Morgunblaðið - 10.02.1996, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
LANDIÐ
LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 1996 13
Morgunblaðið/Sverrir
STARFSLIÐ og stjórnendur Mjólkursamlags Norðfirðinga hf., f.v. Snorri Styrkársson framkvæmda-
stjóri, Guðröður Hákonarson stjórnarformaður, Jeff Clemmensen samlagsstjóri og Guðni Hannes
Guðmundsson nemi.
VIÐ ÞURFUM
LÍKA AÐ LIFA
Norðfírðingar neita að leggja niður mjólkur-
samlagið sitt sem er það minnsta í landinu
og hafa storkað landbúnaðarkerfinu með
því að hefja framleiðslu á súrmiólk undir
merkjum Bónuss. íslensk mjólkursamlög
hafa hingað til lagt áherslu á að markaðs-
setja mjólkurvörur undir eigin vörumerkjum.
Helgi Bjarnason kom við í samlaginu og
ræddi við stjórnendur þess um hugmynda-
fræðina á bak við rekstur fyrirtækisins.
SNORRI Styrkársson framkvæmdasljóri kynnir vöffludeig í
Kaupfélagi Héraðsbúa á Egilsstöðum.
Mjólkursamlagið í
Neskaupstað hefur ver-
ið rekið frá því á sjötta
áratugnum. Á árinu
1993 ákvað Kaupfélagið Fram að
hætta rekstri þess og úrelda vegna
breytts rekstrarumhverfis. Leggja
átti niður Verðmiðlunarsjóð mjólkur
sem fékk ákveðinn hlut af hveijum
framleiddum mjólkurlítra en hann
hafði lengi greitt tap af rekstri þessa
fyrirtækis eins og fleiri minni mjólk-'
ursamlaga. í skýrslum nefnda sem
flölluðu um skipulag mjólkuriðnað-
arins var hvatt til fækkunar mjólk-
urbúa og var samlagið á Norðfirði
ávallt á niðurskurðarlistanum.
Viljum hafa stjórn á eigin
málum
í tengslum við átaksverkefnið
„Norðfirðingar í sókn“ sem gekk
út á það að leita að nýjum atvinnu-
möguleikum myndaðist stemmning
fyrir því að halda þessum rekstri
áfram. Stofnað var nýtt hlutafélag,
Mjólkursamlag Norðfirðinga hf.,
sem keypti samlagið af Kaupfélag-
inu Fram. Hluthafar eru 111, flest-
ir með litla hluti eða frá fimm og
upp í hundrað þúsund krónur hver.
Sveitarfélagið, bændur og ýmsir
hagsmunaaðilar eru með stærri
hluti. Neskaupstaður er nú stærsti
hluthafínn með liðlega fjórðung
hlutafjár sem nú er 7,5 milljónir
alls. Eignir mjólkursamlagsins voru
upphaflega keyptar á 9 milljónir
kr. en þurft hefur að fjárfesta fyrir
nokkrar milljónir til viðbótar í end-
urbótum húsnæðis og tækjum.
„Við vildum hafa stjórn á okkar
eigin málum. Samlagið var illa rek-
ið en ég hafði alltaf trú á því að
hægt væri að reka það betur og
skoðanir mínar hafa ekki breyst,“
segir Guðröður Hákonarson bóndi
í Efri-Miðbæ, formaður stjórnar
Mjólkursamlags Norðfirðinga hf.
Hann segir að reynslan sýni að eft-
ir því sem lengra sé í samlag minnki
áhugi bænda á að framleiða mjólk,
það sjáist til dæmis á Suðurfjörðum
Austfjarða og því sé baráttan fyrir
því að halda rekstri samlagsins
áfram að einhverju leyti sjálfsbjarg-
arviðleitni bænda.
Kostnaður færður á milli
Framkvæmdastjóri mjólkursam-
lagsins, Snorri Styrkársson hag-
fræðingur, nefnir tvö atriði þegar
hann er spurður að því hvaða mögu-
leika nýju eigendurnir hafi séð til
þess að reka áfram fyrirtæki sem
kaupfélagið hafði rekið með tapi í
mörg ár: Minnka rekstrarkostnað
og leita nýrra leiða í framleiðslu ti!
að auka tekjurnar.
„Okkur hefur tekist að minnka
kostnaðinn umtalsvert,“ segir
Snorri. Fyrst nefnir hann að mjólk-
ursamlagið hafi verið deild í stærra
fyrirtæki og þar hafi kostnaður
greinilega verið færður á milli eins
og tíðkaðist hjá fleiri kaupfélögum.
Til dæmis hafi óeðlilega miklum
stjórnunarkostnaði verið velt yfir á
mjólkursamlagið. „Það var lítill
hvati til þeás að halda kostnaði niðri
vegna þess að sameiginlegir sjóðir
mjólkuriðnaðarins greiddu tapið,“
segir Snorri. Hann segir að unnið
hafi verið að hagræðingu í fram-
leiðslunni og það hafi einnig skilað
góðum árangri.
Tveir starfsmenn eru í mjólkur-
Stjórnunar-
kostnaði velt
yfir á samlagið
samlaginu, mjólkursamlagsstjórinn
og mjólkurfræðinemi, og vinna þeir
öll störfin, allt frá því að sækja
mjólkina til bænda til þess að koma
afurðunum í búðir.
„En þetta dugði ekki eitt og sér,
enda vissum við það frá upphafi.
Við höfum því verið að leita að
möguleikum til framleiðslu á nýjum
vörurn," segir hann.
Vildum reyna eitthvað nýtt
Sjö bændur í Norðfirði framleiða
mjólk, samtals 530 þúsund lítra á
ári. í samlaginu er neyslumjólkinni
pakkað og framleiddar helstu
neysluvörur eins og skyr, súrmjólk
og fleira. Um 60% inn-
veginnar mjólkur hefur
þar til í vetur farið í eig-
in framleiðslu. Úr um-
frammjólkinni var fram-
leitt hráefni fyrir önnur
samlög, það er undan-
renna sem keyrð var með tankbíl
til Hornafjarðar og smjör fyrir
Osta- og smjörsöluna í Reykjavík.
Vinnsla á hrávörunni skildi ekki
neitt eftir, var í raun með tapi, og
því hefur verið lögð áhersla á að
finna leiðir til að framleiða söluvöru
úr allri mjólkinni.
„Það kom til greina að hefja sölu
mjólkurvara á aðra firði, til dæmis
Eskifjörð og Reyðarfjörð. Það hefði
hins vegar þýtt ófrið við önnur
mjólkursamlög og við höfðum ekki
áhuga á því,“ segir Snorri. Guðröð-
ur bætir því við að samlagið sé það
lítið að það hefði ekki getið útvegað
Eskfirðingum mjólk allt árið og því
væri þetta ekki skynsamlegt útspil.
„Við vildum heldur reyna eitthvað
nýtt,“ segir hann.
Snorri segir að hafin sé fram-
leiðsla á tilbúnu vöffludegi
í fernum og er það nú kom-
ið á markað á Austurlandi,
Danski mjólkursanilags-
stjórinn á Norðfirði, Jeff
Clemmensen, er uppfullur
af hugmyndum um nýja
framleiðslu. Hann hafði
verið að þróa súrmjólk með
íblöndunarefnum og í f
haust var ákveðið að reyna
fyrir sér með sölu á þess-
ari afurð utan Norðijarðar.
Súrmjólkin er í samkeppni
við ýmsar mjólkurvörur, eins
og til dæmis jógúrt, og KS
á Sauðárkróki hefur í nokkur
ár framleiðir súrmjólk með íblönd-
unarefnum. Reyndar er norðlenska
súrmjólkin seld í hálfs lítra fernum
en sú austfirska í lítrafernum.
íhaldssemi í mjólkuriðnaði
„Við töldum okkur vera komna
með mjög frambærilega vöru og
stóðum frammi fyrir ákvörðun um
það hvernig við ættum að koma
henni á markað,“ segir Snorri um
tildrög þess að farið var að fram-
leiða súrmjólk undir merkjum Bón-
uss. „Þetta er lítið fyrirtæki og við
gerum okkur grein fyrir því að við
höfum varla bolmagn til að leggja
í þann kostnað sem þarf til að
markaðssetja vöruna á neysluvöru-
markaðnum. Því var farin sú leið
sem ekkert mjólkursamlag hefur
fetað að bjóða stórfyrirtækjum að
framleiða vöruna sérstaklega fyrir
þau með lágmarks til-
kostnaði. Með því móti
værum við að gera eitt-
hvað nýtt,“ segir Snorri.
Samningar tókust við
eigendur Bónuss og í
október hófst sala á
þremur bragðtegundum súrmjólkur
í verslunum fyrirtækisins.
„Ég held að það sé ákveðin íhalds-
semi í mjólkuriðnaðinum. Mjólkurs-
amsalan og samlögin á hennar veg-
um hafa gríðarlega sterka stöðu á
höfuðborgarsvæðinu, þó ekki sé það
beinlínis einokun, og önnur samlög
virðast ekki vilja taka þann slag sem
fylgir því að reyna að komast inn á
markaðinn," segir Snorri þegar leit-
að er skýringa hans á því að enginn
hefur reynt fyrir sér á þessum mark-
aði fyrr en nú.
Risinn spyr okkur ekki
Hann segist ekki hafa fengið
beina gagnrýni á þetta framtak, en
orðið var við að það mæltist ekki
sérlega vel fyrir innan mjólkuriðn-
aðarins. „Við erum sakaðir um að
bijóta niður samstöðuna innan
greinarinnar. Menn óttast afleiðing-
ar þess að hefja framleiðslu undir
vörumerkjum annarra, telja að með
því sé verið að færa áhrifavaldið
frá iðnaðinum sjálfum til kaupend-
anna og benda óspart á erfiðleika
í afurðasölu sauðfjárræktarinnar
sem víti til að varast.
Við sjáurn auðvitað að þessi
hætta getur verið til staðar og að
gott væri að halda samstöðunni. En
við þurfum líka að fá að lifa þó
okkur sé ekki ætlað það og getum
ekki gert það öðruvísi en að bijótast
út úr kerfinu. Lífið getur
ekki alltaf verið eins og
það var. Markaðurinn er
ekki einsleitur, hann
skiptist í marga hluta. Við
finnum að þörf er fyrir
þessa vöru og viljum sinna
vel þessum litla hluta markaðarins.
Það er fijáls samkeppni í þessari
grein og ekkert sem bannar okkur
að taka þátt í henni. Við getum
ekki gert að því þó framleiðsla okk-
ar hafi áhrif á rekstur annarra fyrir-
tækja. Það má einnig benda á að
litlu samlögin eru ekkert spurð þeg-
ar risinn á markaðnum kemur fram
með nýjar vörur. Af hveiju ættum
við að spyija hann?“
Þó enginn hafí beinlínis fjand-
skapast út í litla samlagið á Norð-
firði sem neitar að hætta og kastar
lítilli handsprengju inn í landbúnað-
arkerfið með því að framleiða súr-
mjólk fyrir Bónus hafa aðstandend-
ur þess orðið varir við pirringinn á
annan hátt. Fyrst eftir að Bónus-
súrmjólkin var kynnt seldist hún
mun betur en reiknað var með og
Urðu að flytja
mjólk til Norð-
fjarðar
BÓNUS-SÚRMJÓLKIN um-
deilda hefur selst vel.
hafði samlagið ekki nægilegt hrá-
efni til að anna eftirspurninni. Hins
vegar varð stjórnendur mjólkur-
samlagsins ekkert ágengt þegar
þeir reyndu að kaupa mjólk hjá
öðrum samlögum. Málið var leyst
með því að kaupa pakkaða mjólk á
fernum frá Egilsstöðum og dreifa
í verslanir í Neskaupstað þannig
að hægt væri að nota alla innvegnu
mjólkina til að framleiða súrmjólk.
Aftur hefur dregið úr sölunni og
er hún nú jafnari og líkari því sem
búist var við.
Batnandi afkoma
Bónus selur súrmjólkina á 139
kr. lítrann (119 kr. tilboðsverð er á
einni tegundinni um þessar mund-
ir), en sami skammtur af
íblandaðri súrmjólk frá
KS á Sauðárkróki kostar
í sömu verslun 166 kr.,
reyndar í tveimur hálfs
lítra fernum. Snoiri segir
að samlagið sé ekki að
veita Bónus verulegan afslátt af
sinni vinnu. Mjólkin sé framleidd
með minnsta mögulega kostnaði,
umbúðirnar séu til dæmis ódýrar
og samlagið þurfi ekki að taka á
sig neinn kostnað við markaðssetn-
ingu vörunnar. „Við njótum veru-
legs hagræðis við að framleiða mik-
ið fyrir einn aðila,“ segir Snorri.
Mjólkursamlagið hefur verið rek-
ið með tapi þann tíma sem það
hefur verið í hlutafélagsformi þó
tapið sé ekki nema lítið brot af því
sem það var á meðan Kaupfélagið
Fram rak það. Snorri Styrkársson
segir að framleiðsla Bónus-súr-
mjólkurinnar og vöffludeigsins snúi
afkomunni við og útlitið sé bjart
fyrir þetta ár.