Morgunblaðið - 30.12.1995, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
plnrgmjiMalii
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hailgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ALMANNAHAGUR
OG VÍSITÖLUR
VEIGAMESTA breytingin, sem Alþingi gerði á tekju-
skattslögunum fyrir jólin, var afnám ákvæða þess
efnis, að persónuafsláttur og ýmsar bótagreiðslur hækki
um mitt árið í hlutfalli við hækkun lánskjaravísitölu.
Persónuafslátturinn og bótagreiðslurnar voru síðan
ákveðnar með lögum nú fyrir jólin og haldast óbreyttar
út næsta ár. Áætlað er að þessar breytingar spari rík-
inu um 1 milljarð króna. Þessi búbót ríkissjóðs á að
mæta^hluta þess tekjutaps sem ríkið verður fyrir vegna
þess að um mitt næsta ár verða lífeyrisgjöld, sem laun-
þegar greiða [4% af launum] að fullu undanþegin skatti.
Samkvæmt upplýsingum fjármálaráðuneytisins svarar
það til þess að tekjuskattshlutfallið lækki í raun um
1,5%.
Á tímum óðaverðbólgunnar á áttunda og níunda
áratugnum, voru vísitölur og vísitölutengingar viðbrögð
löggjafans og samningsaðila til að tryggja kjaralega
stöðu fólks gagnvart nánast viðvarandi verðhækkunum
vöru og þjónustu. Þessi varnarviðbrögð voru þó tví-
bent. Þau ýttu undir víxlhækkanir kaupgjalds og verð-
lags, verðbólguna, veiktu rekstrarstöðu fyrirtækjanna
og atvinnuöryggi fólksins. Á tímum stöðugleika i efna-
hagslífi og verðlagi, eins og við höfum búið við hin
síðustu árin, eru vísitölutengingar af þessu tagi nánast
tímaskekkja.
Vísitölutenging launa var afnumin fyrir tólf árum.
Það þótti nauðsynlegt skref í átt að þeim stöðugleika
í efnahagsbúskap okkar, sem nú hefur náðst og mikil-
vægt er að varðveita, m.a. til að tryggja samkeppnis-
stöðu atvinnuvega okkar gagnvart umheiminum og þar
með atvinnuöryggi landsmanna. Eðlilegt er að aðrar
vísitölutengingar fylgi í kjölfarið - heyri sögunni til,
þótt sjálfsagt sé að taka þau skref í áföngum varðandi
peningalegar skuldbindingar.
VINNA EÐA BÆTUR?
ÆFLEIRI dæmi skjóta upp kollinum um að ekki
sé hægt að fá fólk til vinnu í fiskvinnsluhúsum,
jafnvel þótt atvinnuleysi sé töluvert í landinu. Atvinnu-
rekendur, sem hafa auglýst eftir fólki án árangurs,
hafa gripið til þess ráðs að ráða erlenda ríkisborgara,
ekki sízt frá Austur-Evrópu og ríkjum þriðja heimsins,
til vinnu í staðinn. Nýjasta dæmið af þessu tagi er af
íslenzkum ígulkerum í Reykjanesbæ, sem vill ráða
40-60 Filippseyinga í störf, sem íslendingar fást ekki í.
Verkalýðsfélag Húsavíkur hefur sent frá sér ályktun
þar sem því, sem kallað er „að flytja inn útlendinga“
til starfa er mótmælt. Félagið telur að atvinnurekendur
hafi stuðlað að því að gera störf í fiskvinnslu lítt eftir-
sóknarverð með því að halda niðri launum og réttinda-
málum fiskvinnslufólks.
Verkalýðsfélagið bendir á að það borgi sig ekki fyr-
ir atvinnulaust fólk að flytja milli byggðarlaga til að
fá vinnu og dæmin sanni slíkt. Hér stendur hnífurinn
í kúnni. Munurinn á atvinnuleysisbótum og lægstu laun-
um er líkast til orðinn svo lítill, að hann nægir ekki
fyrir þeim beina og óbeina kostnaði, sem fylgir flutning-
um milli byggðarlaga, húsnæðisleit, leit að dagheimilis-
plássum fyrir börn og annarri röskun á högum einstak-
linga og fjölskyldna. Atvinnuöryggi í fiskvinnslu er
aukinheldur lítið.
Að þiggja fremur atvinnuleysisbætur en að vinna
er afstaða sem er ósamrýmanleg viðhorfum flestra til
vinnusiðferðis, en fram hefur komið að lágmarkslaun
nægi tæplega fyrir grunnframfærslu og dæmi eru þess
að fólk í fullri vinnu njóti aðstoðar félagsmálastofn-
ana. Hin lágu laun eru því vandamál, sem taka verður á.
Því vandamáli má aftur á móti ekki rugla saman við
þá staðreynd, að heimurinn er í vaxandi mæli einn
vinnumarkaður og fólki af erlendu bergi brotnu fjölgar
stöðugt hér á landi. Slíkt er aðeins eðlileg þróun og í
raun ekkert vandamál. Þess vegna á heldur ekki að
hindra fyrirtæki í að ráða útlendinga til vinnu, fáist
íslendingar ekki til starfa, sama hver ástæðan er.
MANNANOFN
Algengustu nöfn drengja
sem fæddust í jan.-nóv. 1995
Fyrsta nafn Fjöldi Annað nafn
Jón |
Daníell
Arnarí
Aronl
Sigurðurl
Bjarki I
Guðmundurl
Stefán I
Gunnarl
Magnúsl
Ólafurl
Alexanderl
Halldór E
Björn I
Brynjari
Einarl
Andrii
Helgii
Sindril
Tómasi
Fjöldi
Þórl~
FreyrtZZ
ingi L-.Z
Örn
MárC
Snært______
GeirCZZZl
PálHZZSii
ArnarB^
Bjarki I í:1
SmárilZZj
HelgiQS
AndriCZl
FannarCZZl
LogilZS
AtliCH
ÓliCZ
AronCS
ÁgústC3
PéturCS
Alls læddust 4.166 börn á tímabilinu, 52% drengir en 48% stúlkur
Algengustu nöfn stúlkna
sem fæddust í jan.-nóv. 1995
Annað nafn Fjöldi
Fyrsta nafn
Anna
Kristín
Margrét
Rakel
Guðrún
Andrea
María
Karen
Katrín
Berglind IHÍfí
StefaníaCMEl
Sigrún30
HildurSQ
UnnurHíl
ÁsdísKS
BryndfsKS
HelenaKS
HelgaKS
BrynjaBH
EvaE
óiöfia
Osk
Björk
Rún
María
Rut
Sif
Ýr
Lind
Rós
Björg
Lilja
Kristín
Margrét
Helga
Líf
. Anna
DöggHH
BirnaHS
' DísH3
KareniEl
ÖsplB
Jón Þór og Anna
Osk vinsælustu
nafngiftir árið 1995
Jón ervinsælasta
nafngift á drengjum
fyrstu ellefu mánuði
þessa árs en Anna er
vinsælasta stúlkunafn-
ið. Sem annað nafn er
Þór langsamlega vin-
sælast í karlaflokki og
Ósk í kvennaflokki.
Þóroddur Bjarnason
kynnti sér nöfn Islend-
inga fyrr og nú, bak-
grunn þeirra og sögu
og naut fulltingis Hag-
stofu íslands, og bókar-
innar Nöfn íslendinga.
EKKI kemur á óvart að Jón
sé í fyrsta sæti yfír vin-
sælasta nafnið á árinu
enda hefur það lengi verið
meðal alvinsælustu nafna á Islandi.
Árið 1989 báru 6.694 karlar nafnið
og þar af 841 sem síðara nafn af
tveimur. Talið er að Jón biskup
Ögmundsson hafi fyrstur borið
nafnið en hann fæddist árið 1052.
Nafnið er stytting á nafninu Jó-
hannes og er tilkomið úr biblíunni.
Annað bíblíunafn, Daníel, er í öðru
sætinu þótt Jón hafi talsvert for-
skot. Líkt og Jón er Anna meðal
algengustu íslensku nafna
sem rekja má til kristni
en Bíblían hefur verið
uppspretta nýrra nafn-
gjafa allt til dagsins í dag.
Onnunafnið báru, árið
1989, 4.100 konur auk 670 sem
báru það að síðara nafni. Nafnið
er komið úr hebresku og margir
telja að móðir Maríu meyjar hafi
heitið Anna. Vinsælasta seinna nafn
á karlmönnum, nafnið Þór, kemur
afturámóti úr norrænni goðafræði
og hefur lengi verið það nafn sem
mest er notað hér á landi hvort sem
er sem seinna nafn af tveimur, fyrra
nafn, eða sem fyrri liður í samsetn-
ingum. Ósk hefur á síðustu áratug-
um verið sérstaklega vinsælt sem
annað nafn af tveimur. Nafnið kem-
ur fyrir í Landnámu og íslendinga-
sögunum og að baki þess liggur
nafnorðið ósk; beiðni um eitthvað;
löngun.
Áhrif skáldsagna
I gegnum aldirnar hafa straumar
erlendis frá borið ný nöfn
og hefðir inn í landið.
Einnig hafði sjálfstæðis-
barátta íslendinga og
skáldsögur þónokkur
áhrif. Viktoría og Kapi-
tóla urðu vinsæl nöfn í kjölfar út-
gáfu samnefndra bóka eftir Knud
Hamsun og Emmu Southworth sem
nutu vinsældp, fyrr á þessari öld.
Persónur í bókum Halldórs Laxness
hafa einnig eignast nöfnur og nafna
í gegnum tíðina. Einnig hafa skáld-
sögur haft fráhrindandi áhrif á
nafngiftir samanber Gróa á Leiti
sem er persóna í Pilti og stúlku
eftir Jón Thoroddsen. Söguburður
hennar í sögunni hafði þau áhrif
að vinsældir nafnsins minnkuðu
enda var sagan víðlesin og vinsæl.
Líkt er með Mörð í Njálu' sem spillti
ýmsu fyrir mönnum og olli því að
fáir vildu gefa barni sínu það nafn
eftir að hafa kynnst honum í sög-
unni.
1.223 börnum hafa verið gefin
tvö nöfn í ár. Tvínefnum fer ekki
að fjölga að ráði fyrr en ---------
komið er fram á 19. öld. yax
Þá var það tekið upp að að fóll
dönskum sið frekar en að sj_
um aðgreiningar á fólki 3
hafi verið að ræða. Að
sögn Ragnars Fjalars Lárussonar
dómprófasts hefur borið mikið á
tvínefnum í ár. „Það hefur verið
mikið um að fólk' skýri tveimur
stuttum nöfnum. Ég hef ekki orðið
var við nein ákveðin tískunöfn. Lög-
Mikið um
tvínefni
á árinu