Morgunblaðið - 21.09.1995, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1995 33
HOLSJÁRAÐGERÐ framkvæmd á Sjúkrahúsinu á Akranesi.
Fjölgreina-
sjúkrahús
á Vesturlandi
MIKIL umræða fer nú fram um
uppbyggingu og rekstur sjúkrahúsa
hér á landi. Þótt víðast hvar sé
þröngt fyrir dyrum hefur umijöllun
í fjölmiðlum einkum snúist um stóru
sjúkrahúsin tvö í Reykjavík og
rekstrarvanda þeirra. Langir biðlist-
ar eru eftir aðgerðum og starfsfólk
kvartar undan óhóflegu og vaxandi
vinnuálagi. Bent er á að offjárfest
hafi verið í litlum dreifbýlissjúkra-
húsum, sem smæðar sinnar vegna
hafi ekki bolmagn til þess að mæta
kröfum tímans um þjónustu við
sjúklinga. Þetta má vissulega til
sanns vegar færa. Hefð er víða á
þessum stöðum fyrir því að hafa
skurðlækni, gjarnan aðeins einn, og
starfsemi sjúkrahússins miðuð við
það. Það er ljóst að með vaxandi
tækni (t.d. holsjáraðgerðum) og sér-
Lítill hluti sjúkiinga er
með vandamál, sem
krefjast úrlausna á
stóru hátæknisjúkra-
húsi, segir í grein 14
sérfræðinga við Sjúkra-
hús Akraness.
hæfingu, svo og bættum samgöng-
um, munu flest þessara sjúkrahúsa
eiga í vaxandi mæli undir högg að
sækja með fjárveitingar. Það er því
löngu tímabært að endurskoða al-
gerlega skipan sjúkrahúsmála á
þessu landi. Vísi að slíkri endurskoð-
un má finna í skýrslu vinnuhóps um
sjúkrahúsmál til heilbrigðismálaráð-
herra í nóv. 1993. í tillögum vinnu-
hópsins er gert ráð fyrir íjórum svo-
nefndum fjölgreinasjúkrahúsum
(sjúkrahús sem veita fjölbreytta
þjónustu) hér á landi. Þessi sjúkra-
hús eru Landspítalinn, Sjúkrahús
Reykjavíkur (Borgarspítali og
Landakot), Fjórðungssjúkrahúsið á
Akureyri og Sjúkrahúsið á Akra-
nesi. Hin tvö síðarnefndu skera sig
úr öðrum landsbyggðarsjúkrahúsum
hvað varðar sterka héraðshlutdeild
(hlutfall sjúklinga á upptökusvæði,
sem fær þjónustu á svæðissjúkra-
húsinu). Þetta er mikilvægt að hafa
í huga því vegna einlitrar umfjöllun-
ar í fjölmiðlum gæti fólk ályktað að
sérhæfða læknisþjónustu væri að-
eins að fá í Reykjavík. Sem betur
fer, bæði fyrir sjúkrahúsin í höfuð-
borginni og íbúa landsbyggðarinnar,
er svo ekki. Þessa þjónustu er víða
að fá utan Reykjavíkur, þótt fjöl-
greinasjúkrahúsin á Akranesi og
Akureyri standi þar sterkust að vígi.
Sjúkrahúsið á Akranesi (S.A.) er
deildaskipt 95 rúma svæðissjúkra-
hús sem þjónar fyrst og fremst íbú-
um Vesturlands auk þess sem sterk
þjónustutengsl eru við íbúa Stranda-
sýslu og Vestur-Húnavatnssýslu.
Auk þess sækir fjöldi fólks af höfuð-
borgarsvæðinu þjónustu til sjúkra-
hússins. Við sjúkrahúsið og í tengsl-
um við það starfa nú rúmlega 20
sérfræðingar auk námskandidata
(aðstoðarlækna). Á þessu ári verða
framkvæmdar rúmlega 1.500 stærri
skurðaðgerðir á sjúkrahúsinu,
m.a.tæplega 200 holsjáraðgerðir (líf-
færi fjarlægð gegnum kviðsjá), auk
slagæðaaðgerða, bæklunaraðgerða,
(m.a. ísetning gerviliða), þvagfæra-
aðgerða, aðgerða á sviði háls-, nef-
og eyrnalækninga og kvensjúk-
dóma- og fæðingahjálpar. Á Ly-
flækningadeild starfa sérfræðingar
í almennum lyflækningum, hjarta-
sjúkdómum, innkirtla- og efna-
skiptasjúkdómum, meltingarfæra-
og lifrarsjúkdómum og krabba-
meinslækningum, hinir síðast töldu
skv. sérstökum samningi við krabba-
meinsiækningadeild Landspítala.
Berkju-, maga- og ristilspeglanir eru
gerðar á sjúkrahúsinu en hjarta-
þræðingar af hjartalækni S.A. á
Landspítala. Þá er þjónusta við aldr-
aða og endurhæfing dijúgur þáttur
í starfsemi sjúkrahússins.
Að sjálfsögðu er og verður seint
hægt að veita hásérhæfða þjónustu
nema á einu eða tveimur sjúkrahús-
um hérlendis. Sem betur fer er þó
ekki nema lítill hluti sjúklinga með
vandamál sem krefjast úrlausnar á
stóru hátæknisjúkrahúsi. Slík þjón-
usta er eðlilega dýr, en að sama
skapi oft árangursrík. Því er nauð-
synlegt að tryggja henni þann sess
sem henni ber í heilbrigðisþjón-
ustunni. Það verður hins vegar ekki
gert með tilfærslu á þeirri þjónustu
sem hægt er að veita á fjölgreina-
sjúkrahúsum landsbyggðarinnar.
Kosta ber kapps um að tryggja að
þar sem húsnæði, tækni og þekking
leyfa sé veitt fjölbreytt þjónusta og
það viðurkennt í verki með tilhlýði-
legum fjárveitingum. Það er löngu
kominn tími til þess að hætta þeim
flata niðurskurði sem einkennt hefur
fjárveitingar síðustu ára. Endur-
skoða þarf hlutverk alira sjúkrahúsa
landsins og útdeila rekstrarfé sam-
kvæmt afköstum en ekki samkvæmt
löngu úreltri viðmiðun. Við þessa
endurskoðun reynir á forystu og
fagmennsku heilbrigðismálaráðu-
neytis, en við framkvæmd breytinga
á pólitískan kjark alþingismanna.
Anna M. Helgadóttir, kvensjúk-
dómar og fæðingahjálp, Ari Jó-
hannesson, alm. lyflækningar,
innkirtla- og efnaskiptasjúkdóm-
ar, Ari Ólafsson, bæklunar- og
handarskurðlækningar, Bragi Ní-
elsson, svæfingar og deyfingar,
Bryiyólfur Y. Jónsson, dr. med.,
bæklunarskurðlækningar, Guðrún
Guðmundsdóttir, augnlækningar,
Hafsteinn Guðjónsson, þvagfæra-
skurðlækningar, Jón Jóhannes-
son, alm. lyflækningar, Magnús
E. Kolbcinsson, FACS, skurðlækn-
ingar, Sigurður Ólafsson, alm. lyf-
lækningar, meltingarsjúkdómar,
Sigurður K. Pétursson, svæfingar
og deyfingar, Stefán Helgason,
dr. med., kvensjúkdómar og fæð-
ingahjálp, Uggi Þ. Agnarsson,
alnt. lyflækningar og hjartasjúk-
dómar, Þórir Bergmundsson,
háls-, nef- og eyrnalækningar.
Framfarir á fjár-
magnsmarkaði
Nauðsynlegar skipulagsbreytingar
í STEFNUYFIR-
LÝSINGU ríkisstjóm-
arinnar frá í vor var þes
getið að á kjörtímabil-
inu yrði lögð áhersla á
að breyta rekstrarformi
ríkisviðskiptabanka og
íj árfestingarlánasj óða.
Þá er átt við að fyrir-
tækjunum verði breytt
í hlutafélög, sem lúta
öðrum iögmálum en rík-
isstofnanir og eru tæk
til sölu á almennum
markaði. Breytingin er
til þess fallin að jafna
samkeppnisstöðu á íjár-
magnsmarkaði og
greiða götuna fyrir ag-
aðri viðskiptaháttum.
Það kom einnig fram í stefnuyfirlýs-
ingunni að til stæði að gera verkefna-
skrá fyrir einstök ráðuneyti sem lögð
yrði fyrir Alþingi nú í haust. Þá er
von til þess að fyrirætlanir um breytt
rekstrarform ríkisviðskiptabanka og
fjárfestingarlánasjóða í eigu ríkisins
verði útfærðar nánar og fylgt eftir
af myndarskap.
Stefna Samtaka iðnaðarins
Samtök iðnaðarins lýstu skoðun
sinni á nauðsynlegum skipulags-
breytingum á íjármagnsmarkaði í
ályktun sem samþykkt var á Iðn-
þingi nú í vor. Þar kemur meðal
annars fram eindreginn stuðningur
við ásetning fyrri ríkisstjómar um
að breyta Iðnþróunarsjóði, Iðnlána-
sjóði og Fiskveiðasjóði íslands í
hlutafélög á næsta ári og sameina
þau síðar í einn öflugan ijárfesting-
arbanka.
Einnig kom fram stuðningur við
þau áform að verja hluta af arði
þessarar starfsemi til að fjármagna
sameiginlegan Nýsköpunarsjóð at-
vinnulífsins. Nú er almennt viður-
kennt að takmarkað
vömþróunar- og mark-
aðsstarf hefur staðið
vexti íslenskra fyrir-
tækja og sókn þeirra á
erlenda markaði fyrir
þrifum. I því efni er
ekki minnst um vert að
skortur hefur verið á
öflugri og sérhæfðri
lánafyrirgreiðslu til að
flármagna úrvinnslu og
framkvæmd góðra hug-
mynda. Hugvitið eitt
dugir skammt. í ályktun
Iðnþings var ennfremur
fagnað stefnu nýrrar
ríkisstjórnar um að
breyta ríkisviðskipta-
bönkunum í hlutafélög,
en jafnframt hvatt til þess að hluta-
bréfin yrðu boðin til sölu á almenn-
um markaði.
Nauðsynlegar
skipulagsbreytingar
Nú gera flestir sér ljóst að þróað-
ur fjármagnsmarkaður er ein meg-
inforsenda fyrir skilvirkum og öflug-
um þjóðarbúskap. Á liðnum árum
hefur íslenski fjármagnsmarkaður-
inn tekið miklum breytingum í átt
til aukins frelsis, meiri markaðsteng-
ingar og minni afskipta hins opin-
bera. En betur má ef duga skal.
Stíga þarf skrefið til fulls og færa
fjármagnsmarkaðinn til þess horfs
sem best tryggir eðlilega efnahags-
þróun og heilbrigða skynsemi.
Það er tímaskekkja að ríkið standi
í því að reka fjármálastofnanir.
Stjórnmálaleg ítök í rekstri bjóða
alltaf heim hættunni á óeðlilegum
afskiptum og fyrirgreiðslu þar sem
viðskiptasjónarmiðum er kastað fyr-
ir róða. Því ber að breyta ríkisvið-
skiptabönkunum og fjárfestingar-
lánasjóðum í eigu ríkisins i hlutafé-
Þróaður fjármagns-
markaður, segir Har-
aldur Sumarliðason,
er ein meginforsenda
fyrir skilvirkum og
öflugum þjóðarbúskap.
lög og selja hlutabréfin á almennum
markaði.
Tregðan
Ótti við breytingar og fastheldni
við hið þekkta á sér djúpar rætur
í manneðlinu. Af öllum breytingum
stafar ógn vegna óvissunnar sem
þeim fylgir. Aftur á móti fylgir
ákveðin öryggistilfinning því að
hafa allt í föstum skorðum. Þeir sem
eiga á hættu að missa spón úr aski
sínum eða komast í uppnám láta
hæst þegar umskipti ber á góma.
Stundum fá þeir því áorkað að tefja
eða koma í veg fyrir breytingar sem
til heilla horfa fyrir heildina. Það
hefur alltof oft viðgengist að fá-
mennir sérhagsmunahópar hafi í
krafti samtakamáttar hindrað
framgang þjóðþrifamála.
Niðurlag
Stjórnvöld mega ekki heykjast á
þeim áformum að gera nauðsynleg-
ar skipulagsbreytingar á fjár-
magnsmarkaði. Þröngir sérhags-
munir veða að víkja fyrir almanna-
hag og hugsjóninni um jafna sam-
keppnisstöðu og heilbrigða við-
skiptahætti.
Höfundur er formaður Samtaka
iðnaðarins.
Haraldur
Sumarliðason
MIKIL umræða hef-
ur farið fram í fjölmiðl-
um vegna þeirrar
hækkunar sem orðið
hefur á fargjöldum
Strætisvagna Reykja-
víkur nú um síðustu
mánaðamót. Vil ég und-
irritaður af því tilefni
leggja orð í belg og
velta upp öðrum fleti í
því máli. Fram hefur
komið að SVR á í mikl-
um rekstrarörðugleik-
um og eru það ekki
nýjar fréttir, því að fyr-
irtækið hefur verið rek-
ið með halla árum sam-
an. Til ýmissa ráða hef-
ur verið gripið til þess
að treysta rekstrargrundvöll vagn-
anna, þannig var t.d. nokkru áður
en R-listinn tók við stjórnartaumun-
um reynt að bjarga málum með því
að draga úr þjónustunni, þ.e.a.s.
fækka ferðum og lengja biðtímann
milli þeirra. Núverandi valdhafar
hugsa sér að hafa annan hátt á,
þeir vilja bæta þjónustuna og hafa
í því skyni hækkað fargjöldin. Eftir
sem áður er halli fyrirsjáanlegur og
báðar hafa þessar aðgerðir orðið
fyrir mikilli gagnrýni.
Hvað er það sem hefur gleymst í
öllum rökræðunum um málið?
Það eru farartækin, vagnarnir
sjálfir. Finnst einhveijum skrítið, að
þessi risastóru ferlíki skuli ekki bera
sig eins og notkun þeirra er háttað?
Þeir sem fylgst hafa með umferð
þeirra eru ekkert hissa, því að oftar
eru farþegar í hveijum vagni færri
en tíu heldur en fleiri
en tíu. Þá liggur beint
við að spytja: Hvers
vegna eigum við að
senda vagn með allt að
40 sætum eftir 5-10
farþegum? Því hefur
verið svarað til, að
vagnarnir séu svo ódýrir
og lítill hiuti af rekstrar-
kostnaði, að það borgi
sig ekki að breyta til.
Þetta eru léttvæg rök.
Sannleikurinn er sá, að
við þurfum ekki stóra
vagna nema á örfáum
leiðum. Annars staðar
er hægt að komast af
með allt að helmingi
minni vagna, þ.e. með
20 sætum og mæta toppunum með
fleiri slíkum vögnum en ekki endilega
Minni strætisvagnar
miinu, að mati Torfa
Guðbrandssonar, leiða
til ódýrari ferða.
risavögnum nema sérstaklega standi
á. Vitaskuld gerir ójöfn farþegatala
þessum rekstri erfitt fyrir. Þann
vanda ætti að leysa með eðlilegu
sætaframboði á hveijum tíma. í sam-
ræmi við það þarf að fjölga bæði
vögnum og vagnstjórum. Hlutunum
þarf að koma í það horf, að aldrei
líði nema 10 mínútur milli ferða,
þannig að það skipti ekki miklu
máli, þótt menn missi af strætisvagn-
inum, það kemur annar. Löng bið
hefur skapað þá ímynd í huga
manna, að það sé neyðarúrræði að
ferðast með strætisvagni. Jafnskjótt
og mál SVR hafa þróast í þá átt að
verða fýsilegur kostur fjölgar farþeg-
um og rekstrarafkoma þessa þarfa
fyrirtækis batnar.
Það eru stór mál á döfínni hjá
stjórn SVR eins og endurskoðun á
leiðakerfinu o.fl. og er það vel. Jafn-
framt mun bráðlega þurfa að ákveða
kaup á nýjum vögnum til að svara
eðlilegri úreldingu. Þá fjárfestingu
þarf að undirbúa vel með athugun á
þeim kostum sem standa til boða,
farþegatalningu o.s.frv. Gott er þá
fyrir forráðamenn SVR að hafa í
huga að litlir vagnar eru ódýrari
hvað stofnkostnað snertir en stórir
vagnar, litlir vagnar eru ódýrari í
rekstri, litlir vagnar eru liprari í um-
ferðinni, litlir vagnar valda minni
mengun, litlir vagnar valda minna
sliti á götunum og litlir vagnar eru
forsenda fyrir tíðari ferðum og styttri
biðtíma farþega á stoppistöðum.
í sumar dvaldi undirritaður um
mánaðartíma í Tokyó, sem er um
það bil hundrað sinnum fjölmennari
en Reykjavík. Maður skyldi nú ætla
að þar væru strætisvagnamir ein-
hver ferlíki. En hvað kom á daginn?
Þeir vagnar, sem ég sá, voru mun
minni en Reykjavíkurvagnarnir. Jap-
anir hafa fengið orð fyrir að vera
hagsýnir og í þessu efni sem fleiru
gætu íslendingar tekið þá til fyrir-
myndar. Breytir þar engu, þótt þeir
noti önnur samgöngutæki meira en
vagnana.
Auðvitað verður ekki skipt yfir á
minni vagna á svipstundu, það hlýtur
að gerast með markvissri þróun á
alllöngu árabili. En því fyrr sem sú
þróun hefst því betra, bæði fyrir far-
þega og rekstur SVR.
Höfundur er fyrrv. skólasijóri.
MálSVRfrá
öðru sjónarhorni
Torfi
Guðbrandsson