Morgunblaðið - 12.01.1996, Blaðsíða 32

32 -FÖSTUDAGUR 12. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MINIMINGAR
ELÍN
JÓELSDÓTTIR
Elín var fædd
11. ágiist 1902 á
Stóra-Fljóti í Bisk-
upstungum. Hún
lést á Elliheimilinu
Grund 31. desem-
ber síðastliðinn.
Eiginmaður henn-
ar var Ingimar
Jónsson, f. 12. sept-
ember 1902, á
Drangsnesi við
Steingrímsfjörð, d.
11. nóvember 1967
í Reykjavík.
Elín var jarðsett í
kyrrþey 5. janúar
sl.
TENGDAMÓÐIR mín og mikil vin-
kona, Elín Jóelsdóttir, er hnigin að
foldu eftir langan ævidag.
Mér er til efs, að nokkur kynslóð
önnur en hennar hafi eða eigi eftir
að upplifa aðrar eins sviptingar á
nær öllum sviðum þjóðlífsins. Ég
nefni tilkomu bíla, flugvéla, vélbáta
og rafvæðingu, síma, útvarp, sjón-
varp, háskóla, að ég nú ekki tali
um kónga, ráðherra og forseta að
ógleymdum stríðum og tveim
heimsstyrjöldum.
Elín fæddist 11. ágúst árið 1902
austur í Biskupstungum. Foreldrar
hennar voru af bændakyni, móðir
hennar Pálína Þórunn Guðmunds-
dóttir frá Stóra-Fljóti og faðir
hennar Jóel Jóhannesson frá Múla.
Hún var elst af fjórum systkinum,
átti tvær systur Guðríði og Jóhönnu
og einn bróður, Jóhannes, sem var
yngstur. Þau létust öll barnlaus um
aldur fram. Hún átti hálfbróður,
Guðjón Arngrímsson, bygginga-
meistara, sem er látinn.
Elín ólst upp fyrstu árin austur
í Árnessýslu en þar voru foreldrar
hennar í vinnumennsku m.a. á
Vatnsleysu. Þá var mikið um að
vera á Islandi, stjórnarskrárbreyt-
ing, fyrsti ráðherrann, nýir kóngar,
brýr yfir Sog og Þjórsá og ekki
langt síðan mesta mannvirki á Is-
landi til þess tíma, Ölfusárbrú, var
vígt og þegar Elín var þriggja ára
gömul lést alþýðuskáldið og gleði-
maðurinn Páll Ólafsson. Fáum
árum áður hafði ljóðabók hans
komið út þar sem þessa vísu er að
finna.
Ég vildi ég fengi að vera strá
og visna í skónum þínum,
því léttast gengirðu eflaust á
yfirsjónum mínum.
Elín átti síðar eftir
að ganga létt á yfir-
sjónum annarra og það
hefði enginn undrast,
sem heyrði hana fara
með bænir sínar, svo
bænheit sem hún var
og hjá henni hlaut því
að vera stutt í fyrir-
gefninguna. Elín var
trúuð kona og efaðist
aldrei um handleiðslu
frelsara síns.
Foreldrar Elínar fluttu til Hafn-
arfjarðar 1912 og þar gekk hún í
barnaskóla. Ferðin að austan suður
í Fjörð með búslóð, sem á þeim
tíma var oftast ekki ýkja mikil,
hefur trúlega gengið vel og verið
auðveld enda víða nýtilkomnar
stórar og fínar brýr. Lífsbaráttan
hefur að öllum líkindum verið fjöl-
skyldu hennar nokkuð erfiðari.
Faðir hennar sótti sjóinn á vetrum
en sumarlangt voru þau gjarnan
austur í Tungum.
Ungt fólk á þeirri tíð tók strax
þátt í öllum störfum, sem það réði
við, bæði til sjávar og sveita og
Elín var þar engin undantekning.
Það var oft skemmtilegt í hey-
skapnum þar eystra, sérstaklega í
blíðskaparveðri og brakandi þerri,
færa á engjar, breiða, raka í flekki
og snúa en kraftar Elínar við hey-
skap hafa þó sennilega nýst mun
betur, þegar hún var 19 ára gömul
kaupakona á Steinum undir Eyja-
Q'öllum. Þangað varð ekki komist
á þeim tíma nema að sundríða
nokkrar ár á leiðinni.
Það var oft glatt á hjalla í Þing-
húsinu, þegar vinnulúnir bændur
og fjölskyldur þeirra gerðu sér
glaðan dag, að maður tali nú ekki
um réttirnar, þá voru allir með,
ungir sem gamlir og það var vakað
fram undir morgun. Þá virtust allir
geta sungið, þarna voru litlir kórar
og stórir út um allt, sungið marg-
raddað, já, það var söngvið fólk í
Árnessýslunni víðar en í Birtingar-
holti. Fyrsta skemmtunin í Þing-
húsinu, sem Elín mundi eftir og
henni fannst skemmtilegust var
sumarið 1907, þegar hún var fimm
ára gömul en þá var brúðkaup for-
eldra hennar og það var haldin
veisla og hún dansaði mikið við
pabba sinn það kvöld.
Þegar Elín var 10 ára gömul,
þá fiutt til Hafnarfjarðar, fékk hún
að fara með pabba sínum til
Reykjavíkur og fóru þau gangandi.
I þessari ferð fékk hún nýja skó
og síðan var ekið heim í hest-
vagni. Þetta hefur áreiðanlega ver-
ið talsvert ferðalag þá, því ég
heyrði hana stundum raula: „ —
suður í Fjörð tók dag að drauja sér
—enda engir bílar komnir þá.
Vorið 1913, þegar Elín var 11 ára,
fór hún aftur þessa sömu leið með
pabba sínum og þá var hún að fara
í vist sumarlangt fjarri heimili sínu
í Hafnarfirði og þetta átti hún eft-
ir að þurfa að gera nokkrum sinn-
um. Þannig byijuðu ungar stúlkur
þá oft að vinna fyrir fæði sínu og
húsnæði.
Góð heimili gátu á þessum tíma
verið einskonar háskóli ungra
stúlkna og ég hygg að sumar hafi
fallið á prófum þar. Á sumum heim-
ilum hefur heldur ekki verið allt til
eftirbreytni frekar en í öðrum skól-
um. Elín féll ekki í þessum skóla,
hún var heppin og minntist þess
oft, að hún lenti á góðum heimilum
og lærði þar vel til allra verka og
hún nýtti sér þessa reynslu sína
síðar. Hún var vinnusöm, kunni
ekki að svíkjast um og heimili henn-
ar, sem hún átti eftir að stofna til
og halda síðan í næstum 70 ár, bar
þessum skóla hennar í vistinni og
meðfæddri trúmennsku hennar og
samviskusemi ótvírætt vitni.
Elín var sextán ára og í vist í
Reykjavík, þegar að gerði miklar
frosthörkur og það varð mikill skort-
ur á eldiviði. Það hlýtur samt að
hafa verið gaman að vera ungur
þá. Það var ekki aðeins Ijömin, sem
var ísilögð heldur allur Kollafjörður-
inn og það var hægt að ganga á ís
út í Engey og Viðey. Um haustið
gaus Katla eins og hún var vön að
gera reglulega, þó hún hafi ekki
látið á sér kræla síðan. Þá var ekki
hlaupið upp í bíl og ekið austur til
þess að skoða gosið eins og nú
væri. En það var ekki bara eldgos
og frosthörkur, sem heijuðu þennan
vetur heldur líka drepsótt. Spanska
veikin barst hingað í frostinu og lít-
ið í blöðum annað en dánartilkynn-
ingar. Skólum var breytt í sjúkra-
hús, líkhúsum fjölgaði og líkkistu-
smiðir höfðu ekki undan. Heims-
styijöldinni fyrri lauk en í Reykja-
vík voru engin gleðimerki, því fánar
allir voru í hálfa stöng. Elín þakk-
aði oft guði sínum fyrir að hafa
sloppið. Fullveldinu var fagnað í
skugga dauðans.
A fyrsta ijórðungi aldarinnar var
ekki hlaupið í vinnu frekar en nú
en möguleikar á vinnu þá voru
sennilega minni. Elín fór til starfa
á Sjúkrahúsið norður á Akureyri
og átti þaðan margs að minnast
og hún varð reynslunni ríkari. Hún
minntist óeigingjarns starfs allra
þeirra, sem þar voru kvaddir- til
verka en mest fannst henni til um
unga fólkið, sem sjúkdómar eins
og berklar höfðu heltekið.
Á Akureyri kynntist Elín manns-
efni sínu, Ingimari Jónssyni, og 16.
janúar nk. eru liðin sjötíu ár frá
því að þau giftu sig. Þau bjuggu
fyrstu tuttugu árin fyrir norðan og
þar fæddust börnin, Jóel, sem nú
er látinn, Anna Jóna gift Kjartani
R. Jóhannssyni, forstjóra, og Mar-
grét Óda gift undirrituðum. Elín
hafði áður eignast Margréti Einars-
dóttur, sem gift var Olafi Björns-
syni, útgerðarmanni og fyrrverandi
alþingismanni. Hún er látin. Þau
Elín og Ingimar fluttu síðan til
Reykjavíkur þar sem Ingimar
stofnaði og rak fyrirtæki sitt
Bólsturgerðin hf. Þau bjuggu
lengst af við Ægisíðuna þar sem
þau reistu sér glæsilegt heimili.
Elín helgaði krafta sína heimilinu
eftir að hún flutti suður og bar það
ævinlega vott um mikla samvisku-
semi hennar og snyrtimennsku svo
að til eftirbreytni var.
Fyrir allt það góða, sem ég og
ijölskylda mín hlaut af Elínu er ég
þakklátur og það er ég alveg sér-
staklega fyrir þá ömmu, sem hún
var börnum okkar sem nú syrgja
hana. Það á ekki síst við þau tvö,
sem ekki gátu fylgt ömmu sinni
síðasta spölinn vegna dvalar er-
lendis. Hún var eins og ömmur eiga
að vera, ráðagóð, skemmtileg,
traust, vingjarnleg og þolinmóð.
Elín var góð kona og heiðarleg,
hreinskiptin og vel gerð í alla staði,
glaðlynd og gamansöm, talaði aldr-
ei illa um nokkurn mann. Slíkt fólk,
eins og hún var, lætur ávallt mikið
gott af sér leiða án þess að vita
það sjálft. Ég kveð tengdamóður
mína og vinkonu með miklu þakk-
læti og djúpri virðingu. Elín er far-
in í friðL
Isak G. Hallgrímsson.
Hún elsku amma mín kvaddi
þennan heim á gamlárskvöld. Þó
aldurinn væri hár og allir vissu í
hvað stefndi er alltaf þungbært að
kveðja.
Allar æskuminningar mínar eru
á einn eða annan hátt bundnar við
ömmu. Þegar ég hugsa til baka,
koma árin á Ægisíðunni með ömmu
og afa Ingimari fyrst upp í hug-
ann. Við barnabörnin vorum þar
tíðir gestir og alltaf velkomin. Þeg-
ar foreldrar mínir fóru í ferðalög
vildi ég hvergi dvelja nema hjá
ömmu og afa. Ég sé hana ljóslif-
andi fyrir mér í eldhúsinu á Ægisíð-
unni bakandi kleinur með fullt af
börnum, vinum og vandamönnum
í kringum sig. Hún elskaði að gefa
og er það mér minnisstætt, þegar
þau afi fóru til útlanda með Gull-
fossi og komu til baka útdeilandi
fatnaði og gjöfum til okkar allra.
Sumarferðir um landið vítt og breitt
og helgar við Laugarvatn blunda
einnig í minningunni.
Amma hafði einstakt lundarfar,
alltaf kát og glöð, skellti á lærið
og sagði oft skemmtilegar sögur
frá yngri árum. En ég átti einnig
traustan vin í henni ömmu, sem
ávallt var tilbúin að hlusta og gefa
góð ráð, ef með þurfti.
Eftir að amma varð ein og flutti
á Birkimelinn eru ófáar stundirnar,
sem við sátum í eldhúsinu yfir
kaffibolla og spjölluðum um daginn
og veginn. Hún náði því einnig,
komin vel á áttræðisaldur, að heim-
sækja mig og manninn minn til
Kaupmannahafnar og dvelja um
tíma, okkur til mikillar ánægju.
Hún amma skilur eftir mikið
tómarúm, því hún hefur verið mið-
punktur fjölskyldu minnar og móð-
ursystur í mörg ár. Móðir mín,
Anna Jóna og Magga Óda frænka
eru engum líkar og hafa heimsótt
ömmu daglega alla tíð og hafa
gert hennar ævikvöld eins gott og
hægt er að hugsa sér. Mikill verður
þeirra söknuður, • sem og okkar
hinna. Barnabarnabörnin heim-
sóttu ömmu Ellu oft og er hún því
einnig fastur punktur í lífi þeirra,
sem nú er horfinn.
Elsku hjartans amma mín, með
þessum fátæklegu orðum mínum
vil ég þakka þér fyrir öll árin og
góðu stundirnar, og allt sem þú
hefur verið mér í gegnum tíðina.
Ég mun ávallt geyma góðu minn-
ingarnar í hjarta mínu og þær
munu ylja mér og mínum um ókom-
in ár.
Guð geymi þig.
Þín dótturdóttir,
Elín Kjartansdóttir.
-I- Svanlaug Sig-
* urðardóttir
fæddist á Akranesi
2. júlí 1902, hin 4.
i röð sex barna
hjónanna í Ak-
braut, þeirra Jón-
ínu Margrétar Guð-
mundsdóttur og
Sigurðar Halldórs-
sonar. Hún lést á
öldrunardeild
sjúkrahússins á
Akranesi 5. janúar
síðastliðinn. Systk-
ini hennar voru í
aldursröð: Guð-
mundur, f. 1894, Guðjón 1897,
Matthildur 1901, Halldór 1905
og Siguijón 1909 og eru þau
öll látin.
Svanlaug gekk að eiga Þor-
geir Jósefsson 9. október 1926.
SVANLAUG var borin og barn-
fædd Á Akranesi og þar átti hún
alltaf heima að undanteknum stutt-
um tíma sem hún dvaldi í Dan-
mörku. Hún ólst upp hjá foreldrum
sínum á Akranesi og vann heimili
þeirra eins og börn og unglingar
gerðu jafnan á þeim tíma. Ekki gat
hún stundað nám að loknum bama-
skóla þó hún hefði til þess alla
hæfileika, en hvorki ieyfði fjárhag-
Börn þeirra voru
Halldór, f. 27. apríl
1927, d. 15. febrúar
1929, Jóhanna Jó-
reiður kennari, gift
Hjalta Jónassyni
skólastjóra, Jónína
Sigríður föndur-
leiðbeinandi, gift
Leifi Ivarssyni
verslunarmanni,
Jósef Halldór f.v.
alþingismaður,
kvæntur Þóru
Kristinsdóttur
hjúkrunarfræðingi
og Svana húsmóðir
gift Gunnari Kárasyni for-
stjóra. Barnabörnin eru tíu og
barnabarnabörnin 14.
Jarðarför Svanlaugar fer
fram frá Akraneskirkju í dag
og hefst athöfnin kl. 14.
ur Iengra nám né voru margir skól-
ar fyrir ungar stúikur. Hins vegar
lærði hún af rnóður sinni hvernig
stjórna á heimili og það nýttist
henni vel á langri lífsleið.
Hinn 9. október 1926 giftist hún
Þorgeiri Jósefssyni, vélvirkja frá
Eystra-Miðfelli í Strandarhreppi,
síðar framkvæmdastjóra Dráttar-
brautar Akraness. Strax á fyrsta
hjúskaparári sínu reistu þau sér
hús, Litla Bakka við Vesturgötu.
Þau áttu síðan fyrir höndum að
reisa þijú hús önnur, á Kirkjubraut
4, Kirkjubraut 2 og loks Greni-
grund 11. Þorgeir Jósefsson, maður
Svanlaugar, var afburða duglegur
og vel gerður maður og þrátt fyrir
heilsuleysi byggði hann upp vél-
smiðju í félagi við Ellert bróður
sinn og síðan Dráttarbraut Akra-
ness. Svanlaug átti stóran hlut í
velgengni manns síns og sagði
hann að hann teldi það sitt mesta
lán í lífínu hve gott heimili hann
átti. Það eru því ekki alltaf innan-
tóm orð þegar sagt er um konu
að hún hafi búið manni sínum og
börnum gott heimili, því að það
gerði hún sannarlega.
Þó að starfsvettvangur Svan-
laugar væri fyrst og fremst heimil-
ið átti hún fleiri hugðarefni. Hún
var virkur félagi í Kvenfélagi Akra-
ness svo og í kvennastúku Odd-
fellow-reglunnar. Þorgeir sat í
bæjarstjórn á Akranesi árum sam-
an og einnig átti hann mikinn þátt
í uppbyggingu sjúkrahússins á
Akranesi og er ég ekki í vafa um
að þar hefir hún einnig lagt hönd
að verki. Þau • hjónin ferðuðust
nokkuð bæði innanlands og utan,
einkum eftir að Þorgeir dró sig að
mestu í hlé frá daglegum rekstri
fyrirtækja sinna. Eftir að þau hjón
fluttu að Grenigrund kom Svanlaug
upp fallegum garði við hús sitt
enda hafði hún yndi af ræktunar-
störfum og garðinum -sínum. Garð-
inn sinn ræktuðu hjónin meðan
heilsa þeirra leyfði.
Árið 1990 fluttu þau hjónin að
Dvalarheimilinu Höfða á Ákranesi
og þar dvaldi Svanlaug áfram eft-
ir andlát manns síns en hann lést
21. júní 1992. Hún fór síðan á
sjúkrahúsið á Akranesi haustið
1994 og átti þaðan ekki aftur-
kvæmt.
Ég þakka þeim góðu hjónum
Þorgeiri og Svanlaugu samfylgdina
um nærri hálfrar aldar skeið, þakka
þeim hversu góð afi óg amma þau
voru börnunum mínum og bið guð
að blessa minningu þeirra.
Hjalti Jónasson.
Vinkona mín Svanlaug Sigurðar-
dóttir lést í hárri elli á Sjúkrahúsi
Akraness í síðustu viku.
Ég kynntist Svanlaugu fyrir
rúmum þremur áratugum þegar ég
hóf störf hjá manni hennar Þor-
geiri Jósefssyni, þeim mikla heið-
ursmanni, sem þá hafði mikið um-
leikis, stjórnaði þremur fyrirtækj-
um, sat í bæjarstjórn og var mjög
virkur þátttakandi í fjölbreyttu fé-
lagslífi Akurnesinga.
Svanlaug studdi mann sinn heils-
hugar í öllu því sem hann tók sér
fyrir hendur og fylgdist vel með
því sem var að ske í hans rekstri.
Þau áttu fallegt heimili þar sem
oft var gestkvæmt, ekki síst áður
en veitingastaðir komu á Skagann,
en þá borðuðu gestir fyrirtækjanna
oftast hjá Svanlaugu.
Um langt árabil annaðist Svan-
laug skrifstofuhald og fjármál fyrir
Byggingarfélagið Fell sem Þorgeir
rak. Þessi störf vann hún á heimili
sinu og áttu margir leið þangað,
en fyrirtækið framleiddi alla steypu
á Ákranesi um áratugaskeið. Á
þessum árum byggðu flestir Akur-
nesingar hús sín sjálfir í aukavinnu
um kvöld og helgar og margir af
vanefnum. Var til þess tekið hvað
þau hjón voru liðleg við viðskipta-
vini sína og margir voru þeir sem
ekki tókst að greiða steypuna að
fullu fyrr en mörgum árum eftir
að húsbyggingu lauk. Það hafa
margir bæjarbúar sagt mér að þessi
liðlegheit hafi ráðið úrslitum um
að þeim tókst að koma þaki yfir
höfuðið.
Svanlaug var afar hreinskilin og
sagði umbúðalaust skoðanir sínar
á mönnum og málefnum. Hún var
mikill vinur vina sinna og einhver
trölltryggasta manneskja sem ég
hef kynnst.
Svanlaug var mikill sjálfstæðis-
maður og tók virkan þátt í starfi
Sjálfstæðisflokksins á Akranesi.
Hún var einn af stofnendum Sjálf-
stæðiskvennafélagsins Báran árið
1960 og starfaði í félaginu alla tíð
síðan. Þrátt fyrir að heilga hennar
og kraftar væru á þrotum mætti
hún á kjörstað sl. vor, tæplega 93
ára gömul.
Ég kveð þessa góðu vinkonu
mína og þakka henni fyrir áratuga
tryggð og vináttu við mig og mína
fjölskyldu. Við Guðný sendum af-
komendum hennar samúðarkveðjur
og biðjum Guð að blessa minningu
Svanlaugar Sigurðardóttur.
Guðjón Guðmundsson.
SVANLAUG
SIGURÐARDÓTTIR