Morgunblaðið - 30.12.1995, Blaðsíða 22

22 LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1995
AÐSENDAR GREIIMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Platína finnst í
Hraundranga
Harmleikur
kirkjunnar
í Þingvallaþjóðgarði
hefur vegagerð tekist
vel. Vegurinn þræðir
milli hæða, þar er
augnayndi mosinn ós-
nortinn allt að veg-
brún. Mannanna verk
fara vel í landi. Vegur
um Grábrókarhraun í
Norðurárdal er einnig
vistrænn.
Þegar ekið er frá
Keflavík til höfuðborg-
arinnar, þá er frágang-
ur með vegi þokkaleg-
ur lengstaf. Við Kúa-
gerði gengur hár
hraunkambur fram
sunnan vegar, Af-
stapahraunið, og ber fimaúfna brún
við himin. Þessum sérkennilega
hraunkambi skulum við gæta vel
að - kamburinn er tilkynning til
ferðamanna um að hér séu reginöfl
enn og stöðugt að verki. Þarna sér
ferðamaður í fyrsta sinn hraun í
nærsýn, og mætti stansa hér smá-
stund. Storkinn jaðar hraunsins má
víða sjá með veginum áfram, þar
sem kvikan loks nam staðar. Þetta
er á við kennslustund. Krossspr-
ungnir hvirflar hraunsins sýna enn
myndir. Og mosinn klæðir yfír
hraunið. Þetta er á við fyrsta stig
í listaháskóla. Brot af fegurð í verk-
um skaparans.
En í verkum mannanna þar er
aðra sögu að segja - þegar nær
dregur svæðum þar sem menn helst
halda sig. Brátt verða á hægri hönd
öskusvartir flákar handan ál-smiðj-
unnar, flakandi sorti. Þamæst er
stálbræðslan, endalausir haugar
vélahræa og ryðmálms vítt um
hraunið, en í miðjum haugunum
klúkir bygging ein - í stíl við annað
á þeim bæ. Þetta er við alfaraleið,
og við erum að nálgast þéttbýlið.
Svona nokkuð gera menn ekki á
betri bæjum - að sturta bara úr-
gangi fram í varpann. - Og samtím-
is eru aðrir að reyna að ljá landinu
ímynd hreinleika, afurðum okkar
ímynd hollustu. Fjárfesting í ferða-
þjónustu er mikil, og mætti þá allt
eins huga að smekkvísi í umgengni,
t.d. á leiðinni inn til höfuðborgarinn-
Valgarður
Egilsson
ar. Fyrsta hálftímann í
nýju landi eru augu
ferðamannsins galopin:
hvernig býr fólk í þessu
landi.
Endurvinnsla
málma er nauðsyn, en
þarf ekki að eiga sér
stað heima á hlaði.
Stálbræðslan er ekki
visthæf þarna. Ef
sveitastjórnarmönnum
er ékki gefin smek-
kvísin, þá spyr ég: hvað
eru allir listamenn
þjóðarinnar að gera,
sofa þeir á vaktinni?
Axla þeir ekki ábyrgð
á alvöru dagsins? E_ða
heimspekingar þjóðarinnar? Ég
beini þessari spurningu hérmeð til
Bandalags íslenskra listamanna.
En gætum vel að þessari fallegu
leið sunnan úr Keflavík.
Það eru rúmlega tuttugu ár frá
því núverandi vegur austur Hellis-
heiði var lagður. Þá fóru menn öðru-
vísi að við vegagerð en síðar varð.
En feginn hefði ég verið ef vega-
gerð um fagurrunnið Svínahraun
hefði verið með öðru verklagi: að
menn hefðu farið ofurlítið gætilegar
að. Ólíkt því sem við sjáum í Þing-
vallahrauni eða Grábrókarhrauni -
þar sem allt fór vel á þeim tíma -
þá hefur í Svínahrauni jarðýtan
skrapað og urið langt utan úr
hrauni allt sem tönn á festi - og
tannaförin munu lengi sjást. Hér
hefði' mosinn gróinn að vegbrún
verið meira augnayndi vegfarend-
um. Mosinn er að reyna, að hætti
skaparans, að hyljatannförin. Rúst-
aðir hafa verið allir hraunbringar
með veginum. (Verði Keflavíkur-
vegurinn breikkaður, þá þyrfti að
flytja að efni til hans.)
Það eru dyr gegnum heiðina í
suðaustur, dalur Þrengslanna, eitt
undur í náttúruverki. Kjarval tókst
ekki til fulls sú göfuga hugsjón að
kenna okkur að sjá hraunin, litina
gulu. Hér _ eru graftarsár í hold
lands. Við íslendingar þurfum ekki
að verða ævinlega síðastir að átta
okkur á verðmætum í kringum okk-
ur. Erlendis þurfa menn oft að aka
Lokað
gamlársdag og nýársdag.
Lokað
2., 3. og 4. janúar
vegna viðgerða.
Dregið vérður úr Ferðapotti
spilarans kl. 23 I kvöld.
Boðið er upp á hressingu fyrii
spilara sem mæta fyrir kl. 22.
Sýnikennsla í DLACK JACF
tvær þtjár klukkustundir til að sjá
ósnortna náttúru. Á Hellisheiði hef-
ur verið nartað í flesta vikurgíga
með tönn jarðýtunnar og eru nú
fáir ósárir. Hérmeð er lagt til að
jarðýtufræðingum verði boðið á
þing Bandalags íslenskra lista-
manna.
Víst fylgir því kostnaður að flytja
að efni til vegagerðar. Og efnistaka
kostar einhver sár. Hér þarf að
vega og meta. Smekkvísi kostar
samt ekki alltaf fé. Það er ekki
bara vegna ferðaþjónustu að þetta
er rætt, ekki síður vegna sjálfra
okkar, m.a. ungs fólks í landinu.
* * *
í höfuðborginni linnir hernaði
gegn Iandslagi, enda óþarft að fýlla
fleiri voga eða að landtengja eyjar.
Af gervifjörum höfum vér nóg.
Nokkurt menningarafrek er bensín-
stöð hátt í Öskjuhlíð. Hver lífvera
Nú finnst platína í
Hraundranga, enda skal
hann urinn niður. Val-
garður Egilsson segir:
Það á enginn fegurðina,
það er aðeins hægt að
verða vitni að henni.
spyr fyrst um vatn; enda deyr þá
út fuglasöngur í Vatnsmýrinni, ef
hún breytist í þurrkvöll. Vel tókst
borgaryfírvöldum til með Elliðaár-
dal, og tijágræðsla er mikil í heiðar-
löndum upp af borginni. Fuglasöng-
ur í miðbæ höfuðborgar væri prýði.
Færi þá tónlistarhús manna vel í
nágrenni, þótt ekki komi í staðinn.
En Eiliðaárvogurinn er horfinn. Þar
hóf ferð sína Ketilbjörn, seinna
kallaður hinn gamli.
Nú er ekki eftir annað en að fjalla
um slys á himinfestingunni. Hag-
fræðin kynni að taka festinguna
undir auglýsingar, tæknilega er það
hægt. „Náttblá Esjan ofanlút er að
lesa bænir“.
* * *
í fallegum dal norðanlands, þar
lék áin í bugðum milli hiíða, við
gróna bakka, eða fór vítt um eyr-
ar. Hver bugða við bakka er eðlileg
og þessvegna falleg. Margar eru
þær horfnar. Vegurinn gerður eftir
reglustiku. Mönnum er vorkunn.
Skattfé fólks er annars vegar. En
þetta er dalur Jónasar. Þar má
þreyta próf til annars stigs í listahá-
skólanum. Nú fínnst platína í
Hraundranga, enda skal hann urinn
þá niður, enda krefjist almennings-
hagsmunir, enda fari umhverfismat
fram áður. Greiddi ég þér lokka við
Galtará. Því miður er Galtará ekki
lengur til, því miður, því miður
undir vatni. Eins og Þingnes við
Elliðavatn, undanfari alþingis. Ell-
iðaárvogurinn er ekki heldur til.
Væru Ferðalok þýdd á þýsku, þá
stæði Hraundrangi áfram. Óshólm-
ar Fnjóskár undan Laufási, þar sem
Þóra bjó, þeir gætu verið í hættu -
á teikniborði. Með vegi yfír hólm-
ana, þá yrði óhagstæður saman-
burðurinn á verkum mannanna og
skaparans. Vitaðsgjafi var aldrei
ófrær, og eins eru Laufáshólmarn-
ir. Helgi magri kveikti eld við ósa,
svo helgaði hann land. Sagan er
ofín í landið.
Við segjum að meirihlutinn eigi
að ráða. Meirihluti Islendinga er
enn ófæddur. Það á enginn fegurð-
ina, það er aðeins hægt að verða
vitni að henni.
Höfundur er læknir og
rithöfundur.
VEGNA furðuorða
séra Flóka Kristins-
. sonar í Morgunblaðinu
22. des. sl., þar sem
skilja má, af orðum
hans, að hann hafi
hreinlega verið blekkt-
ur til að sækja um
Langholtssöfnuð,
menn talið honum trú
um, að þar væri starf
með blómá, hins vegar
reynst rústin ein, er
eg knúinn til að bera
skjöld fyrir starfsfólk-
ið. Af orðum hans geta
menn skilið, að í Lang-
holtssöfnuði reyndist
ekkert bitastætt utan
tónleikahald; fundahald, sem óvið-
komandi héldu, jafnvel á messutím-
um, og síðan reyndist jú einhver
bjór í Kvenfélaginu. Engu öðru!
Þessar fullyrðingar eru ekki ætl-
aðar Langholtssöfnuði, heldur ein-
hveijum öðrum. Þeir sem kynntust
starfi séra Árelíusar Níelssonar, -
guðþjónustum hans og starfsliðs
safnaðarins öðru vita betur, - og
eru þeim einum til skammar er
hefir slíkar ásakanir uppi. Hinum
bendi eg á, að varlega skal orðum
klerks taka, það gátu menn lært,
þeir er hlýddu á morgunútvarp rás-
ar tvö, 21. des., heyrðu hann bera
fram utanaðlærðan texta, með
sunnlensku viðbiti, en í slíku óráði,
að eftir leiðréttingar fréttastofu í
hádegi höfðu allar svívirðingar
textans verið hraktar. Eg ætlaði
mér líka að hrekja villur hans í
Morgunblaðsviðtalinu, en þar sem
þrengsli blaðsins leyfa slíkt ekki
nú, þá verður það að bíða betri
tíma, - aðeins stiklað á nokkrum
atriðum. Eg læt því nægja að benda
ykkur lesendum á, að það er af-
skræming sannleikans að stilla
harmleik safnaðarins upp sem deilu
organista, kórs og prests. Þetta er
harmleikur íslenzku kirkjunnar,
sönnun þess, hversu varnarlausir
söfnuðir eru, þá skerst í odda við
presta landsins. Eins og bolakálfar
í gróðurreit geta þeir traðkað hann
í svað, engum böndum á þá kom-
andi, því í skjóli æviráðningar þurfa
þeir ekkert að virða, - engu taum-
haldi að hlýða. Um land allt sjást
þessa dæmin. Margan mætti þó
temja betur, ef kirkjuyfirvöld hefðu
rétt til að færa þá í haga sem bet-
ur hæfðu.
Harmleikurinn er því sá, að lög-
gjafinn hefir ekki komið auga á,
að stærsti greiði við kirkjuna nú
er að afnema æviráðningu presta,
draga þá að hlið annarra manna,
veita próföstum og biskupi vald
til að setja þá í störf, þar sem
gáfur þeirra og hæfileikar nýtast
bezt.
Snúum nú að Langholtssöfnuði.
Fyrsta starfsár séra Flóka hér var
ljúft, grundin græn og himinn blár.
Þetta var því fyrirheita ár, og í
gleði sinni réð sóknarnefnd presti
hvern hjálparmanninn eftir annan.
Svari annar en eg, hversu stutt var
í dvöl þeirra flestra. Fólk breytti
setu í sóknarnefnd, og atvik hög-
uðu því svo, að Ólöf Kolbrún Harð-
ardóttir varð gjaldkeri safnaðarins.
Ný sóknarnefnd furðaði sig á að
prestur var yfirborgaður af söfnuð-
inum, og felldi greiðslur niður. Þá
allt í einu varð breyting á gleði
safnaðarins, skýjabólstar hrönnuð-
ust á himin; sóknarnefnd, prófast-
ur, ásamt formanni Prestafélags-
ins, á stöðugum sáttafundum með
presti og samstarfsfólki. Klerkdóm-
urinn fann þá upp, að sóknarnefnd
og söfnuður væru í herkvi kórsins,
hann breyttist úr listafólki í
skrímsli, og stjórnandi kórsins í
hreina ófreskju. Mér er ekki grun-
laust um, að „sanntrúaðir" hafi
krossað sig, er þeir
mættu þessu liði á
göngum, þar sem ekki
var fært að gera krók
á leið. Sátt á sátt ofan
var gerð, ýmist með
orðum eða á blaði, ekk-
ert dugði.
Eftir 28 ára sam-
starf við Jón og lið
hans, veit eg, að
klerkastéttin gæti lært
hollustu við Herra
kirkjunnar af þeim, og
væri þá margt á annan
veg en nú. Að sóknar-
nefnd sé í herkví kórs-
ins er rakalaus þvætt-
ingur. Þeir sem þekkja
Langholtssöfnuð vita, að erfitt
væri að finna fólk í sóknarnefnd
sem ekki veit, að Jón og liðið hans
eru brautryðjendur innan íslenzku
kirkjunnar, - hafa borið hróður
hennar og menningu þjóðar vítt um
lönd og álfur. Að þetta fólk sé svo
ókristið, öldurhúsatamið, að það
leiki sér að eyðileggja jólahald safn-
aðarins, sé jafnvel hætt að ganga
til altaris, er enn ein ranghverfa
sannleikans. Spyiji klerkur sig,
hvort söfnuðurinn hafí ekki gerzt
tregari til altarisgöngunnar, eftir
að bikurum var ýtt út í horn,- kal-
eikurinn einn notaður? Sú mun
skýring, - og í þessu eru heilbrigðis-
yfirvöld og söfnuður samstiga.
Eg harma að geta ekki haft
Verður listafólkið hrak-
ið úr kirkjunni, spyr
Sigurður Haukur
Guðjónsson, sem hér
skrifar um Langsholts-
kirkjumál.
greinina mikið lengri, virði beiðni
ritstjórnar um stuttar greinar, en
mörgu vildi eg enn bæta við.
Kannski er aðalatriðið komið
fram, hér er ekki deila um helgi-
siði, enda væri þá eggið farið að
kenna hænunni, sérann var sem
sé lærisveinn Jóns í guðfræðideild
Háskólans. Ólöf Kolbrún breyttist
ekki úr virðulegri söngkonu í kerl-
inguna hans Jóns, af því hún í
prímadonnuhroka krefðist að fá að
syngja Ó, helga nótt, heldur hinu,
að hún skildi ekki, frekar en aðrir
sóknarnefndarmenn flestir, fyrir
hvað ætti að yfirborga presti á
höfuðborgarsvæðinu. Jón, „sem
telur sig listamann“, eins og prest-
ur orðar svo smekklega, er ekki
að stríða presti sínum, heldur er
hann persónugerður fyrir söfnuð
er spyr íslenzka þjóð, hvort henni
sé sama um framvindu mála þjóð-
kirkjunnar. Hvort ekki sé hægt að
veita yfirvöldum hennar meira vald
en svo, að klerkar geti eins og
kanínur grafið holur yfirvaldi sínu
til að falla í, malað söfnuði, og
brosandi hælzt yfir.
Gleymi þjóðin ekki, að margir
eru sigurðarnir og flókarnir innan
raða kirkjunnar, en þar er aðeins
einn Jón Stefánsson og einn Kór
Langholtskirkju. Sem beturferfeta
nú margir góðir organistar og kór-
ar í fótspor þeirra. En þá er þeim
líka hætt. Og kirkjusögulegur at-
burður yrði það, ef Iistafólkið verð-
ur hrakið úr kirkju sinni, og það
án þess að neitt sé til varnar annað
en ný og ný sátt á blaði, sátt sem
ekki reynist bleksins virði.
Höfundur er fyrrv. sóknnrprestur
í Langholtskirkju.
Sigurður Haukur
Guðjónsson