Morgunblaðið - 29.09.1995, Síða 28

28 FÖSTUDAGUR 29. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Ellefu ára barátta í súginn
Á FUNDI borgar-
stjórnar Reykjavíkur
þann 21. september sl.
voru breytingar á
gjaldskrá Strætisvagna
Reykjavíkur samþykkt-
ar með 8 atkvæðum
meirihluta R-listans
gegn 7 atkvæðum full-
trúa Sjálfstæðisflokks-
ins.
Mikilvægustu breyt-
ingarnar sem. gerðar
voru á gjaldskránni nú
eru sérlega athyglis-
verðar, ef forsaga
málsins er höfð í huga,
en eins og kunnugt er
verða hækkanir á
strætisvagnafargjöldum mestar hjá
þeim 12-15 ára unglingum og öldr-
uðum, sem mest nota strætisvagn-
ana. Farmiðaspjöld með 20 miðum
hækka úr 500 krónum í 1.000 krón-
ur hjá þessum aldurshópum. Aðrar
hækkanir skipta mun minna máii,
ef undan er skilin hækkun græna
kortsins svonefnda úr 2.900 krónum
í 3.400 krónur, en notkun þessa
korts hlýtur að verða valkostur fyr-
ir þá 12-15 ára unglinga og aldr-
aða, sem nota strætisvagnana nær
daglega því aðrir kostir eru ekki
góðir.
Fyrir ungling, sem ferðast 57
sinnum á mánuði með strætisvagni,
verður kostnaður nú 2.850 krónur
í stað 1.425 króna á mánuði og
sama gildir um þann aldraða. Þetta
þýðir 17.100 króna hækkun hjá
þessum hópum á ársgrundvelli.
Hækkanir á fargjöldum verða minni
hjá þeim, sem nota strætisvagnana
sjaldan eða 20 krónur hjá fullorðn-
um og 10 krónur hjá unglingum
fyrir hveija ferð. Rétt og skylt er
að geta þess, að hækkanir verða
engar þann 1. október nk. hjá börn-
um að 12 ára aldri og
hjá öryrkjum og börn
að 6 ára aldri eru
gjaldfrí í fylgd fuliorð-
inna, þannig að þessar
fargjaldabrejdingar
eru ekki alvondar hjá
núverandi meirihluta í
borgarstjóm.
Sérstakt
unglingafargjald
tekið upp
I' aprílmánuði árið
1994 var tekið upp sér-
stakt unglingafargjald
hjá Strætisvögnum
Reykjavíkur, en þá var
staðgreiðslugjald lækk-
að hjá 12-15 ára unglingum úr 100
krónum í 50 krónur. Jafnframt gátu
unglingamir keypt 20 miða farmiða-
spjöld fýrir 900 krónur, en höfðu
áður greitt sömu upphæð fýrir 10
miða, eins og fullorðnir. Hér var um
pólitíska ákvörðun að ræða, sem
áætlað var að kostaði borgarsjóð
40-50 milljónir króna. Hér var ein-
faldlega verið að hlúa að bamafjöl-
skyldum í Reykjavík, sem var sjálf-
sögð aðgerð að mínu mati og vel við
hæfí á ári fjölskyldunnar. Þessi gjald-
skrárbreyting fól vissulega í sér
nokkra _ stefnubreytingu, en með
komu Áma Sigfússonar í embætti
borgarstjóra varð strax ljóst, að
meiri áhersla yrði lögð á málefni
barnafjölskyldna í Reykjavík en áður.
Á næsta fundi borgarstjómar, eft-
ir að áðumefnd fargjaldalækkun hjá
unglingum tók gildi lögðu borgarfull-
trúar þáverandj minnihluta, þ.á m.
þær Guðrún Ágústsdóttir, Sigrún
Magnúsdóttir og Guðrún Ögmunds-
dóttir, sem nú skipa þijú efstu sætin
á R-listanum, fram svohljóðandi til-
lögu:
„Borgarstjórn samþykkir að bjóða
Forkólfar R-listans hafa
gert 11 ára baráttu sína
fyrir lækkuðum far-
gjöldum unglinga í
strætisvagnana að nær
*
engu, segir Olafur F.
Magnússon, rúmlega
einu ári eftir að þeir
sjálfir fengu völdin.
unglingum 12-15 ára mánaðarkort
í strætisvagnana með 50% afslætti,
eða á kr. 1.450. Höfð verði samvinna
við Almenningsvagna BS um málið."
í greinargerð með tillögunni sagði
orðrétt: „Nú hefur verið fallist á að
rétt sé að bjóða grunnskólaungling-
um 12-15 ára upp á helmingsaf-
slátt af staðgreiðslufargjaldi og af
farmiðaspjöldum. Við teljum að stíga
eigi skrefið til fulls og selja mánaðar-
kortin (græn kort) einnig með sama
afslætti. Þá fyrst verður um raun-
verulega kjarabót til unglinganna og
fjölskyldna þeirra að ræða. Talið er
að þeir sem nota græn kort ferðist
að meðaltali um 57 ferðir á mánuði.
Kostnaður við 57 ferðir á nýju stað-
greiðslufargjaldi er kr. 2.850 og ef
keyptir eru miðar, kr. 2.565. Það er
því Ijóst að breytingin kemur þeim
unglingum ekki til góða sem nota
vagnana mikið.“
Samræming fargjalda hjá
unglingum og lífeyrisþegum
Það lá fyrir á áðurnefndum borg-
arstjórnarfundi, þann 5. maí 1994,
að ekki yrði um neina andstöðu við
þessa tillögu fulltrúa vinstri flokk-
anna að ræða. Undirritaður vildi ná
fram einfaldari og skilvirkari kjara-
bót fyrir 12-15 ára unglinga og
fjölskyldur þeirra og jafnframt ná
fram samræmi í gjaldtöku þessa
hóps og lífeyrisþega. Ég hef oft lýst
þeirri skoðun minni, m.a. hér á síð-
um Morgunblaðsins, að greiðslur
barna og unglinga fyrir heilbrigðis-
þjónustu og aðra opinbera þjónustu
ættu að vera þær sömu hjá bömum
að 16 ára aldri og hjá lífeyrisþegum.
Því flutti ég að höfðu samráði við
þáverandi borgarstjóra svohljóðandi
breytingartillögu við tillögu minni-
hlutaflokkanna: „Borgarstjórn
Reykjavíkur samþykkir, að farmiða-
spjöld í strætisvagna borgarinnar
með 20 miðum fyrir 12-15 ára
unglinga taki mið af greiðslum líf-
eyrisþega og verði kr. 500 í stað
kr. 900 áður.“
Þegar áðumefnd breytingartil-
laga lá fyrir drógu fulltrúar minni-
hlutans tillögu sína til baka og lýstu
yfír stuðningj við tillögu mína. Það
var Guðrún Ágústsdóttir, núverandi
forseti borgarstjórnar, sem hafði orð
fyrir fulltrúum minnihlutans á títt-
nefndum fundi borgarstjórnar fyrir
16 mánuðum og sagði þar orðrétt:
„Tillaga Ólafs borgarfulltrúa, sem
hér hefur verið flutt, hún gengur
lengra en okkar tillaga og við í
minnihlutanum drögum okkar til-
lögu til baka og lýsum yfir stuðn-
ingi við tillögu Ólafs, fáist hún af-
greidd hér og nú, og um leið þá
myndum við fagna áfangasigri, sigri
í baráttu sem staðið hefur yfir
sleitulaust í um 11 ár og við höfum
flutt allar „variationir" af möguleik-
um um unglingafargjald, m.a. þá
tillögu sem Ólafur borgarfulltrúi
hefur hér lagt fram, sem er í raun
um það að bamafargjöld gildi út
grunnskólann."
Ólafur F.
Magnússon
Áðurnefndri breytingartillögu
minni var vísað til borgarráðs, þar
sem hún var samþykkt samhljóða.
Áætlað var, að kostnaðarauki borg-
arsjóðs vegna tillögunnar yrði
20-30 milljónir króna til viðbótar
þeim 40-50 milljónum króna, sem
fyrri ákvörðun borgarráðs hafði í
för með sér, eða samanlagt 60-80
milljónir króna. Þessar upphæðir
voru síður en svo vanáætlaðar, því
komið hefur í Ijós, að heildarkostn-
aður vegna unglingafargjaldanna
nam tæplega 62 milljónum króna á
ársgrandvelli.
Ódýrar og aðgengilegar almenn-
ingssamgöngur fyrir börn, ungl-*
inga, aldraða og öryrkja eru þjóð-
þrifamál í mínum huga. Formaður
stjómar SVR hefur upplýst, að þess-
ir hópar séu aðeins um þriðjungur
farþega hjá fyrirtækjum. Gjaldtaka
hjá þessum hópum er því ekki eins
mikilvægur þáttur í tekjum fyrir-
tækisins og margir ætla.
11 ára barátta í súginn
Það er skoðun mín, að lág far-
gjöld unglinga hjá SVR feli í sér
tilflutning fjármuna, sem stuðli að
auknu réttlæti í samfélagi okkar og
séu hluti af skynsamlegri flölskyldu-
stefnu. Mér finnst leitt, að þrír efstu
menn R-listans telji sig þurfa að
standa að stórhækkuðum unglinga-
fargjöldum í ljósi tillöguflutnings
þeirra í borgarstjórn fyrir 16 mán-
uðum. Bæði kjósendur R-listans og
barnafjölskyldur í Reykjavík eiga
annað og betra skilið. Ég minni jafn-
framt á, að núverandi borgarstjóri
var borgarfulltrúi árið 1983, þegar
hin „sleitulausa barátta" fyrir ungl-
ingafargjöldum í strætisvagnana
hófst. Með því að greiða atkvæði
með nýrri gjaldskrá SVR hafa for-
kólfar R-listans gert 11 ára baráttu
sína fyrir iækkuðum fargjöldum
unglinga í strætisvagnana að nær
engu, rúmlega einu ári eftir að þeir
sjálfir fengu völdin í borginni.
Höfundur er læknir og varn-
borgarfulltrúi í Reykjavík.
Eru dagar þjóðar-
sáttar á enda?
ÞVÍ VAR haldið
fram í Mbl. sl. mið-
vikudag að kjara-
samningarnir við
launafólk í febrúar sl.
hafi ekki gefið fyrirhe-
it um tiltekna launa-
þróun og vitnað þar til
yfirlýsingar ríkis-
stjórnarinnar í tengsl-
um við kjarasamning-
ana.
F ordæmisskapandi
kjarasamningar
Það má véra að það
hafi ekki staðið skrif-
að í yfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar, en ekki
fór á milli mála hvaða skoðun odd-
viti ríkisstjórnarinnar hafði á mál-
inu. í Mbl. 22. febrúar sl. er eftir-
farandi haft eftir Davíð Oddssyni
forsætisráðherra:
„Það er ekki vafi í mínum huga
að þessir samningar, sem ná til
langstærsta hluta vinnumarkaðar-
ins, þess hluta sem lýtur lögmálum
þjóðarteknanna meira en aðrir,
verða algerlega fordæmisskapandi
fyrir aðra samninga."
Bréf forsætisráðherra
I bréfi sem forsætisráðherra rit-
aði formanni Kjaradóms 1992 kom
fram eftirfarandi: „Vísað er til úr-
skurðar Kjaradóms dags. 26. júní
sl., um launabreytingar sem taka
eiga gildi 1. júlí nk. Ljóst er að
niðurstaða Kjaradóms stangast í
_veigamiklum atriðum á við þá
"launaþróun sem orðið hefur á hin-
um almenna launamarkaði og er
ekki í takt við framvindu íslensks
efnahagslífs um þessar mundir.
Það er mat ríkisstjórn-
arinnar að hinn ný-
fallni kjaradómur sé
til þess fallinn að
skapa mikinn óróa í
þjóðfélaginu og gæti
hæglega rofið þá sam-
stöðu sem náðst hefur
um að þjóðin vinni sig
sameiginlega út úr
þeim efnahagslegu
þrengingum sem nú
er við að glíma. Því
beinir ríkisstjórnin því
eindregið til Kjara-
dóms að hann taki úr-
skurð sinn þegar til
endurmats eða kveði
upp nýjan úrskurð sem
ekki sé líklegur til að hafa þær
afleiðingar sem að framan er Iýst.“
Undir þetta bréf ritaði Davíð Odds-
son, forsætisráðherra.
Krónutöluhækkun ekki
prósentuhækkun launa
Inntak kjarasamninganna í febr-
úar sl. var krónutöluhækkun ekki
prósentuhækkun launa, þannig að
þeir fengu mest sem lægst höfðu
launin. Oddviti hins stjóraarflokks-
ins á þeim tíma staðfesti það í
Alþýðublaðinu sama dag en hann
sagði að kjarabæturnar einkennd-
ust af fastri krónutölu og sérstök-
um kaupauka til hinna lægst laun-
uðu. Slík lífskjarajöfnun hefði ekki
áður tekist í kjarasamningum svo
lengi sem elstu menn myndu.
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra sagði þá um kjarasamn-
ingana. „Ég vænti þess að það
standist að launahækkanir mun
fyrst og fremst ganga til þeirra
sem hafa lægri launin“
Stærsta blað landsins Mbl. sagði
í leiðara 21. febrúar sl. „Það er
hins vegar væntanlega öllum ljóst,
að þessir samningar eru stefnu-
markandi.“
Forsendur Kjaradóms
Því hefur verið haldið fram að
kjarabætur sem Kjaradómur úr-
skurðaði til æðstu embættismanna
þjóðarinnar hafi verið svo háar af
því að þessir aðilar hafi ekki feng-
ið kjarabætur um langan tíma eða
frá 1989. Þetta er ekki rétt. Eftir
að úrskurður Kjaradóms var felld-
ur úr gildi með lögum 1992 úr-
skurðaði dómurinn aftur þetta
sama ár æðstu embættismönnum
1,7% hækkun sem var til samræm-
is við almenna kjaraþróun á vinnu-
markaðnum. Eftir það tóku síðan
ný lög um Kjaradóm gildi í árslok
1992, en á grundvelli þeirra laga
hefur nú verið kveðinn upp um-
deildur úrskurður um launabætur
til æðstu embættismanna. Það
stenst varla að dómurinn taki í
forsendum sínum mið af þeirri
launaþróun sem orðið hefur á
vinnumarkaði frá 1989 og ógildi
þar með úrskurð Kjaradóms frá
1992 sem tekið hafði mið af undan-
genginni launaþróun.
Þegar litið er til nýrra laga um
Kjaradóm og þau ákvæði sem hon-
um er gert að byggja forsendur
sínar á kemur í ljós að í lögunum
er dómnum m.a. falið að taka tillit
til þróunar kjaramála á vinnumark-
aði. Þegar litið er til lögskýringa
með þessu ákvæði í frumvarpinu
um þennan nýja kjaradóm kemur
eftirfarandi fram: „Afar brýnt er
að varðveita þann stöðugleika og
samstöðu um hann sem næst á
Jóhanna
Sigurðardóttir
Hefur kjarastefna ríkis-
stjórnarinnar breyst,
spyr Jóhanna Sig-______
urðardóttir, frá því
forsætisráðherra sagði
að febrúarsamning-
arnir á almenna
vinnumarkaðnum væru
algjörlega fordæmis-
skapandi fyrir aðra?
vinnumarkaði á hveijum tíma. Því
þykir rétt að setja ákvæði það sem
tilgreint er í 2. málsl. um að taka
beri tillit til þeirrar þróunar sem er
í kjaramálum á vinnumarkaði
þannig að ékki sé hætta á að úr-
skurðir Kjaradóms raski kjara-
samningum þorra launafólks og
stefni þar með stöðugleika í efna-
hagslífinu í hættu. Jafnframt felur
ákvæðið í sér að Kjaradómi ber,
standi þannig á, að taka tillit til
launa- og kjarabreytinga á vinnu-
markaði sem stafa af batnandi
afkomu þjóðarbúsins, þó svo breyt-
ingarnar eigi sér ekki stoð í kjara-
samningum. Kjaradómi ber þannig
að hafa hliðsjón af láunastefnu á
vinnumarkaðnum, en ekki móta
hana.“
Eru forsendur
febrúarsamninganna
brostnar?
Spyija má hvort Kjaradómurinn
hafa virt þessar forsendur, þegar
almenna launaþróunin var að miða
við krónutölu, sem gæfi þeim lægst
launuðu hærri bætur, en ekki að
miða við prósentuhækkun. Ekki
síst er ástæða til að spyija, vegna
þess að forsætisráðherra hafði eins
og að ofan er greint lýst því yfir
að kjarasamningarnir frá því í febr-
úar sl. væru algjörlega fordæmis-
skapandi fyrir aðra samninga.
Að auki er sú spurning áleitin,
þegar því er velt fyrir sér hvort
rétt sé að segja upp kjarasamning-
um, að fram hefur komið að Kjara-
dómurinn, sem kvað upp sinn úr-
skurð 8. september, vissi ekki af
40 þúsund króna sérstakri skatt-
lausri greiðslu, sem forsætisnefnd
Alþingis hafði þó ákveðið bæði
fyrir ráðherra og þingmenn með
reglum frá 28. ágúst eða 10 dögum
áður en dómurinn kvað upp sinn
úrskurð.
Hver er kjarastefna
ríkisstj órnarinnar?
Öllum má ljóst vera, ekki síst
ráðamönnum þjóðarinnar, að dag-
ar þjóðarsáttar eru á enda, ef hún
á bara að ná til lægst launaða
fólksins í þjóðfélaginu. Um það
verður aldrei friður á vinnumark-
aði að meðan þjóðarsátt á að gilda
um láglaunafólkið, leiki þeir betur
settu lausum hala og fái margfald-
ar kjarabætur á við þá verst settu.
Málið snýst nú um kjarastefnu
ríkisstjórnarinnar.
Hefur hún breyst frá kjarastefnu
fyrri ríkisstjórnar, sem var undir
forsæti sama forsætisráðherra og
nú, sem sagði í febrúar 1995 að
febrúarsamningarnir væru algjör-
lega fordæmisskapandi fyrir aðra?
Hefur hún breyst frá því þessi
sami forsætisráðherra sagði í bréfi
til formanns kjaradóms 1992, að
úrskurður dómsins þá stangaðist í
veigamiklum atriðum á við þá
launaþróun sem orðið hefur á hin-
um almenna vinnumarkaði?
Og áfram sagði forsætisráð-
herra þá, að nýfallinn kjaradómur
væri til þess falinn að skapa mik-
inn óróa í þjóðfélaginu og gæti
hæglega rofið þá samstöðu sem
náðst hefur um að þjóðin vinni sig
sameiginlega út úr þeim efnahags-
þrengingum sem'við væri að glíma.
Þarf ekki forsætisráðherrann að
svara þjóð sinni skýrar en hann
hefur gert?
Höfundur er formadur Þjóðvaka.