Morgunblaðið - 16.12.1995, Blaðsíða 60

60 LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Jón Jóhannes-
son var fædd-
ur að Gauksstöð-
um í Garði 30. des-
ember 1916 og
lést á sjúkradeild
Hrafnistu í
Hafnarfirði 10.
desember 1995.
Foreldrar Jóns
voru þau Helga
Þorsteinsdóttir og
Jóhannes Jónsson
útvegsbóndi á
Gauksstöðum. Jón
var þriðja barn
þeirra hjóna i röð
14 systkina, en nú eru aðeins 6
á lífi.
Útför Jóns fer fram frá Út-
skálakirkju Garði laugardag-
inn 16. desember kl. 11.
ÞAÐ er stutt stórra högga á milli
hjá okkur systkinunum frá Gauks-
stöðum í Garði. Hinn 10. desember
sl. lést Jón bróðir okkar að Hrafn-
istu í Hafnarfirði, og er þar með
þriðji bróðir okkar sem kveður
* þennan heim sl. fímm mánuði, en
hinir voru Þorsteinn og Einar.
Jón var fæddur á Gauksstöðum
30. desember 1916 og var þriðja
barn í röð 14 systkina. Hann var
hið mannvænlegasta barn og þrosk-
aðist vel, en aðeihs tveggja ára fékk
hann hina svokölluðu spænsku veiki
sem heijaði þá á íslandi og bar aldr-
ei sitt barr eftir það. Líkamlega var
hann stór og hraustur en af völdum
veikinnar náði hann ekki andlegum
þroska og átti m.a. mjög erfitt um
mál. Þrátt fyrir þessá fötlun lagði
hann sitt af mörkum við þau störf
sem til féllu við útgerð og búskap.
Nonni, eins og hann var alltaf kall-
aður, var mikill barnavinur og
hændust börn mjög að honum.
Hann hafði einnig einstakt lag á
að umgangast dýr og var alveg
aðdáunarvert hve gott hann átti
með að vingast við þau. Til dæmis
um það má geta þess að á Gauks-
stöðum var hestur sem kallaður var
Rauður, hálfgerður gallagripur,
sem allir áttu erfítt með að nota
nema Nonni, honum hlýddi hann í
einu og öllu.
Á meðan foreldrar okkar voru á
lífí átti Nonni heima á Gauksstöð-
irm, en þegar þau féllu frá annaðist
Þorsteinn bróðir og fjölskylda hans
hann, þangað við fyrir 8 árum þeg-
ar astmaveikin fór versnandi þá
fékk hann með góðra manna hjálp
vist á sjúkradeild Hrafnistu í Hafn-
arfírði.
Sú umhyggja og velvild sem hann
naut þar verður aldrei fullþökkuð
og viljum við systkinin sérstaklega
færa öllu því fóíki sem veitti honum
þessa frábæru þjónustu okkar inni-
íegasta þakklæti. Ennfremur viljum
við þakka starfsfólki á Vífílsstöðum
fyrir góða aðstoð við Nonna en
þangað þurfti hann oft að leita
vegna veikinda sinna.
Nú þegar leiðir skiljast er margs
áð minnast úr stórum systkinahópi,
og eftir langa ævi, en það kemur
að því að leiðir skiljast og að lokum
munum við öll sameinast á ný.
Á kveðjustund vil ég, Nonni
minn, þakka þér langa og góða
samfylgd og ég er þess fullviss að
það verður vel tekið á móti þér á
grænum grundum fyrirheitna
landsins.
Far þú í friði, friður Guðs þig
blessi, hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gísli Jóhannesson.
Þegar ég renni huganum yfír
æskuár mín og uppeldi verður nafn
Nonna þar efst á blaði. Af honum
hafði ég dagleg kynni í hálfa öld
vegna nálægðar heimila okkar, það
var skóli sem ég hefði ekki viljað
vera án. Líkt og jólaljósin kvikna
~nú í skammdeginu, svo ört fæddust
börn afa míns og ömmu á Gauks-
stöðum í byijun þessar-
ar aldar. Nonni í birtu
jóla þ. 30. desember
1916, sannkallað jóla-
bam.
Ég var ekki há í lofti
þegar mér var kennt að
virða þennan frænda
minn á sama hátt og
aðra, þó framkoma hans
væri svolítið öðruvisi.
Einhvern tímann á
fyrstu mánuðum ævi
sinnar veiktist hann af
heilahimnubólgu, sem
leiddi til þess að hann
náði aldrei tökum á
venjulegu mannamáli þrátt fyrir
stöðuga viðleitni foreldra hans til
að bæta þar um með þekktum að-
ferðum þeira tíma. Að öðru leyti
var hann venjulegt barn síns tíma,
tók virkan þátt í heimilisstörfum
og atvinnulífí með foreldrum sínum
og systkinum. Best undi hann sér
við innistörf með mömmu sinni, sem
af eðlislægri alúð og kærleika lagði
sig fram við að kenna honum það
sem hægt var og líklegt yrði til að
bæta fyrir málheltið. Þessi sam-
vinna þeirra hefur eflaust átt sinn
þátt í að móta persónu Nonna, t.d.
hvernig hann lét sér annt um þá
sem voru minnimáttar og barngóð-
ur var hann. Hann var nefnilega
miklu greindari en almennt var tal-
ið, sömuleiðis miklu skemmtilegri.
Þakklátur var hann þeim sem vel
gerðu honum, sem voru flestir.
Annað var ekki hægt. Þakklæti sitt
tjáði hann með einlægu brosi og
þéttu handtaki, það var hans aðferð
og hreint ekki síðri en hástemmd
ræða með orðagjálfri. Mannglöggur
var hann og nokkuð fastheldinn á
skoðanir sínar, en hafði sem fæst
orð um af eðlilegum ástæðum.
Ég og böyn mín erum þakklát
fyrir þann tíma sem við vorum sam-
ferða þessum góða manni.
Helga Jóhanna
Þorsteinsdóttir.
Jón Jóhannesson var þriðji í röð-
inni í hópi fjórtán barna sæmdar-
hjónanna Helgu Þorsteinsdóttur frá
Meiðastöðum í Garði og Jóhannesar
Jónssonar útvegsbónda á Gauks-
stöðum í Garði.
Á æskuheimili Jóns var lífsbar-
áttan háð sjósókn og verkun sjávar-
afla, en auk útgerðar var stundaður
búskapur til heimilisþarfa. Á fjöl-
mennu heimili stýrði húsmóðirin
bústörfum og fískverkun í fjarvist-
um bónda síns, sem sótti sjóinn og
stjórnaði síðan útgerðinni í landi
eftir að synimir tóku við skipstjórn
á aflaskipinu mb. Jóni Finnssyni. Á
Gauksstöðum var útgerð, fiskverk-
un og búskapur rekinn af ráðdeild-
arsemi, hagsýni og einstakri skil-
vísi. Systkinin tóku öll mikinn þátt
í þessum störfum, þótt eðlilega hafi
hvílt mest á þeim elstu. Fyrir sam-
stillt átak foreldra og bama var bú
og útgerð á Gauksstöðum til fyrir-
myndar.
Tólf systkinanna komust á legg,
en tvö létust ungbörn. Elsti bróðir-
inn, Þorsteinn á Reynisstað í Garði,
sem tók við skipstjórn af föður sín-
um og stjórnaði síðar með honum
útgerðinni, lést í júní á þessu ári,
en yngsti bróðirinn, Einar, sem
búsettur var á Blönduósi síðustu
árin, mikill hagleiksmaður og þús-
undþjalasmiður, andaðist í síðasta
mánuði. Stórt er því höggvið í
systkinahópinn á skömmum tíma.
Á öðru aldursári fékk Jón
spönsku veikina og í kjölfarið heila-
himnubólgu, sem skerti andlegan
þroska hans. En barnslundin var
alltaf ósködduð, hrekklaus og ein-
læg, þótt geta til lærdóms og tján-
ingar með hinu talaða orði væri
skert. Með látbragði og takmörkuð-
um orðaforða sínum gekk Jóni allt-
af undravel að tjá sig og segja frá
því, sem hann hafði heyrt eða upp-
lifað. Undir stjórn og handleiðslu
foreldra og systkina gekk Jón að
öllum daglegum störfum á Gauks-
stöðum, jafnt fískverkun sem bú-
skap og í gamla Garðinum, þar sem
Gauksstaðir voru höfuðból, þekkti
Jón flesta ef ekki alla sem þar
bjuggu og var allra hugljúfi. Þá var
Jón sérstaklega hændur að börnum,
sannkölluð barnagæla, og í hópi
systkinabarnanna og síðar barn-
anna þeirra átti hann margar gleði-
stundimar.
Síðustu æviárin dvaldi Jón á
Hrafnistu í Hafnarfirði og vegna
veikinda í lungum átti' hann einnig
oft dvöl á Vífilsstöðum. Starfsfólk
þessara stofnapa á þakkir skildar
fyrir alla þá hlýju og umhyggju, sem
það sýndi Jóni.
Jón vissi að það dró að leiðarlok-
um og að handan móðunnar miklu
biðu hans mamma og pabbi. Hann
kveið því engu. Sjálfur lærði ég
meira í mannlegum samskiptum af
kynnum mínum við mág minn en
margan annan og við Sigurlaug og
börnin okkar kveðjum Nonna í hug-
Ijúfri minningu.
Jón G. Tómasson.
Úr furutré, sem fann ég út við sjó,
ég fugla skar og líka úr smiðjumó,
í huganum til himins oft ég svíf
og hlýt að geta sungið í þá líf.
Þeir geta sumir synt á læk og tjöm
og sumir verða alltaí lítil böm.
En sólin gyllir sund og bláan prð
og sameinar með töfmm loft og jörð.
Þessar ljóðlínur úr Kvæðinu um
fuglana eftir Davíð Stefánsson komu
upp í huga mér við skyndilegt frá-
fall Jóns Jóhannessonar eða Nonna
eins og hann var ávallt kallaður. I
huga mér ríkir sorg og söknuður og
vil ég minnast hans með nokkrum
orðum. Á okkar heimilj^ var hann
kallaður Nonni „stóri“ til aðgreining-
ar frá syni okkar sem nefndur var
í höfuðið á honum. Og stór var hann
þótt veraldlegir mælikvarðar segi
annað. Hann safnaði ekki í digra
sjóði né gat státað af mörgu því sem
við mennirnir teljum mikilvægt.
Nonni var stór í sjálfum sér. Hann
var einlægur, hjartahlýr og góður.
Nonni var fæddur á Gauksstöðum
í Garði og bjó þar mestan hluta ævi
sinnar. Ég kynntist honum er ég
giftist Jóhannesi bróður hans og
fann fljótt hve stóran sess hann skip-
aði í hjarta hans. í árum talið var
Nonni eldri en Jói en vegna fötlunar
sinnar var hann sem litli bróðir hans
alla ævi sína. Hann fæddist heil-
brigður og svo myndarlegt barn var
hann að Ijósmóðirin sem tók á móti
honum hafði orð á því en hún hafði
tekið á móti fjölda barna. Þegar
hann var um tveggja ára aldur veikt-
ist hann af spönsku veikinni og lá
milli heims og helju um nokkurn
tíma. Hann náði sér en varð aldrei
fullkomlega heill eftir veikindin.
Hugur hans hafði beðið skaða og
hann náði ekki fullum vitsmunaleg-
um þroska. Hann var sem lítið barn
alla ævi.
Gæfa hans fólst í því að alast upp
við kærleika og hlýju foreldra sinna
og systkina. Hann fékk þá um-
hyggju og aðstoð sem hann þurfti
en úrræði voru fá á þeim tíma. Hann
lærði til dæmis táknmál og notaði
það óspart með orðum en ekki naut
hann skólagöngu né sérstakrar þjálf-
unar að öðru leyti. Stundum velti
maður því fyrir sér hvernig líf hans
hefði orðið með þeim úrræðum sem
til eru í dag. Því hann hafði greini-
lega burði til þess að læra ýmislegt.
Hann lærði til dæmis nokkra stafi
og tengdi þá við nöfn fólks sem var
honum náið. Hann lærði líka fljótt
um gildi peninga. Hann hafði gaman
af að eiga peninga og bað oft um
aura. Glaður var hann þegar fólk
gaukaði að honum seðlum og notaði
hann peningana til þess að kaupa
sér sælgæti, oftast súkkulaði og
bijóstsykur. Sömuleiðis var hann
minnugur og hafði gaman af að rifja
upp liðin atvik. Stundum skemmtu
þeir bræðurnir sér við að rifja upp
liðna tíð er Nonni dvaldi hjá okkur.
Oftast voru það sögur af einhveij-
um skammarstrikum sem voru ljós-
lifandi í minningu Nonna. Sagan af
því hvernig hann bjargaði yngri
bræðrum sínum úr kartöflugeymsl-
unni, þar sem þeir voru vegna ein-
hverra skammarstrika, var oft rifjuð
upp. Mundi Nonni vel eftir því hve
þeir hefðu verið óþekkir en gat þó
ekki annað en vorkennt bræðrum
sínum því hann hafði svo hlýtt
hjarta. Hann var hjartahlýr og ein-
staklega barngóður. Hafði hann
gaman af börnum og hampaði þeim
oft í kjöltu sinni og lék við þau.
Börnin mín eiga margar góðar minn-
ingar um Nonna sem dvaldi stundum
á heimili okkar um stundarsakir. Þó
var það ekki fyrr en á seinni árum
hans sem hann var meira en dags-
stund. Nonni var nefnilega svo
tengdur foreldrum sínum og sérstak-
lega móður sinni að aldrei vildi hann
sofa anijars staðar en heima hjá
þeim. Eftir lát þeirra bjó hann í skjóli
elsta bróður síns, Þorsteins, og með
tímanum treysti hann sér'til að vera
annars staðar yfir nótt. Kom hann
stundum til okkar og dvaldi nokkra
daga. Þessar heimsóknir voru kær-
komnar og gáfu okkur mikið. Hann
hjálpaði mér við heimilisverkin og
agaði börnin ef þess þurfti og báru
þau mikla virðingu fyrir honum.
Nonni átti líka sínar erfiðu stundir
og ekki lá alltaf vel á honum. Hann
gat verið þijóskur og fastur fyrir
ef hann tók eitthvað í sig og stund-
um var erfítt að gera honum til
geðs. Þær stundir voru þó fleiri þar
sem góða skapið hans fékk að njóta
sín og hann gat hlegið mikið, stund-
um svo að tárin komu fram í augun.
Gerðist það oft er þeir bræður rifj-
uðu upp bernskubrekin.
Hann saknaði bernskuáranna
enda var hann ávallt bam þó gam-
all væri orðinn. Án efa hefur stund-
um verið erfitt fyrir hann að fylgj-
ast með systkinum sínum breytast
í fullorðið fólk með öllu sem því fylg-
ir og síðar börnum þeirra og barna-
börnum. Þess vegna var bernskan
svo mikilvæg. Þar var hann jafningi
þeirra sem næstir honum stóðu og
þau voru öll til staðar sem skipuðu
svo stóran sess í lífi hans. Árin með
öllum breytingunum voru orðin mörg
og bara á þessu ári missti hann tvo
bræður, þá Þorstein og Einar. Enda
talaði hann mikið um dauðann þegar
við hittum hann síðustu vikurnar.
Þá taldi hann upp með þunga í rödd-
unni þau úr fjölskyldunni sem látin
eru. Og þegar Jói spurði hann hvað
hann dreymdi á næturnar þá svar-
aði hann alltaf: „Mömmu og pabba.“
Það er eins og hann hafi verið undir-
búinn undir för sína úr þessum
heimi.
Hann hné niður við morgunverð-
arborðið á Hrafnistu þar sem hann
dvaldist síðustu árin við frábæra
umönnun. Á fólkið þar heiður skilið
fyrir að búa honum heimili þar sem
honum leið vel og átti góðar stund-
ir. Alla ævi hafði hann verið umvaf-
inn ást og kærleika. Hann dó einnig
í skjóli kærleiksríks fólks og Nonni
vissi að foreldrar hans biðu með
opinn faðminn og víst er að þar verða
fagnaðarfundir.
Nú fljúga mínir fuglar, góða dís.
Nú fapa englar guðs í Paradís.
(Davíð Stefánsson)
Ásdis Óskarsdóttir.
Á þessari kveðjustundu bijótast
margar hálfgleymdar minningar
fram úr hugskotinu, allar eru þær
bjartar og góðar og fylla hugann
þakklæti fyrir að hafa fengið að al-
ast upp með þeim ljúfa dreng sem
nú er farinn heim. Flestar æsku-
minningarnar eru tengdar honum
og nú þegar við kveðjum hann, er
eins og síðustu tengslin við æskuár-
in á Gaukstaðatorfunni séu að rofna.
Það eru mikil forréttindi að hafa
fengið að alast upp með honum
Nonna, því hann var sterkur per-
sónuleiki sem kenndi okkur svo ótal
margt og skilur eftir sig ómetanleg-
an arf.
Þegar Nonni var á þriðja ári fékk
hann spönsku veikina og heila-
himnubólgu og eftir það varð hann
ekki samur. Þroski hans varð annar
en jafnaldra hans og_ hann átti ekki
samleið með öllum. Á þessum árum
var þjóðlífsmunstrið annað en nú er
og ráðgjöf, sérkennsla og þroska-
hjálp óþekkt fyrirbæri. Nonni ólst
JÓN
JÓHANNESSON
því upp heima með fjölskyldu sinni
og lærði þar það sem geta hans
leyfði, án utanaðkomandi aðstoðar,
en einhverntíma á yngri árum var
hann um tíma í Málleysingjaskólan-
um og þar lærði hann töluvert í
fingramáli, sem hann nýtti sér síðar
á ævinni. Hann naut þess að eiga
góða og umhyggjusama foreldra og
stóran systkinahóp, sem öll hjálpuð-
ust að við að gera líf hans eins gott
og auðið var. Sérstaklega var móðir
hans styrkasta stoðin og við fráfall
hennar missti Nonni mikið.
Hann Nonni var alveg einstakur
og það verður aldrei til neinn eins
og hann. Hann var yndislegur og
hlýr drengur sem gaf svo mikið, öll-
um sem voru honum samferða. Hann
átti líka sterkan vilja og skap sem
honum tókst ekki alltaf að hemja,
en hann var aldrei lengi reiður og
alltaf var faðmlagið hlýtt á eftir og
tárin hans voru ekta. Hann var að
flestu leyti lítið barn í þroskuðum
líkama, en greind hans og kímnigáfa
gerðu honum lífíð auðveidara þegar
á reyndi.
Nonni átti auðvelt með að eignast
vini, honum þótti vænt um fólk og
allir voru honum góðir. Fjölskyldan
umvafði hann líka ástúð og kærleika
og hann kunni vel að meta heim-
sóknirnar, bíltúrana og hundraðkall-
ana sem vinirnir veittu honum svo
fúslega. Síðustu árin voru Nonna
erfíð. Heilsu hans hrakaði og hann
missti kæra ástvini og bar sáran
harm í hjarta sínu þeirra vegna, nú
síðast tvo bræður sína á þessu ári.
Hann trúði því að hjá Guði væri
gott að sofa, þá myndi hann hætta
að finna til og þar myndi hann líka
hitta pabba og mömmu, öll systkinin
og vinina sem voru farin.
Við gleðjumst yfir því að hann
hefur nú fengið hvíld og frið og
þökkum af hjarta samfylgdina.
Guð blessi góða drenginn okkar
og minningu hans.
Mæðgurnar á Reynistað.
Jón Jóhannesson lést að morgni
sunnudagsins 10. desember síðast-
liðinn. Hann var 79 ára að aldri og
þó hann hafí verið sjúklingur alla
sína ævi þá kom fregnin um lát
hans okkur öllum að óvörum. Jón,
eða Nonni eins og hann var alltaf
kallaður, var þriðja barn Jóhannesar
og Helgu á Gauksstöðum en alls
voru systkinin 14.'
Nonni veiktist þegar hann var um
tveggja ára aldur og varð upp frá
því mikill sjúklingur, þannig að hann
hætti að þroskast andlega og var
alla ævi sína eins og lítið barn í
hugsun. Hann bjó mestalla sína tíð
á Gauksstöðum en síðustu árin
dvaldist hann á Hrafnistu í Hafnar-
firði. Meðan hann var ungur og hafði
líkamlega heilsu vann hann í físki
hjá föður sínum og síðar bræðrum
sínum. Það er erfitt að lýsa Nonna
fyrir þeim sem ekki þekktu hann,
hann var um rnargt alveg sérstakur
persónuleiki. Nonni var einstaklega
barngóður og lét í Ijós skoðanir sín-
ar og tilfínningar umbúðalaust.
Vegna veikinda sinna gat Nonni
aldrei talað eins og annað fólk en
þeir sem umgengust hann lærðu
fljótt að skilja hann. Nonni kom oft
í heimsókn og sýndi hann okkur þá
alltaf nýjustu ljósmyndirnar sínar
sem hann safnaði og bar alltaf á
sér. Hann sendi gjarnan einhvern
krakkann út í sjoppu að kaupa súkk-
ulaði og gaf hann síðan öllum af
miklu örlæti.
Þegar foreldrar Nonna voru látin
tók fjölskyldan á Reynisstað við
umsjá hans og eiga þau öll bestu
þakkir skildar fyrir þá ást og um-
hyggju sem þau sýndu Nonna alla
tíð. Einnig viljum við þakka starfs-
fólki Hrafnistu í Hafnarfirði fyrir
sérstaklega góða umönnun en
Nonna leið alltaf vel þar. Nú þegar
Nonni er farinn í sína hinstu ferð
að hitta mömmu og pabba og systk-
inin, sem hann saknaði svo mikið,
þá viljum við þakka Nonna fyrir allt
það sem hann kenndi okkur, að vera
þakklát fyrir það sem við höfum,
að vera hreinskilin og síðast en ekki
síst að rækta fjölskylduböndin.
Öllum aðstandendum viljum við
færa okkar innilegustu samúðarósk-
ir. Guð veri með þér elsku Nonni.
Fjölskyldan Austurbraut.