Morgunblaðið - 30.12.1995, Blaðsíða 16

16 LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
______FRÉTTIR: EVRÓPA
Anægja með
frammistöðu Spánar
Brussel. Reuter.
SPÆNSKA ríkisstjómin hefur hlotið
almennt lof meðal annarra aðildar-
ríkja Evrópusambandsins fyrir það
hvernig hún hefur haldið á málum
það hálfa ár, sem hún hefur veitt
ráðherraráði sambandsins for-
mennsku. Spánveijar hafa náð flest-
um þeim markmiðum, sem þeir settu
sér áður en þeir tóku við formennsk-
unni.
Er Spánn tók við formennsku í
ráðherraráðinu í júlí lýsti ríkisstjóm-
in því meðal annars yfir að hún
myndi stefna að nánari tengslum við
Rómönsku Ameríku, móta skýra
stefnu í málefnum Miðjarðarhafs-
svæðisins og gera samkomulag um
að blása nýju líf í samskipti ESB við
Bandaríkin. Tvö fyrmefndu atriðin
eru augljós hagsmunamál Spánveija
sjálfra, en skipta Evrópusambandið
í heild auðvitað mjög miklu máli.
Spánveijar hétu því jafnframt að
undirbúa ESB fyrir 21.. öldina, meðal
annars með því að hefja undirbúning
fyrir ríkjaráðstefnuna, sem hefst í
marz á nýja árinu, og koma undir-
búningi að upptöku sameiginlegrar
Evrópumyntar á skrið.
Raunhæf markmið
„Það mikilvægasta við forystu
Spánveija er sú staðreynd, að þeir
settu sér markmið, sem vom raun-
hæf, og náðu þeim,“ segir embættis-
maður Evrópusambandsins í Brussei.
Embættismaðurinn telur að skipan
Javier Solana, utanríkisráðherra
Spánar, sem bar hitann og þungann
af formennskutíð Spánar, í embætti
framkvæmdastjóra Atlantshafs-
bandalagsins sé til vitnis um að'hin
ESB-ríkin hafi kunnað að meta verk
hans.
Árangur í utanríkismálum
Á sex mánuðum hefur ESB, undir
forystu Spánar, náð mikiivægum
árangri í utanríkismálum ESB, með-
al annars gert nýjan viðskiptasamn-
ing við Mercosur-ríkin, Brazilíu, Arg-
entínu, Uruguay og Paraguay, og
auk þess styrkt tengslin við Kúbu.
í nóvember stóðu Spánveijar fyrir
ráðstefnu ESB-ríkja og Miðjarðar-
hafsríkja, sem samþykkti nýjan sátt-
mála sem meðal annars kveður á um
að stefnt skuli að sameiginlegu frí-
verzlunarsvæði árið 2010. Þá ákváðu
ríkin að beijast gegn hryðjuverka-
starfsemi og stuðla að vernd lýðræð-
is og mannréttinda.
Fyrir tilverknað Spánveija var
skrifað undir nýtt samkomulag
Bandaríkjanna og ESB, sem kveður
á um afnám viðskiptahindrana og
víðtækt samstarf á flestum sviðum.
Myntbandalagið og
ríkjaráðstefnan undirbúin
Spænsku stjóminni tókst ekki að
koma öllum stefnumálum sínum í
framkvæmd hvað varðar innri mál
Evrópusambandsins. Þannig gekk
áætlun hennar um aukið fijálsræði
á rafmagnsmarkaði ekki eftir. Hins
vegar þykir það mikill áfangi að
hafa fengið áætlunina um upptöku
sameiginlegrar myntar, Evró, sam-
þykkta á leiðtogafundinum í Madríd
nú í desember.
Auk þess hefur Carlos Westen-
dorp, sem nú hefur tekið við af Sol-
ana sem utanríkisráðherra, fengið
mikið lof fyrir störf sín sem formað-
ur hugleiðingarhópsins svokallaða,
sem hefur undirbúið ríkjaráðstefnu
ESB. Ráðstefnan hefst í marz og á
að búa sambandið undir íjölgun að-
ildarríkja.
Áhyggjur af Ítalíu
Stjómvöldum í öðrum ESB-ríkjum
er ef til vill efst í huga að Felipe
Gonzalez forsætisráðherra Spánar
hefur tekizt að halda sjálfur um
stjómartaumana þetta hálfa ár og
ekki neyðst til að boða kosningar
þrátt fyrir stanzlausan þrýsting
heima fyrir. í ríkjunum tveimur, sem
höfðu formennskuna á hendi árið
áður, Þýzkalandi og Frakklandi, voru
kosningar á miðju formennskutíma-
bili, sem hafði í för með sér að stjórn-
völd sinntu málefnum ESB lítið mán-
uðum saman.
Embættismenn óttast að það sama
verði nú uppi á teningnum þegar
Ítalía tekur við formennskunni um
áramótin. Dini forsætisráðherra er
valtur 1 sessi og segir líkast til af
sér nú um áramótin. Hvað tekur við
er óvíst, en margir óttast nýjar kosn-
ingar og þann glundroða, sem þeim
fylgir.
Reuter
FELIPE Gonzalez, forsætisráðherra Spánar, hefur haldið um
stjórnartaumana í ráðherraráðinu undanfarið hálft ár, en Jacqu-
es Santer stýrir framkvæmdastjórn ESB.
Tietmeyer vongóður
fyrir hönd Frakka
Frankfurt. Reuter.
HANS Tietmeyer, forseti banka-
stjómar þýzka seðlabankans, Bun-
desbank, segist telja að Frakklandi
muni takast að uppfylla skilyrðin
fyrir þátttöku í Efnahags- og mynt-
bandalagi Evrópuríkja (EMU) fyrir
árið 1999, er sameiginleg Evrópu-
mynt verður tekin upp.
„Ég sé ekki fyrir mér myntbanda-
lag án Frakklands eða án Þýzka-
lands,“ sagði Tietmeyer í viðtali við
Siiddeutsche Zeitung. Hann bætti við
að myntbandalag, sem aðeins inni-
héldi Þýzkaland og nokkur smærri
ríki, gæti orðið til þess að kijúfa
Evrópu.
„Við verðum að gera ráð fyrir að
Frakkland hafi bæði raunverulegan
vilja og getu til að skapa skilyrði
fyrir þátttöku," sagði Tietmeyer er
hann var spurður hvort hann teldi
að fresta ætti gildistöku EMU ef
Frakkland uppfyllti ekki skilyrðin í
tíma.
ERLENT
Reuter
Hátækniskúta fyrst í mark
BANDARÍSKA stórskútan Sayonara siglir yfir
marklínuna í hinni árlegu kappsiglingu frá
Sydney til Hobart í Ástralíu, sem nú fór fram
í 51. sinn. Skútunni var nýlega hleypt af stokk-
um í Japan þar sem hún var smíðuð fyrir banda-
ríska eigendur. Kostaði hún fullbúin 20 milljón-
ir dollara eða 1,2 milljarð króna. í áhöfninni
voru einkum menn sem mikla reynslu hafa að
baki, m.a. í Ameríkubikarnum og Whitbread-
hnattsiglingunni. Skútan lagði leiðina frá Sydn-
ey til Hobart að baki á þremur dögum og var
10 stundir frá brautarmetinu sem búist var að
hún myndi slá auðveldlega en byr reyndist óhag-
stæður.
Vaxandi áhyggjur af
lýðræðinu í Slóvakíu
VÍÐA á Vesturlöndum
hafa menn nú vaxandi
áhyggjur af framþróun
lýðræðisins í Slóvakíu.
Einræðistilburðir
þykja einkenna stjórn
Vladimirs Meciars,
forsætisráðherra
landsins, sem bregst
við með því að væna
erlend ríki um yfir-
gang og ógnanir.
Þegar Helmut Kohl,
kanslari Þýskalands,
flutti ræðu fyrr í þess-
um mánuði um framtíð
Evrópusambandsins
(ESB) og stækkun þess
nefndi hann þijú ríki,
Tékkland, Pólland og
Ungveijaland. Kanslar-
inn nefndi ekki Sló-
vakíu, sem áður var
jafnan talin í hópi næstu
aðildarríkja sambands-
ins.
Vestrænir sendimenn
í Bratislava fullyrða að
Meciar beiti öllum brögðum til
að tryggja yfirráð sín og að
stjórnarhættir hans geti ekki tal-
ist lýðræðislegir.
Hreinsanir
Hreinsanir hafa farið fram í
röðum opinberra starfsmanna og
þeir hraktir á braut sem ekki
þykja sýna stjómvöldum tilhlýði-
lega hollustu. Hið sama hefur
gerst hjá fjölmiðlum í ríkiseigu.
Fjárveitingar til dómstóla eru í
vaxandi mæli háðar því að úr-
skurðir þeirra séu vaidhöfum
þóknanlegir. Haft hefur verið í
hótunum við þingmenn stjórnar-
andstöðunnar og gefið til kynna
að þeir kunni að verða sviptir
sætum sínum.
Niðurgreiðslur stjórnvalda
fara og eftir hollustu ráðamanna
í bæjar- og sveitarstjórnum.
Þannig ríkir myrkur oftlega að
kveldi í Bratislava og er fullyrt
að með því móti vilji Meciar refsa
borgarbúum fyrir að hafa valið
borgarstjóra úr röðum stjórnar-
andstæðinga.
Vafasöm lagafrumvörp
Á Vesturlöndum hefur athygli
manna einnig beinst að nokkrum
lagafrumvörpum sem nú bíða
afgreiðslu á þingi. Þau þykja
mörg hver eiga það sameiginlegt
að fela í sér aukna miðstýringu
og aukin völd forsætisráðherr-
ans. Meðal frumvarpa þessara
er eitt sem gera mun refsivert
að fara niðrandi orðum um þjóð-
ina, geti viðkomandi ekki fært
sönnur á mál sitt. Annað kveður
á um takmarkað athafnafrelsi
einkafyrirtækja. Eitt til hefði í
för með sér takmarkanir á rétti
Stjórnarskrárdómstóls Slóvakíu
til að úrskurða að tiltekin lög
bijóti í bága við stjórnarskrána.
Ný tungumálaiöggjöf í SIó-
vakíu hefur einnig vakið athygli
og ugg á Vesturlöndum. Deilt
er um túlkun þessara laga en
talsmenn ungverska minnihlut-
ans, sem telur um 11%
þjóðarinnar, telja þau
vega mjög að rétti Ung-
veija til að nota móður-
málið.
Valdagræðgi og
þjóðernishyggja
Ríkisstjómir fjöl-
margra ríkja hafa á und-
anförnum mánuðum
sent orðsendingar til
stjórnvalda í Slóvakíu
þar sem lýst er yfir
áhyggjum af þróun
þessari. Evrópusam-
bandið hefur kvartað
undan mannréttinda-
brotum, Bandaríkja-
stjórn hefur hvatt til
„aukins umburðarlynd-
is“ í stjórnkerfinu og
Evrópuþingið hefur
samþykkt ályktun þar
sem segir m.a. að rík-
isstjóm Slóvakíu fylgi
stefnu sem „virðir
hvorki leikreglur lýð-
ræðisins né réttindi minnihluta-
hópa.“
Meciar og undirsátar hans
hafa brugðist við þessu með því
að vara við þeirri „spennu og
óánægju" sem athugasemdir
þessar geti af sér í Slóvakíu.
„Ég er ekki viss um að ráða-
menn geri sér grein fyrir að ver-
ið er að ýta Slóvakíu til hliðar,“
segir Frantisek Sebej, sem var
formaður utanríkismálanefndar
þings Tékkóslóvakíu frá 1990
og þar til landinu var skipt í
árslok 1992. „Hér er að koma
fram valdstjórn, sem styðst ekki
við neins konar hugmyndafræði
og nærist aðeins af valdagræðgi
þeirra sem ráða. Orðið „fasismi“
er ekki við hæfi til að lýsa
ástandinu en Slóvakía er að
verða land sem einkennist af
miðstýringu, þjóðernishyggju og
skorti á umburðarlyndi.“
Ileimild: The International Her-
ald Tribune.