Morgunblaðið - 07.10.1995, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ÚRVERINU
Hærri launagreiðslur fiskvinnslustöðva í Danmörku
Engin ormaleit
og nær mörkuðum
SAMKVÆMT Kjararannsókna-
nefnd voru meðallaun í dagvinnu
hér á landi um 460 krónur á fyrsta
ársfjórðungi þessa árs, en meðal-
laun í dönskum frystihúsum um
800-1000 krónur á hveija klukku-
stund. Amar Sigmundsson, formað-
ur, Samtaka fiskvinnslustöðva, seg-
ir að þessi mikii munur felist m.a.
í því að ekki sé leitað að hringormi
í dönskum fiskvinnslustöðvum,
meiri nálægð við markaði og styrkj-
um frá ESB.
Tímakaup í Danmörku er með því
hæsta í heimi, en launatengd gjöld
eru í lægri kantinum, að sögn Arn-
ars Sigmundssonar. Hann segir að
þegar leitað sé skýringa á styttri
vinnutíma og hærri launum í fisk-
vinnslu í Danmörku heldur en á ís-
landi beri að hafa í huga að dansk-
ar fiskvinnslustöðvar greiði ein-
göngu fyrir unninn tíma.
Á hveijum 8 klst. greiði þær því
fyrir 7,5 klst. Á íslandi sé því á
hinn bóginn þannig varið að neyslu-
hlé, þ.e. kaffitímar, teljist til vinnu-
tímans, þannig að á hverjum átta
klst. séu greiddir 8 tímar, þótt að
virkur vinnutími sé rétt rúmar 7
klst
í annan stað segir Arnar að
launatenglar í íslenskri fiskvinnslu
séu rúmlega 33% á sama tíma og
dönsk fiskvinnsla greiði um 20% í
launatengd gjöld. Mismunurinn
komi að nokkru leyti frá danska
ríkinu.
„í könnun Kjararannsóknanefnd-
ar 1985 á afköstum í dönskum og
íslenskum frystihúsum í blokkar-
vinnslu kom fram að afköstin í
Danmörku voru mun meiri, að veru-
legai leyti vegna þess að þar er dýr-
mætum tíma starfsfólks ekki eytt í
að leita að ormi í fiski,“ segir Arnar.
„Þegar skoðaður var heildar-
launakostnaður í dönskum og ís-
lenskum frystihúsum á hvert fram-
leitt kfló kom í ljós að hann var
lægri í Danmörku. Sá mismunur
hefur sjálfsagt minnkað eftir að
tekið var upp hóplaunakerfi hér á
landi, sem leitt hefur til fækkunar
starfsfólks og umtalsverðrar af-
kastaaukningar á hvem unninn
tíma. Nauðsynlegt er að endurtaka
þennan samanburð og því hefur
verið ákveðið að fulltrúar frá Kjara-
rannsóknanefnd fari til Danmerkur
innan tíðar."
Helgi segir að þarna sé ekki tek-
ið tillit til þess að dönsk fiskvinnsla
njóti ESB-styrkja og aðstoðar frá
sveitarfélögum, ekki síst í Hanst-
holm þar sem ESB hafi byggt upp
hafnaraðstöðuna. Þá standi dönsk
fiskvinnsla nærri sínu markaðs-
svæði og þar eigi sér stað hröð dreif-
ing á afurðum, sem leiði til þess að
vextir af afurðalánum séu í lág-
marki og sama gildi um flutnings-
kostnað.
„Kostnaður við verktafír hér á
landi, m.a. vegna hringorms, getur
numið á bilinu 400-600 milljónir á
ári,“ segir Arnar. „Hráefniskostnað-
ur virðist vera svipað hlutfall hjá
dönskum og íslenskum frystihúsum,
hlutfail vinnulauna einnig, en þeir
njóta nálægðar við markaðinn, sem
kemur fram í hraðari afskipunum
og leiðir af sér minni fjármagns-
kostnað hjá fyrirtækjunum."
í samanburði á nokkrum lykil-
tölum úr íslenskri og norskri rekstr-
arkönnun vegna ársins 1992 kom
fram að vegna meiri afkasta í norsk-
um frystihúsum var launakostnaður
á hvert kíló svipaður, þrátt fyrir að
laun á greidda klukkustund væru
umtalsvert hærri þar. „Þessi mis-
munur helgast meðal annars af því
að norsk fískvinnsla þarf ekki að
eyða dýrmætum tíma í leit að hring-
ormi í fiski,“ segir Arnar.
Söluvertíðin hófst fyrr en undanfarin ár
Verðhækkun á saltfiski
„SALAN hefur gengið vel hjá okkur
eins og öðrum,“ segir Jón Ásbjöms-
son. Hann segir að undanfarin ár
hafí hlaðist upp töluverðar birgðir
af saltfíski yfír sumartímann þegar
eftirspurn hafí verið í lágmarki, en
það hafí ekki verið raunin núna.
„Söluvertíðin hófst fyrr en undan-
farin ár eða í lok ágúst.“
Hann segir að það hafí orðið til
þess að nú séu nánast engar birgð-
ir til af saltfíski, sem geri það að
verkum að verðið hafí hækkað. I
framhaldi af því hafi Portúgalar
farið fyrr af stað í kaupum sínum
á stórum saltfíski fyrir jólin, sem
hafí hækkað verðið enn meira.
„Það virðist vera góður markaður
fyrir saltfísk núna,“ segir Jón. „Það
kemur okkur dálítið á óvart vegna
þess að samkeppnisaðilar okkar
Norðmenn hafa aukið þorskkvótann
og keypt mikið af þorski frá Rúss-
um. Þrátt fyrir það verðum við lítið
varir við þá á okkar mörkuðum.
Skýringin er kannski sú, að þeir
hafa aukið til muna sölu á þurrkuð-
um þorski til Suður Ameríku.
Jón segir að íslenski fiskurinn
hafi öðlast sérstakan sess á kröfu-
hörðustu mörkuðunum sem borgi
jafnframt hæsta verðið. Það sé
fyrst og fremst á Spáni og Ítalíu,
en stærsti fiskurinn fari til Portúg-
al. _
Ástæðan fyrir sérstöðu fslend-
inga sé sú að vegna lágra aflaheim-
ilda komi íslensku skipin aðeins
með allra dýrasta, stærsta og besta
fískinn að landi. Komi annar fiskur
óvart inn fyrir fari hann beint í sjó-
inn aftur. íslendingar hafí því upp
á úrvals afurðir að bjóða.
„Eftirspumin eftir saltfiski hefur
verið óvænt og hækkað verðið á
síðustu vikurn," segir Jón. „Hins
vegar bíðum við eftir línutvöföldun-
inni, því þá fer allt á fullt. 1. nóvem-
ber má veiða tvö kíló á línu fýrir
hvert kíló af kvóta. Það skilar sér
til okkar, því það er eingöngu línu-
og færafiskur sem fer á þessa dýru
markaði. Þangað til eru þessir
markaðir sveltir og verð pínt upp
úr öllu valdi. Það er ekki nógu gott
mál, því það verður að hlúa að þess-
um mörkuðum."
FRÉTTIR: EVRÓPA
Enn
vonlaust
Brussel. The Daily Telegraph.
„ VIÐ verðum að kenna fólki að
láta sér þykja vænt um sameigin-
legu myntina," segir Yves-Thi-
bault de Silguy, framkvæmda-
stjórnarmaður Evrópusambands-
ins, sem er ábyrgur fyrir innleið-
ingu sameiginlegs gjaldmiðils
Evrópuríkja. Hann á hins vegar
við þann vanda að stríða, enn sem
komið er, að það er erfitt að láta
sér þykja vænt um eitthvað sem
heitir ekki neitt.
Af ecu (sem segir EMU?)
Það eina, sem telja má víst, er
að gjaldmiðillinn mun ekki heita
ecu, eins og talað er um í Ma-
astricht-samningnum. Þjóðveijar
fella sig engan veginn við nafnið,
enda hljómar „ein Ecu“ eins og
„eine Kuh“, þ.e. kýr.
Nú stefnir hins vegar allt í að
nýi gjaldmiðillinn verði kallaður
Evró, finni enginn eitthvert annað
bráðsnjallt nafn. Fyrir brezka
ihaldsmenn, sem myndu frekar
láta lífið en Ieggja niður sterlings-
pundið, er Evró-nafnið himna-
sending. Aðeins nafnsins vegna
er nýi gjaldmiðillinn líklegur til
að verða að athlægi.
Ekki nóg með að engar tvær
þjóðir í Evrópu beri nafnið eins
fram, heldur virðist allt með
„Evró“ fyrir framan fremur mis-
heppnað. Það er nánast náttúru-
lögmál.
Eurotunnel, sem rekur Ermar-
sundsgöngin, hefur nýlega unnið
það afrek að komast í vanskil með
átta milljarða punda. Systurfyrir-
tækið, Eurostar, sem ekur hálf-
tómum lestum í gegnum vanskila-
göngin, eyddi mörgum milljónum
eitt
„Evró“?
í að auglýsa nafn sitt, en uppgötv-
aði svo á þessu ári að lítið franskt
hraðpóstsfyrirtæki átti einkarétt
á því. Nú verður Eurostar annað
hvort að mála lestarnar upp á
nýtt, endurprenta matseðlanna og
hefja nýja auglýsingaherferð, eða
— sem er líklegra — kaupa nafna
sinn til að skipta um nafn.
Svo er það Evró-Disney, hug-
djörf tilraun til að flytja hinn
brosandi Mikka mús inn til Amer-
íkufjandsamlegasta lands utan
múhameðstrúarrikjanna. Garður-
inn var opnaður á frábærum tíma,
einmitt í dýpstu kreppu frá því á
fjórða áratugnum og hefur tapað
stórfé. Ef til vill fer lukkuhjólið
að snúast aftur, nú þegar garður-
inn hefur tekið þá ákvörðun að
losa sig við Evró-nafnið og verða
Disneyland Paris.
Vond tónlist og
gagnslaus her
Listanum lýkur ekki hér. Við
höfum Evróvision-söngvakeppn-
ina, sem er fræg fyrir að fram-
leiða verstu tónlist á reikistjörn-
unni; svo slæma að rólyndir Norð-
urlandabúar hafa efnt til óeirða
vegna þess hversu hörmuleg lög
hafa verið valin fyrir þeirra hönd.
Svo höfum við Evró-herfylkið,
fransk-þýzk-belgísk-spænskan
her, sem hefur aldrei barizt, tekið
þátt í friðargæzlu, mannúðarað-
stoð eða gert neitt yfirleitt nema
þramma í ferhyrninga og rífast
um á hvaða tungumáli eigi að
gefa skipanir.
Ekkert með forskeytinu „Evró“
virðist hafa getað hrist af sér
þessa bölvun.
Ríkjaráðstefnan
Frakkar og Þjóð-
veijar vinna að sam-
eiginlegri áætlun
Brussel. Reuter.
FRANSKIR og þýskir embættis-
menn vinna nú að sameiginlegri
áætlun um hvernig Evrópusamband-
ið eigi að þróast í framtíðinni. Herma
heimildir að þetta sé ekki síst gert
til að slá á vangaveltur um stirðleika
í samskiptum ríkjanna eftir kjör
Jacques Chiracs Frakklandsforseta.
Utanríkisráðherrar ríkjanna,
Klaus Kinkel og Hérve de Charette,
munu hittast á fundi síðar í mánuðin-
um eða í byijun nóvember og ganga
þar endanlega frá hinni sameigin-
légn áætlun, sem lögð verður fram
á ríkjaráðstefnunni á næsta ári.
Mjög skiptar skoðanir eru milli
ríkjanna vegna ríkjaráðstefnunnar.
Þjóðveijar leggja til að mynda mikla
áherslu á aukin völd Evrópuþingsins
og eru undir miklum þrýstingi frá
stjórnalagadómstól sínum í þeim
efnum. Frakkar eru hins vegar and-
vígir auknum völdum þingsins og
vilja í staðinn auka vægi ráðherrar-
áðsins.
Þjóðveijar vilja auka meirihlutaat-
kvæðagreiðslur þegar utanríkismál
eru til umfjöllunar innan ESB en
Frakkar vilja halda sjálfræði sínu í
utanríkismálum.
Þá deila ríkin einnig um stefnuna
í málefnum innflytjenda og pólitískra
flóttamanna.
Vilji til samstarfs
Margir fréttaskýrendur hafa und-
anfarna mánuði velt því fyrir sér
hvort að kjör Chiracs muni hafa í
för með sér að draga muni úr sam-
starfi Frakka og Þjóðvetja, en það
hefur verið drifkraftur ESB-sam-
starfsins í fjóra áratugi.
Embættismenn segja þetta sam-
starf sem nú á sér stað tákn um
vilja ríkjanna til að viðhalda mikil-
vægi samstarfsins. Þá lögðu ríkin
fyrr í vikunni fram sameiginlega
áætlun um endurreisn fyrrum Júgó-
slavíu. Ekki eru þó allir sáttir við
þetta samstarfs og sagði einn emb-
ættismaður að rifrildi hefði brotist
út á undirbúningsfundi fyrir ríkj-
aráðstefnuna í vikunni þegar fulltrú-
ar Benelux-ríkjanna sökuðu stóru
ríkin um að reyna að ráða ferðinni
í of ríkum mæli.