Morgunblaðið - 21.09.1995, Page 24

Morgunblaðið - 21.09.1995, Page 24
24 FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1995 MORGUNBLAÐIÐ LISTIR Ríkuleg heimild ÞÓRARINN B. Þorláksson. Stóri Dímon. ___________BÆKUR M y n d 1 i s t „LJÓS ÚR NORÐRI - NORRÆN ALDAMÓTALIST“ Útg. Listasafn íslands, rit nr. 20. Ritstjórar: Kasper Monrad (spænska útgáfan) Bera Nor- dal (íslenska útgáfan) Prentvinnsla: Prent- smiðjan Oddi Verð kr. 3470.- STÓRSÝNINGUNNI „Ljós úr norðri“ fer nú senn að ljúka í Listasafni fslands, en sam- hliða henni hefur verið gefín út viðamikil sýn- ingarskrá. Auk þess að vera góður vitnisburð- ur um sýninguna er þessi eigulega bók (tæp- lega 250 blaðsíður) ágæt heimild um norræna myndlist og þróun hennar á Norðurlöndunum á áratugunum í kringum síðustu aldamót. í því nýtur útgáfan þeirrar miklu vinnu, sem liggur að baki sýninga af þessu tagi, bæði við söfnun efnis, greiningu þess og athugun á þeim þáttum, sem eru áberandi örlagavaldar í þeirri þróun sem verið er að lýsa. Eins og áður hefur komið fram er sýningin í Listasafninu hingað komin frá Spáni, þar sem hún var hluti norrænnar menningarhátíðar á liðnu vori, og héðan fer hún til Svíþjóðar. í tengslum við spænsku uppsetningamar eins og þá í Listasafninu hafa verið gefnar út sýn- ingarskrár þar sem myndefni hefur verið lagað að stærð sýningarinnar og - sem er ekki síður mikilvægt - textinn miðaður við sýningarstað- inn; þannig eru textar bókar Listasafns ís- lands aðgengilegir á ísiensku og ensku, og hafa þau Martha Gaber Abrahamsen og Bem- ard J. Scudder séð um þýðingar á ensku, en Aðalsteinn Ingólfsson og Illugi Jökulsson þýddu alia erlenda texta á íslensku. Hafa þeir síðamefndu unnið sitt mikla verk skýrt og lið- lega, og séð til þess að efni kæmist vel til skila án óþarfa málalenginga og frasanotkun- ar, sem örlar nokkuð á í skrifum einstakra höfunda. Skipta má efni bókarinnar í tvo megin- þætti; annars vegar er efni sem snýr beint að sýningunni, þ.e. myndir, textar sem tengjast þeim og helstu æviatriði allra þeirra lista- manna sem hér eiga verk, og hins vegar fímm ritgerðir fræðimanna um ákveðin atriði þeirrar myndlistar, sem var að geijast á Norðurlöndun- um á þessum tíma. Loks ber að nefna all-ítar- lega heimildaskrá um norræna myndlist, bæði almennt og hvað varðar einstök lönd og lista- menn, sem mikill fengur er að fyrir allt áhuga- fólk um norræna myndlist; á Kasper Monrad, ritstjóri spænsku útgáfunnar, mikið hrós skilið fynr vinnu sína að þessari skrá. I ritgerð sinni fjallar Hans Fredrik Dahl um „Norrænt jafnvægi“ á nýstárlegan hátt, þar sem hann greinir frá leiðindum bresks listgagn- rýnanda sem kom til Stokkhólms í byijun aldar- innar. Það sem Dahl telur hins vegar hafa einkennt norrænt samfélag þessa tíma öðru fremur var jafnvægi á milli hinna fjölbreyttu þátta þess, sem hann greinir síðan á skemmti- legan hátt. Kasper Monrad ritar um manninn og nátt- úruna í norrænni list þessa tíma og kemst að þeirri niðurstöðu að þar hafí einkum mátt greina jákvæða samsömun, þar sem maðurinn sýndi náttúrunni fulla virðingu sem kom skýrt fram í naturalisma myndlistarinnar. Undan- tekningarnar eru nokkrar og áberandi, en þær breyta þó ekki sterkasta þætti þessa sambands. Júlíana Gottskálksdóttir skrifar hér fróðlega ritgerð um samband norrænna listamanna við meginlandið, og þar kemur glöggt fram að það var langt frá því að Norðurlöndin væru á ein- hvem hátt einangruð í listinni, þar sem lista- menn sóttu hópum saman menntun sína til höfuðborga listanna, einkum Parísar, Berlínar og Munchen. Þetta samband hefur átt mikinn þátt í að leggja grunninn að þróun norrænnar myndlistar, jafnframt því sem listamenn kynnt- ust innbyrðis og tengsl milli landanna efidust á þessu sviði. Ein athyglisverðasta greinin hér er síðan eftir Soili Sinisalo, safnstjóra Ateneum í Hels- inki, og fjallar um norrænar listakonur; þar kemur skýrt fram að norrænar listakonur voru bæði fleiri og athyglisverðari en a.m.k. undir- ritaður hafði áður vitað af, og má helst sakna þess að ekki hafí fleiri verk þeirra komið með á sýningunni sjálfri. Loks er hér vel unnin grein Hans Henrik Brummer um hið norræna landslag, þar sem höfundurinn leitast við að greina þau einkenni landslagsmynda, sem fínna má í hveiju landi og aðgreina þau hvert frá öðru og frá hefð- bundari landslagsmyndum sunnar í Evrópu; sérstaðan verður ljós, sem og tengslin á milli landa, t.d. hvað varðar verk Þórarins B. Þor- lákssonar. Meginhluti bókarinnar felst í myndum af öllum verkum á sýningunni og stuttum texta um hveija þeirra. Þar hafa margir höfundar lagt hönd á plóginn, og ætti þessi hluti bókar- innar að vera mikil náma fyrir þá sem vilja fræðast, og t.d. upplagt efni fyrir kennara og skóla til kennslu. Helst skyggir á að litgreining málverkanna, sem almennt er með miklum ágætum, hefur brugðist á stöku stað (t.d. í rriyndum nr. 4, 12, 35 og 61) þannig að birtan er ýmist of eða van; siíkt dregur þó ekki úr heimildagildi myndanna Sem hér birtast. Að endingu hefur bókin að geyma stutta ævilýsingu þeirra rúmlega fjörutíu listamanna, sem eiga verk á sýningunni, og er ómetanlegt að fá slíka heimild með í bók af þessu tagi; þama hafa margir höfundar unnið hnitmiðaðan texta upp úr miklum heimildum, þannig að allir lesendur ættu að hafa gagn af. Uppsetning bókarinnar er vel heppnuð, þar sem textar á íslensku og ensku eru í tveimur dálkum á hverri síðu. Leturval er gott fýrir svo mikið efni, og frágangur allur hinn besti, enda hefur Prentsmiðjan Oddi áður skilað frá sér góðum verkum á þessu sviði. Hér er að öllu samanlögðu komin hin ágæt- asta listaverkabók, sem er vel peninganna virði; jafnframt því að vera vitnisburður um mikla listsýningu mun hún standa eftir sem besta heimild sem við höfum enn eignast á íslensku um norræna myndlist um síðustu aldamót. Eiríkur Þorláksson Naumt í Nýló RAGNHEIÐUR Hrafnkelsdóttir, Níu tegundir af sultu þrykkt með fjölskyldubrauði (1995). MYNPLIST Nýlistasafnið INNSETNING LISTKYNNING Hulda Agústsdóttir, Ragnheiður HrafnkeLsdóttir, Andreas Karl Schulze og Jón Laxdal. Opið alla daga frá 14-18. til 24. september. Aðgangur ókeypis. NAUMHYGGJA, rými og tími, hafa verið ofarlega á dagskrá hjá ungum listamönnum á undanfömum árum og virðist ekkert lát á því, sé tekið mið af sýningum á höfuðborg- arsvæðinu undanfarið. Fer maður að halda, að hér sé um trúarbrögð að ræða, því iðkendumir virðast ónæm- ir fyrir öllu öðm í umheiminum, láta sig það harla litlu varða. Auðvelt er hins vegar að færa að því rök, að hvorttveggja eru ekki nýjar uppgötvanir og sá sem vill á vit hinnar mestu naumhygju ætti að sækja Wartburg kastala í Þýringa- sýslu heim og skoða klefa sem einn mesti hugsuðar miðalda Willibald Pircheimer gisti, en hann átti þátt í að breyta heimsmyndinni. Hann var eins og Melanchton, Dúhrer og Cranach áhangandi Lúthers og vissi að hann faldi sig í kastalanum á árunum 1521-22, bannfærður af páfanum í Róm. Trúa mín er að eng- inn verði samur aftur, því að hið aflanga herbergi með einu litlu borði og stól, er toppurinn á einfaldleikan- um, minimalismanum, hátt á fímmtu öld á undan Donald Judd, og hans nótum, með djúpri virðingu fýrir þeim snjalla listamanni. Og mynd- höggvarar fornaldar eins og Lissippo og Praxtiles voru jafn önnum kafnir við könnun rýmisins og fyrirferðar- innar, því að hvorugt getur án hins verið, og er um föður og móður hvers mótaðs hlutar að ræða. En það virðist einkenni nútímans að taka fyrir eitt afmarkað atriði og nefna það og ekkert annað „fram- sækna list“ í nokkur ár, eða þar til annað þrengir sér í sviðsljósið, og um leið eru fyrri viðhorf um fram- sækna list úrelt og útjöskuð, jafnvel svo að áður leiðitamir vilja helst safna heila klabbinu í einn bing og ieggja eld að öllu saman, sbr. ábyrga í Hollandi. En skyldi þetta vera nokk- uð annað en línudans og verða til að þjappa þeim saman, sem trúa á varanleika listarinnar? Að ferskleik- inn og hugsæið sé það sem gildir á öllum tímum og úreldist aldrei. Eitthvað er ljóminn að fara af slagorðunum um naumhyggju, tíma og rými, og sjálfír gerendurnir virð- ast jafnvei hættir að nenna að út- skýra fyrir saklausum skoðendum út á hvað gjömingarnir gangi. Menn fá þannig ekkert á milli handanna á sýningum, nema upplýsingar um það sem allir eiga í flestum tilvikum að geta séð hvað er, eða á að vera, t.d. að hluturinn sé úr mjúku efni eða hörðu, föstu eða fljótandi. Gott dæmi um þetta er núverandi sýning í Nýlistasafninu, og að gefnu tilefni vill skrifari algjörlega sveija það af sér að vera andstæðingur nýviðhorfa og ungs fólks. Á bak við slíkar staðhæfingar getur enginn skýlt sér, því til er ungt fólk með önnur viðhorf, en vill gleymast sem margt annað. Skilningur á núviðhorf- um er sem betur fer ekkert sem menn geta staðlað og eignað sér, og minna má jafnframt á þá skoðun margra, að engin nýsköpun geti átt sér stað nema innan um ströng kerfí af reglum. Það er ekki einasta, að hlutimir sem til sýnis eru séu fáir og lítið fari fyrir þeim í hinu fagra sýning- arrými, heldur liggur við að þeir hverfi á stundum. Þetta var vissulega nýtt fyrir margt löngu og vakti dijúga athygli, en sífelldar endur- tekningar áratugum seinna taka á taugar og beinlínis flæma skoðendur burt. Minnir á sértækan skilning á orðinu „fantasía", sem verður þá að fantarnir (hinir fávísu) era síaðir út. Það heitir einnig, að þeir sem ekki eru inni í hlutunum hætta að koma á staðinn. Margt virðist nú furðu líkt með seinni helmingi áttunda áratug- arins, er hugmyndafræðin, konzept- ið, tæmdi öll listhús og söfn er héldu henni fram. Þar sem um rými, tíma og naum- hyggju er að ræða, vill rýnirinn vera samstiga „upplýsingaríkidæminu" og láta það að mestu tala fyrir sig að þessu sinni: Hulda Ágústsdóttir sýnir myndbands- og hljóðverk sem að sjálfsögðu er án titils (og útskýr- inga), en neðst á einblöðungnum er vísað til þess, að þetta sé „Tilfærsla, frá einum stað í annan“ (sem er borðleggjandi). Hljóðupptaka (Bed- ford Av. Brooklyn, NY). Myndbands- upptaka (Myrtle Av. Brooídyn. NY). Pallur, segulbandstæki, ferðahátal- arar, skjár, myndbandstæki. Nýlista- safnið, Vatnstíg 3b. 101 Reykjavík, sími 551 4350 fax. 561 4350. Ragnheiður Hrafnkelsdóttir; Ný- listasafnið 9.-24. september 1995. Súmsalur: Langveggur: Níu tegundir af sultu þrykkt með fjölskyldu- brauði./ Endaveggur. Álpappír, bak- hiiðin. / Gluggaveggur: Hrafnkell að tína ber, ágúst 95. / Pallur: Á gólfí: Tólg, 60 kg. / Á vegg: Ferdnand í lit, Morgunblaðið 26. ágúst 95, litblý- antur. Verkin eru unnin 1995. Andreas Karl Sculze, Gryfja: Upp- lýsingar fylgja um helstu sýningar síðan 1991. Verkaskrá: 1) Án titils, 1995, 5 bómullarferningar (grænn- svartur-grænn- bleikur- grænn) stærð alls: 6x65 cm. 2) Án titils, 1995, 5 bómullarfemingar (ljósblár - rauður- ljósblár- svartur-ljósblár) stærð alls 8x65 cm. 3) Án titils, 1965, 5 bómullarferningar (ljósblár- blár-ljósblár-svartur-blár) í þessu til- viki þakkar Nýlistasafnið Goethe Institut (stofnuninni) fyrir veittan stuðning. Gestur setustofunnar er að þessu sinni Jón Laxdal mynd- og orðsmiður frá Akureyri, sem kemur hvergi fram ( rituðu máli, en greina mátti nafnið í áritunum á myndum. Upplýsingar sem sagt 0.00. Rétt er að fram komi, að hvað Þýðveijann snertir er gerð undan- tekning og nokkrar upplýsingar um hann settar á blað. „Virkni lita er meginviðfangsefni Ándreas Karl Schulze. Á síðustu 3 árum hefur hann unnið að gerð óvenjulegra málverka. Bómullarstrigi er skorinn í litla ferninga 5x5 cm sem era gegn- umlitaðir með akryl. þessir lituðu ferningar era síðan límdir beint á vegg (í markaðri röð) með sérstöku lími. Við uppröðun þeirra er tekið mið af því rými sem notað er hvert skipti. Það er því í sýningarsalnum sjálfum sem meginsköpunin fer fram. Femingurinn er notaður vegna þess að hann er auðþekkjanlegur og hlutlaus, en ekki vegna formfræði- legra forsendna. Hann ber litinn og stærð hans er næg til að sjást og virkja rýmið. Listamaðurinn hefur komið sér upp lager 400 ólíkra lita en hefur að þessu sinni meðferðis 25. Þó litur sé bara litur má segja að litir hans séu sprottnir úr -um- hverfi nútíma borgaramenningar. Samsetning og staðsetning litanna skapar hreyfingu og óstöðugleika." (I.A.) Auk þess má nálgast tvær sýningarskrár frá fyrri sýningum á skrifstofu og heftur einblöðungur, sem liggur frammi með enskum texta úr sýningarskrá frá árinu 1992, er eftir Alan Uglow, Köln... Bragi Ásgeirsson. Kvikmynda- hátíð í Keflavík í KVÖLD hefst kvikmyndahátíð í Félagsbíói í Keflavík í tilefni af 100 ára afmæli kvikmyndarinnar. Kvikmyndasjóður íslands og Menningarnefnd Keflavíkur, Njarðvíkur og Hafna standa sam- eiginlega að hátíðinni. Tvær íslenskar myndir verða sýndar daglega, ein ætluð unga fólkinu og önnur fyrir þá eldri og lýkur hátíðinni á sunnudagskvöld. Dagskrá hátíðarinnar hefur ver- ið dreift í hvert hús í Keflavík, Njarðvík og Höfnum og vonast aðstandendur hátíðarinnar til að sem flestir fínni eitthvað við sitt hæfi. -----♦ ♦ ♦ Kvikmynda- sýningar MIR hefjast að nýju FÉLAGSSTARF MÍR er nú að hefjast að nýju eftir sumarhlé með kvikmyndasýningum og námskeið- um í rússnesku. Kvikmyndasýningarnar verða í bíósalnum Vatnsstíg 10 í vetur eins -og undanfarin ár á hveijum sunnudegi kl. 16. „Friður fæddum" frá árinu 1961 (sýnd 24. sept.). í október verða flestar kvikmyndim- ar um efni sem tengist með einum eða öðrum hætti furðulegum fyrir- bærum. Októbermyndirnar em: „Solaris“ Tarkovskíjs (1. okt.), „Grimmileg hefnd Stakhs kon- ungs“ (8. okt.), „Fjallahótelið" (15. okt.), „Skreytingamaðurinn" (22. okt.) og „Kona með páfagauk" (29. okt.). Aðgangur að kvik- myndasýningum MIR er ókeypis og öllum heimill. Rússneskunámskeið MÍR hefj- ast síðar í mánuðinum og verða upþlýsingar veittar á Vatnsstíg 10 sunnudaginn 17. sept. kl. 15-18, næstu tvo daga kl. 17-18.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.