Morgunblaðið - 07.10.1995, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
MINIMINGAR
LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 1995 39
JÓN
ÞÓRÐARSON
+ Jón Þórðarson
var fæddur á
Hjöllum í Þorska-
firði 2. júnp 1911.
Hann lést í Árbæ í
Reykhólasveit 24.
september síðastlið-
inn. Foreldrar Jóns
voru Þórður Jóns-
son, bóndi á Hjöll-
um, og kona hans,
Ingibjörg Pálma-
dóttir. Systkini Jóns
sem upp komust
voru Arnfinnur,
Valgerður, Sigríð-
ur, Ari, Gunnar,
Halldóra og Gísli. Eftirlifandi
eiginkona Jóns Þórðarsonar er
Elísabet Ingibjörg Guðmunds-
dóttir. Elísabet og Jón eignuð-
ust sex börn, þijú dóu í frum-
bernsku. Þau sem upp komust
eru Guðlaug, Þórður Magnús
og Valdimar Ólafur. Auk þess
átti Jón dóttur fyrir, Björgu,
sem dó rúmlega tvítug.
Barnabörnin eru sjö.
Útför Jóns verður gerð frá
Reykhólakirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.00.
HORFINN er úr hópnum mikill heið-
ursmaður, þar sem Jón bóndi Þórð-
arson í Árbæ er ekki lengur á með-
al okkar.
Mér er söknuður og eftirsjá að
honum og minnist hans með mikilli
virðingu og þakklæti fyrir samleið-
arsporin, sem við áttum. Ætíð var
Jón glaður og fagnandi þegar hann
hitti fólk og hafði áhuga á því að
vita eitthvað um samferðamenn
sína.
Fólkið í sveitinni átti hug hans
og hjarta og hann gerði sér far um
að kynnast því og sýna því vináttu
sína og gestrisni. Þegar ég kom til
prestsstarfa að Reykhólum vorið
1986, kynntist ég fljótt heimilisfólk-
inu í Árbæ og lagði þangað gjaman
leið mína.
Hvenær sem komið var þangað,
voru móttökurnar ætíð þær sömu,
gott viðmót heimilismanna og gest-
risni með afbrigðum. Jón hafði ekki
einasta áhuga fyrir samferðamönn-
um sínum, heldur einnig landinu
sínu og lífi sveitanna.
í bók Jóns Kr. Guðmundssonar,
bónda og fræðimanns á Skáldsstöð-
um í Reykhólahreppi, sem ber heit-
ið: „Skyggir skuld fyrir sjón,“ og
er sagnabrot og ábúendatal úr
Geiradal og Reykhólasveit í Austur-
Barðastrandarsýslu, segir frá því,
að árið 1949 hafi Jón Þórðarson frá
Hlíð reist nýbýlið Árbæ. Það stend-
ur í gamla Staðartúninu skammt
fyrir vestan Staðará. Fylgir býlinu
hálfur staðurinn með erfðafestu-
ábúð. Hlunnindum skipta ábúendur
jafnt á milli sín, svo sem dún og
öðru eyjagagni, sel og hrognkelsum.
Á þessari lýsingu má best sjá,
hver breyting hefur orðið á nytjum
manna á verðmætum hafs og lands,
því að þær nytjar, sem að framan
eru taldar, héldu í rauninni lífinu í
fólkinu á fyrri tímum.
Þórður, sonur Jóns og Ása Björg
Stefánsdóttir, kona hans, hafa búið
í Árbæ í samþýli frá árinu 1973.
Þannig er Árbær orðinn veglegur
staður, sem sér fyrir afkomu tveggja
fjölskyldna, þrátt fyrir sífelldan
samdrátt í landbúnaði, sem virðist
stefna í það að leggja landið að
mestu leyti í eyði. Vonandi verður
svo þó ekki, því að mér býður f
grnn, að mörgum mundi finnast
Island snauðara með hrörlegum
kotum, þar sem fólkið væri á förum.
Jón í Árbæ hefur alla tíð verið
mikill eljumaður. Hann var léttur á
sér og skjótur til verka. Enda sýnir
það best heimili hans og býlið, að
þar hefur ekki verið slegið slöku við.
Viðhald allt á gripahúsum og
íbúðarhúsi er svo sem best verður
á kosið og sannkallað augnayndi
að líta heim að Árbæ og Stað svo
staðarlegt sem það er.
Auk þess að vera myndarlegur
bóndi, var Jón einstaklega hagur á
tré. Hann fékkst ávallt
mikið við smíðar og
renndi fallega gripi,
sem hann gaf vinum
og vandamönnum.
Kirkjumaður var Jón
góður og gleði var af
því að sjá hann og konu
hans, Elísabetu Ingi-
björgu Guðmundsdótt-
ur, prýða kirkjubekkina
í Reykhólakirkju.
Einn er sá gripur,
sem Jón smíðaði og
minnir ávallt á hann í
Reykhólakirkju, en það
er ræðupúlt haglega
gert, sem hann smíðaði og gaf kirkj-
unni. í lítillæti sínu vildi Jón að ég
gæti þess lítt, að hann hefði gefið
kirkjunni þennan haglega smíðis-
grip.
Einnig smíðaði hann samkvæmt
minni beiðni annað ræðupúlt, sem
hann gaf til Barmahlíðar, sem er
dvalarheimili aldraðra á Reykhólum.
Þessa minnist ég við fráfall Jóns,
því að það sýnir svo vel hug hans
til kirkjunnar og rausnarskap hans
í hvívetna.
Samræður okkar Jóns í sundlaug-
inni á Reykhólum eru mér minnis-
stæðar. Hann lagði oft komur sínar
þangað og var þá ætíð hrókur alls
fagnaðar og' manna ræðnastur,
hvort sem um var að ræða heima-
menn eða gestkomandi. Jón hafði
yndi af ferðalögum og fór gjaman
með vinum sínum í ferðir um land-
ið. Hann naut íslenskrar náttúru og
elskaði landið sitt. Með Jóni, vini
mínum, er svo sannarlega genginn
góður drengur í þess orðs fyllstu
merkingu.
Ég mun ávallt minnast hans sem
eins af mínum bestu kunningjum
og sóknarbörnum að öllum öðrum
ólöstuðum.
En dagurinn er á enda, ekki verð-
ur því haggað.
Það var mikil gleði í svip Jóns,
þegar hann sagði mér frá því, að
hann væri með ágæta sjón, eftir að
augnlæknir hafi fjarlægt augastein-
ana úr honum og þannig bætt hon-
um sjón, sem var orðin léleg. Hann
gat eftir það ekið bíl og farið allra
sinna ferða.
Ég kveð hann með söknuði og
virðingu og mun ávallt minnast
hans sem hins besta í hópi vina
minna.
Hann gekk götuna svo sannar-
lega með mikilli prýði og mættu
aðrir taka líf hans sér til fyrirmynd-
ar. Guð blessi minningu hans og
gefi konunni hans og bömum styrk
og blessun í sámm harmi.
Bragi Benediktsson,
Reykhólum.
Það er kvöð ellinnar að hverfa
af vettvangi athafna og bíða sinna
örlaga. Og það er einnig kvöð jafn-
aldranna að horfa á bak vina og
félaga. Um lokin þarf enginn að
velkjast í vafa, þó bregður okkur
alltaf þegar einhver hverfur úr
hópnum, sérstaklega ef sá hinn sami
fer af skyndingu. Þá ryðjast minn-
ingamar fram í hugann og ævifer-
ill hins horfna rifjast upp.
Sú kynslóð sem nú er sem óðast
að kveðja, átti þá hugsjón að þoka
málefnum og afkomu landsmanna
til betri vegar og búa í haginn fyrir
næstu kynslóð. Þessi kynslóð þekkti
í reynd fátæktina, jafnvel skortinn
á frumstæðustu þörfum, erfiði og
fmmstæð áhöld til allra hluta. Hún
hefur lifað meiri breytingar á hálfri
öld, en gengnar kynslóðir frá upp-
hafí byggðar í landinu. Mörgum
hefur tekist að hagnýta þær sér til
gæfu og farsældar, en jafnframt
að varðveita kjarnann úr þjóðararf-
inum.
Úr hópi þeirra var Jón Þórðarson.
Hann ólst upp við þröngan kost í
stórum systkinahópi. Á þeim tíma
var það lífsnauðsyn að elstu systkin-
in fæm að heiman strax og þau
höfðu krafta til að vinna fyrir sér,
og þegar sá tími kom að þau fengju
einhveija greiðslu gekk hún til
heimilisins, oft í matföngum eða
öðram nauðþurftum.
Þannig hófst ferill Jóns til átaka
við lífsbaráttuna. Vegna fjölhæfni
sinnar og atorku varð hann einkar
eftirsóttur til starfa. Með sparsemi
tókst honum fljótlega að afla sér
smávegis efnahagslegrar kjölfestu.
Jón fæddist á Hjöllum í Þorska-
firði 2. júní 1911. Hann fluttist með
foreldmm sínum að Hallsteinsnesi
þegar hann var tveggja ára og ólst
þar upp.
Um tíu ára aldur fór hann til
dvalar í Hvallátur a.m.k. á veturna
en mun hafa dvalið heima eitthvað
á sumrin fyrst í stað. í Hvallátram
bjuggu Ólína Jónsdóttir og Ólafur
Bergsveinsson og þeirra böm. Það
heimili var rómað fyrir rausn og
myndarskap. Athafnalíf var þar
mjög fjölbreytt; skipasmíðar, land-
búnaður, umhirða hlunninda og að
sjálfsögðu öll meðferð og stjómun
opinna báta. Þetta margþætta
starfssvið varð jafn fjölhæfum
manni og Jóni ómetanlegur skóli og
þjálfun til undirbúnings ævistarfs-
ins. Jón var viðloðandi Hvallátur
fram um tvítugsaldur. Þá fór að
losna um hann. Hann reri þó nokkr-
ar vetrarvertíðir, að mig minnir í
Grindavík. 1953 gerðist hann vinnu-
maður hjá presthjónunum á Stað á
Reykjanesi, þeim Ólínu Snæbjöms-
dóttur og séra Jóni Þorvaldssyni og
síðar hjá Snæbimi syni þeirra og
Unni Guðmundsdóttur konu hans,
eða samtals níu ár.
Jón kvæntist 1944 eftirlifandi
konu sinni, Elfsabetu Ingibjörgu
Guðmundsdóttur frá Kinnastöðum.
Þá höfðu mál skipast á þann veg
að prestsetrið á Stað var lagt niður
og flutt að Reykhólum. Var þá hjá-
leigan Brandsstaðir sameinuð Stað
og eigninni síðan skipt að jöfnu í
tvö ábýli, Stað og Árbæ. Árbæ
fylgdu engin hús og afar lítið tún.
Jón hófst nú handa og byggði lítinn
timburskúr við íbúðarhúsið á Stað
en hafði auk þess umráð yfir einu
herbergi í Staðarhúsinu. Árið 1949
byijaði hann að byggja íbúðarhús í
Árbæ og flutti í það árið eftir. Síðan
komu peningshúsin og ræktunin.
Eftir að Þórður sonur hans kvæntist
og stofnað heimili var búinu breytt
í félagsbú og er Guðlaug dóttir Jóns
einnig aðili að félagsbúinu, en hún
hefur ávallt átt þar heima og sinnt
búinu með ekki síðri atorku og
umhyggju en þeir feðgar. Nú er
Árbær með allra best uppbyggðu
og umgengnu býlum hreppsins og
þó víðar væri leitað. Og enn er byggt
og endurbætt á þeim stað. Vonandi
á það slys ekki eftir að henda ís-
lenskan landbúnað að mörg býli á
borð við Árbæ hljóti þau örlög að
fara í auðn vegna ímyndar um
stundarhagnað og sókn eftir hismi.
Auk áðumefndra barna þeirra Elísa-
betar og Jóns er Valdemar. Hann
býr á Reykhólum ásamt fjölskyldu
sinni og hefur lengst af verið starfs-
maður í Þömngaverksmiðjunni.
Fyrir allnokkram áram dró Jón
sig með öllu út úr rekstri búsins
enda þótt hann héldi áfram að taka
til hendi eftir getu og þörfum. Nú
var hann ekki eins bundinn og áður
og átti því auðveldara með að snúa
sér að öðram hugðarefnum. Hann
kom sér upp smíðaaðstöðu og fór
að smíða ýmsa smámuni. Eftirlík-
ingar hans af gömlum húsmunum
hafa vakið athygli og farið víða.
Líka fékkst hann við dúnhreinsun.
Nú gafst honum tími til að veita sér
þann munað, sem hann mun lengi
hafa þráð, en það var að ferðast
og kynnast fólki og umhverfí. Jón
var að eðlisfari mjög félagslyndur
og átti auðvelt með að kynnast fólki.
Jafnvel á mesta annatíma hans í
lífsbaráttunni tók hann virkan þátt
í félagslífi sveitarinnar. Hann fylgd-
ist vel með landsmálum. Var virkur
stuðningsmaður Framsóknarflokks-
ins. Kirkjurækinn og áhugasamur
um málefni kirkjunnar. Var meðal
annars lengi í sóknarnefnd. Jón var
mjög áhugasamur um stofnun dval-
arheimilis aldraðra á Reykhólum,
tók virkan þátt í skógrækt og fleira
mætti nefna.
Jón var gæfunnar maður. Hann
sigraðist á erfiðleikum æskuáranna
og striti frambyggjans. Átti trausta
og umhyggjusama konu. Böm
þeirra hafa hlotið seigluna og verk-
hyggnina i arf og uppeldi mótað
tryggð þeirra við sveitina og rækt
við fomar dyggðir.
Jón minn, miklu dagsverki er lok-
ið. Árbær er þess fagurt minnis-
merki. Saga þín er saga þeirra
manna sem gjaman hafa verið
kenndir við aldamótin. Mennina sem
trúðu á framtíð lands og þjóðar,
gerðu miklar kröfur til sín og von-
uðu að ókomnar kynslóðir nytu
verka þeirra. Þér leið ekki vel ef
þú skuldaðir. Þitt stef var að standa
við allar skuldbindingar. Það tókst
þér með ágætum.
Þú hefur kvatt með sviplegum
hætti. Örlagadísimar vora þér á
margan hátt hliðhollar. Sú spuming
leitar því á hugann hvort svo hafi
ekki enn verið. Allra ósk hefði verið
sú að þú mættir njóta ævikvöldsins
enn um skeið í sama mæli og und-
anfarin ár. En hefðu það orðið örlög
þín að lifa ósjálfbjarga og vansæll
um lengri tíma er niðurstaðan þá
ekki sú að þetta sé betri kostur.
Ég vil ljúka þessum fánýtu orðum
mínum með þakklæti til þín fyrir
samfylgdina. Fjölskyldan hér á Hell-
isbraut 20 vottar konu þinni, böm-
um og öðram ættingjum og vinum
innilega samúð.
Jens Guðmundsson,
Reykhólum.
■I
i
T
Ski-doo Formula III vélsleðinn sem er vœntanlegur í vetur
SVNING Á '96 ÁRGERÐ SKI-DOO VÉLSLEÐA
(Jyrstu Ski-doo vélsleðamir em komnir. Komdu og skoðaðu Mach 1, Grand Touring og
Skandic núna á sýningu hjá okkur. Myndbönd og bæklingar á staðnum.
Ski-doo. Fyrstir og fremstir.
Opið laugardag kl. 10.00 - 16.00.
GÍSU JÓNSSON HF
Bíldshöföa 14, 112 Reykjavík, Sími 587 6644 J