Morgunblaðið - 21.09.1995, Síða 1

80 SÍÐUR B/C/D
214. TBL. 83. ÁRG. ' FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER1995 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Þungavopn Bosníu-Serba
á brott frá Sarajevoborg-
Sarajevo, Zagreb. Reuter.
TALSMENN Sameinuðu þjóðanna
og Atlantshafsbandalagsins,
NATO, skýrðu frá því í gærkvöldi
að Bosníu-Serbar hefðu uppfyllt
skilyrði samnings sem þeir gerðu
um brottflutning þungavopna frá
borginni en lokafrestur rann út í
gær. Um 250 vopn hefðu verið
fjarlægð, Serbar hefðu staðið við
loforð um að leyfa óhindraðar
samgöngur og binda enda á ums-
átrið og væri ekki „að svo stöddu"
þörf á því að flugvélar NATO
hæfu loftárásir á ný. Allt var með
kyrrum kjörum í Sarajevo í gær-
kvöldi og fulltrúar Bosníu-Serba
hvöttu SÞ til að koma á vopnahléi
í öllu landinu.
Fulltrúi SÞ, Alexander Ivanko,
sagði að króatískar hersveitir, sem
sótt hafa hratt fram ásamt herliði
múslima og tekið, mikið land af
Bosníu-Serbum í Mið- og Norður-
Bosníu undanfarnar vikur, virtust
nú hafa hægt mjög á aðgerðum
sínum við fljótið Una. Það er á
landamærum Króatíu og Bosníu
hjá borgunum Dvor og Kostajnica.
Dregið úr sóknarþunga
„Þeir eru hættir að gera árásir
og eru að flytja búnað sinn á brott
yfir fljótið. Sóknin í suðri virðist
einnig vera mun hægari," sagði
Ivanko. Hann sagði að herlið músl-
ima og Bosníu-Króata við Banja
Luka í norðurhlutanum, þar sem
tugþúsundir serbneskra flótta-
manna dvelja nú við slæman að-
búnað, hefði hætt árásum. Stjórn-
in í Sarajevo krafðist þess í gær
að allt herlið yrði flutt frá borg-
inni. Ráðamenn Serba í Banja
Luka sögðu kröfuna út í hött; tal-
ið er að þeir hafi eflt mjög varnir
sínar við borgina síðustu daga.
Vesturveldin og þá einkum
Bandaríkjamenn hafa varað Kró-
ata og stjórn múslima í Sarajevo
ákaft við því að nýta tækifærið
Reuter
YFIRMAÐUR herafla NATO í Suður-Evrópu, Leighton Smith flotaforingi (fyrir miðju með gler-
augu), yfirmaður friðargæsluliðs SÞ í löndum Júgóslavíu sem var, Bernard Janvier hershöfðingi
(hægra megin við Smith, í herklæðum) og Rupert Smith hershöfðingi (vinstra megin við flotafor-
ingjann) sem sijórnar friðargæsluliðinu í Bosníu, á flugvellinum í Sarajevo í gær. Nokkrum stund-
um áður en síðasti frestur rann út var talið sannað að Serbar hefðu staðið við heit sín og flutt
öflugustu þungavopn sín í a.m.k. 20 km fjarlægð frá borginni.
til að ráðast á stöðvar Serba í
Banja Luka þar sem afleiðingin
gæti orðið geysilegt flóttamanna-
vandamál. Óttinn við að Serbía
skærist í leikinn til aðstoðar þjóð-
bræðrunum í Bosníu virðist hins
vegar ekki á rökum reistur. Utan-
ríkisráðherra Serbíu, Milan Mil-
utoinovic, sagði í gær að íhlutun
væri „ekki einu sinni til umræðu“.
Vígstaðan í Bosníu hefur ger-
breyst á nokkrum dögum og ráða
Bosníu-Serbar nú aðeins yfir um
helmingi landsins eða álíka miklu
og þeim er ætlað í friðartillögum
stórveldanna. Fyrir skömmu sagði
leiðtogi Bosníu-Serba, Radovan
Karadzic, að flatarmálið væri ekki
eins mikilvægt og það hve lífvæn-
legt umráðasvæðið yrði og sam-
fellt.
Rússland
Gíslataka í
Dagestan
Moskvu. Reuter.
TVEIR vopnaðir menn rændu
í gær rútu í Makhatsjala, höf-
uðstað Dagestans í suðurhluta
Rússlands, og tóku níu manns
í gíslingu.
Ræningjarnir kröfðust þess
að fá greiddar 1,5 milljónir
Bandaríkjadollara og þyrlu til
umráða.
Liðsmenn sérsveita innan-
ríkisráðuneytisins umkringdu
bílinn og stóðu samningavið-
ræður við ræningjana yfir er
síðast fréttist.
Dagestan liggur að upp-
reisnarhéraðinu Tsjetsjníju við
rætur Kákasusfjalla.
Stækkun NATO
Skýrsla um
skilyrði
samþykkt
Brussel. Reuter.
FULLTRÚAR Atlantshafsbanda-
lagsins, NATO, samþykktu í gær á
fundi sínum í Brussel skýrslu sem
samin var um forsendur væntan-
legrar stækkunar bandalagsins til
austurs og þau skilyrði sem upp-
fylla þyrfti til að hún gæti orðið
að veruleika.
Reynt var að koma til móts við
Rússa, sem mótmælt hafa áformum
um aðild fyrrverandi kommúnista-
ríkja harkalega. Var m.a. samþykkt
að herliði á vegum NATO og kjarn-
orkuvopnum þess myndi ekki sjálf-
krafa verða komið fyrir á landsvæð-
um nýrra aðildarríkja á friðartím-
um.
Tekið er skýrt fram að ný aðildar-
ríki verði að leggja sinn skerf fram
til sameiginlegra varna, þau verði
að vera búin að leysa deilur þjóða-
brota í löndum sínum og landa-
mæraágreining við önnur ríki.
Forseti Úsbekístans á ráðstefnu um Aralvatn
Am verði beint til suðurs
Nukus. Reuter.
Afdrifarík-
ur dómur
BELGÍSKI knattspyrnumaður-
inn Jean-Marc Bosman fagnaði
í gær sigri fyrir Evrópudóm-
stólnum í deilu við sitt gamla
félag, FC Liege. Hélt hann því
fram, að það hefði eyðilagt fer-
il hans sem knattspyrnumanns
með því að neita félagaskiptum,
en Bosman átti kost á að fara
til franska liðsins Dunkerque.
A það var fallist og einnig var
úrskurðað, að takmarkanir við
fjölda útlendinga í evrópskum
knattspyrnuliðum brytu í bága
við reglur Evrópusambandsins.
Sölutekjur í hættu
Getur þessi dómur, ef hann
verður endanlegur, haft alvar-
legar afleiðingar í för með sér
fyrir mörg knattspyrnufélög í
Reuter
Evrópu, sem hafa haft miklar
tekjur af því að selja leikmenn.
■ Getur kollvarpað kerfi/D4
ISLAM Karimov, forseti Úsbekíst-
ans, vakti í gær gamlar hugmyndir
um að snúa við rennsli fljótanna í
Síberíu og beina þeim í suður í því
skyni að bjarga Aralvatni. Kom
þetta fram á alþjóðlegri ráðstefnu
um framtíð Aralvatns en flestir
þátttakenda á henni lýstu hneyksl-
un sinni á tillögunni.
Karimov sagði, að þessi áætlun,
sem á sínum tíma var kölluð „áætl-
un aldarinnar", krefðist gífurlegs
fjármagns frá Alþjóðabankanum
og Evrópska þróunarbankanum en
hann kvaðst viss um, að það feng-
ist.
Hugmyndin varð til á valdatíma
Leoníds Brezhnevs í Sovétríkjunum
gömlu og fólst í því að beina fljótun-
um, sem renna í norður, suður á
slétturnar í Kasakstan, Úsbekístan
og Túrkmenístan. Við hana var
hætt 1986 vegna gífurlegs kostnað-
ar og af umhverfísástæðum.
Á ráðstefnunni um Aralvatn,
sem haldin er á vegum Sameinuðu
þjóðanna, er rætt um hvernig
bjarga megi vatninu frá því að
hverfa alveg en það hefur nú orðið
mjög Iítið aðrennsli. Vatnið í fljót-
unum, sem áður runnu í það, er
nú notað til áveitu eða neyslu og
Aralvatn skreppur saman ár frá
ári. Fiskibátar í gömlu fjörunni eru
sums staðar í 180 km fjarlægð frá
núverandi vatnsborði.
Fiskveiðar úr sögunni
Þegar vatnið hörfaði skildi það
eftir sig gífurlegar saltsléttur auk
eiturefna, sem höfðu safnast saman
á botninum, og nú rýkur allt saman
yfir stór héruð allt um kring. Rækt-
un hefur því víða lagst niður vegna
saltmengunar og það, sem eftir er
af vatninu, er orðið svo salt, að í
því þrífst varla nokkur fiskur. Áður
höfðu 60.000 manns atvinnu af
veiðum og vinnslu fisks úr Aral-
vatni.
Leiðtogar Úsbekístans, Kasakst-
ans, Kírgístans og Tadsíkístans
undirrituðu í gær yfirlýsingu um
samstarf um að snúa þessari þróun
við. Kvað Karimov hana mundu
greiða fyrir allt að 300 milljón doll-
ara framlagi frá Alþjóðabankanum
og búist er við, að hann muni leggja
fram 200 milljónir dollara að auki.
Hefur bankinn lagt fram áætlun í
átta liðum um betri nýtingu vatns-
ins en þar er ekki minnst á að
snúa við rennsli síberísku fljótanna.