaraðila, einkum er mikil-
vægt að sýningarskráin verði skil-
virkari og efnismeiri.
Er ég kom á heimili Jóns Guð-
mundssonar, framkvæmdastjóra
sýningarinnar, undraði það mig að
sjá kraftbirting náttúrunnar í formi
tveggja stórra málverka eftir þá
Kjarval og Svavar Guðnason, sem
eins og horfðust í augu á veggjun-
um. Það er eitthvað annað en sú
leikmannsins alúð er víðast blasir
við og jafnvel lærðir kynda undir.
Bragi Ásgeisson.
Álfar og útilegumenn
Nýr fiðlari
ÞJÓÐLAGAHÓPURINN Vikivaki
ÞJÓÐLAGAHÓPURINN Vikivaki
var nýlega á ferð í Þýskalandi og
kom fram á íslensku menning-
arhátíðinni þar. Hópnum var afar
vel tekið. Blöð í Troisdorf fjölluðu
sérstaklega um tónleika Vikivaka
á útisviði þar í borg. Eitt blaðanna
birtir grein undir fyrirsögninni
Framandi þjóðlög um álfa og úti-
legumenn:
„Á dagskránni voru fornlegir
fímmundasöngvar, þjóðlög, sem
m.a. fjalla um áifadrottningar og
útilegumenn, vögguljóð og æt-
tjarðarlög.
Signý Sæmundsdóttir og Berg-
þór Pálsson, sem hafa bæði vel
þjálfaðar raddir, sungu þessi
gömlu lög við texta, sem vora
óskiljanlegir langflestum áheyr-
endum, en þau sungu ekki aðeins
fagurlega, heldur útskýrðu þau
innihald hvers lags. Hljóðfæra-
leikararnir sýndu góða tónlistar-
kunnáttu og gáfu mörgum lögun-
um smitandi líf með ferskri
sveiflu.
Tilvera okkar er
undarlegt ferðalag
í öðru blaði stendur: „Viðfangs-
efni listamannanna sjö, sem nefna
sig eftir gömlu íslensku þjóðlagi
og dansi, spanna reyndar einnig
jazz, rokk og klassíska tónlist. A
fímmtudaginn voru áhorfendum
hins vegar einvörðungu kynnt ís-
lensk þjóðlög. Söngvarar hópsins,
Signý Sæmundsdóttir og Bergþór
Pálsson era þrautþjálfaðir ópera-
söngvarar. Þau sungu saman ynd-
isleg þjóðlög í dúr og moll sem
og miðaldafimmundasöngva í
kirkjutóntegundum og lögðu sér-
staka áherslu á hreinan söng.
Hljómurinn var hrífandi litríkur í
nútímalegri hljóðfæraskipan með
flautu og saxófón (Stefán Stefáns-
son), píanói (Jónas Þórir), gítar
(Björn Thoroddsen), slagverki (Ás-
geir Óskarsson) og kontrabassa
(Gunnar Hrafnsson).
Tónleikunum var komið i kring
af Hanno Rheineck, sem hefur
verið formaður þýsk-íslenska fé-
lagsins í Köln í 15 ár.
Þjóðleg menning, frá hvaða
landi sem er, felur æði oft í sér
lífsvisku, sem sannaðist í ljóði sem
Bergþór útskýrði fyrir áhugasöm-
um áheyrendum í Troisdorf:
„Tilvera okkar er undarlegt
ferðalag. Við erum gestir og hótel
okkar er jörðin.“
Eitt blaðanna kemst þannig að
orði að hjá Vikivaka hafi ísland
birst, með öllum sínum krafti og
fegurð:
„Hópurinn samanstendur af
framúrskarandi söngvurum og
hljóðfæraleikurum, sem tókst að
miðla tónlist sögueyjunnar á hríf-
andi hátt.
Þar sagði frá bændum í nauð-
um, fræknum sjógörpum, útilegu-
mönnum og álfum. 011 túlkun var
áhrifamikil með eindæmum. Sér-
staka athygli vakti söngkonan,
Signý Sæmundsdóttir. Hún túlk-
aði ljóðin, sem fyrir Þjóðveija eru
illskiljanleg, af sannfæringu og
öryggi.“
TONLIST
Listasafni Sigurjóns
TVÍLEIKUR
Flyljendur Hjörleifur Valsson fiðlu-
leikari og Urania Menelau píanóleik-
ari. 8. ágúst.
Á SAMA hátt og orgeltónleikar
eða píanótónleikar ættu ekki að
eiga sér stað án þess að tegund
hljóðfærisins, sem leikið er á, sé
tilnefnd í efnisskrá, ætti ekki að
leika svo á fiðlu að hönnuður hljóð-
færisins sé ekki nefndur. Sum hljóð-
færi a.m.k. eru slík listasmíð að
höfundurinn er oft á tíðum ekki
minni listamaður en sá sem á hljóð-
færið leikur. Víst getur flytjandinn
verið svo ágætur að nær því öll
hljóðfæri syngi í höndum hans og
þannig þarf það helst að vera, en
slík færni er vitanlega ekki öllum
gefin.
Strax á fyrstu töktum kvöldsins
var auðheyrt að kominn var ekki
bara ágætur fíðlari heldur einnig
hljóðfæri með safaríkan hljómfagr-
an tón, nokkuð rómantískan, en
jafnan á öllu tónsviðinu, jafnt efst
sem neðst. Af tilviljun frétti ég svo
að fiðlan væri íslensk, smíðuð af
Hans Jóhannssyni, sem búsettur
hefur verið í Luxemborg og þekktur
er orðinn fyrir ágætar fíðlur.
Verkin sem fíðlan skilaði svo
ágætlega voru eftir Fr. Smetana:
Domoviny (frá heimalandinu) og
Moderato. Hjörleifur Valsson er enn
í námi við Tónlistarháskólann í Prag
og því voru verkin tvö eftir Smet-
ana ekki óeðlilegt upphaf tónleik-
anna. Það sama má segja um píanó-
leikarann sem ber þau merku nöfn
Urania Menelau, fædd á Kýpur en
stundar nám í Tónlistarháskólanum
í Prag og átti stóran þátt í ágætum
tónleikum kvöldsins, sýndi oft mjög
góða píanistiska hæfni og öryggi í
krefjandi verkefnum. Það sem helst
mátti að fínna var að pedalanotkun
var nokkuð um of á köflum, í litlum
sal Listasafnsins.
Hjörleifur Valsson er vafalaust
efnilegur fiðlari. Tæknilega er hann
vel á vegi staddur, tónöryggi gott
og tónninn oft mjög fallegur. Ennþá
fínnur maður þó að hann er skóla-
bundinn. Verkin tvö eftir Smetana
voru fallega spiluð og sveif „Mein
Vaterland" yfir vötnunum. Ánnað
tékkneskt tónskáld var næst á efn-
isskránni, Sónata fyrir fiðlu og
píanó eftir þann stórmerka tónhöf-
und L. Janacek, sem ástæða væri
til að hafa um mörg orð. Margt
gerði Hjörleifur hér fallega t.d.
Ballöðuna, sem var fallega mótuð.
Tónleikunum lauk með Sónötu í
A-dúr op. 13 no. 1 eftir Gabriel
Faure, sem á köflum er öllum fíðlu-
leikurum hættuleg. Sónötunni skil-
aði Hjörleifur af töluverðu öryggi
og Allegro vivo-þátturinn gekk upp.
Öruggt er að íslenskum karlpeningi
hefur hér bæst góður fíðlari og er
það gleðilegt. Sem einleikara er
honum óskað góðs gengis, en til
þess að ná þar stórum árangri þarf
t.d. að losna frá skólum, finna sjálf-
an sig og þora síðan að sleppa sjálf-
um sér og gefa sannfæringu sinni
fijálsan og lausan tauminn, það er
byijunin.
Ragnar Björnsson.