Morgunblaðið - 10.02.1996, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
Skattsvik á
færibandi
Hvar er fjármálaráðherra?
AÐ UNDANFÖRNU hafa gengið
dómar vegna sviksamlegrar hátt-
semi manna við að fá virðisauka-
skatt ranglega greiddan úr ríkis-
sjóði. Hér er um nýja tegund skatt-
svika að ræða og hætta á misferli
er veruleg. Uppbygging skattsins
er þannig að innskattur getur orðið
hærri en útskattur t.d. hjá útflutn-
ingsfyrirtækjum. Ýmsir aðilar hafa
því fengið umtalsverðar fjárhæðir
ranglega endurgreiddar áður en í
ljós hefur komið að um skattsvik
hafi verið að ræða.
Vatnsberamálið
Þegar hafa skattayfirvöld upplýst
um nokkur slík skattsvik, þar sem
íjárhæðir svo mörgum tugum millj-
óna skiptir hafa þannig verið svikn-
ar út. Enginn veit hvað þetta nýja
neðanj^rðarkerfi skattsvikanna er
stórt að umfangi. Upplýst virðis-
aukaskattsvik nálgast eitthundrað
milljónir króna, en þar er skemmst
að minnast svokallaðs Vatnsbera-
máls, en í því eina máli voru 38
milljónir sviknar út úr ríkissjóði.
„Pappírsfyrirtæki“
leikur sér að kerfinu
Ferill þessa eina máls er með
ólíkindum. Þannig hafði einstakl-
ingur útbúið alls 110 tilhæfulausar
virðisaukaskattsskýrslur, þar sem
tilgreindur innskattur var að megin-
hluta samkvæmt reikningum frá
öðru einkafyrirtæki þessa sama ein-
staklings, án þess að nokkur raun-
veruleg viðskipti hefðu átt sér stað
milli þessara tveggja fyrirtækja
hans. Það liggur fyrir og hefur ver-
ið staðfest í dómsskjölum að eig-
andi Vatnsberans, sem sjálfur var
framkvæmdastjóri og éini stjórnar-
maður fyrirtækisins, var líka eini
launaði starfsmaður „pappírsfyrir-
tækisins", sem innskatturinn var
gerður út á. í dóms-
skjölum kemur fram
að ákærði útbjó 110
virðisaukaskatts-
skýrslur Vatnsberans
hf., og reisti inn-
skattsskröfur sína á
þessum skýrslum og
byggði þær eingöngu á
reikningum frá „papp-
írsfyrirtæki" sínu sem
skráð var sem verk-
takafyrirtæki.
345 þúsund krónur
vikulega á ávísana-
reikninginn
Öll umgjörð og ferill
þessa máls lýsir mikilli
brotalöm í kerfínu og að eftirliti
hafi verið mjög ábótavant. Það vek-
ur líka furðu að ekki hafi verið
brugðist fyrr við miðað við umfang
máls og fjölda falsaðra virðisauka-
skattsskýrslna sem notaðar voru til
að svíkja stórfellda fjármuni út úr
ríkissjóði. 110 virðisaukaskatts-
skýrslur hafa þannig reglulega ver-
ið stimplaðar af yfirvöldum, en sam-
kvæmt dómsskjölum kemur fram
að greiðslurnar runnu inná ávísana-
reikning ákærða sjálfs. Þessum 110
virðisaukaskýrslum var framvísað
vikulega, á tímabilinu 1992-1994.
Þannig má ætla að nánast vikulega
hafi runnið inná ávísanareikning
ákærða um 345 þúsund krónur frá
hinu opinbera eða alls
38 milljónir króna.
Meira að segja þegar
ákærði sat í fangelsi,
fékk hann ávísanir með
sviksamlegum hætti
sendar á reikninginn
sinn frá ríkissjóði. Því-
líkt eftirlitsleysi í kerf-
inu væri að óreyndu
talið óhugsandi.
Leið til að loka
skattsvika-
smugunni
Greinarhöfundur
hefur ásamt Ágústi
Einarssyni flutt frum-
varp á Alþingi til að
loka þessari smugu til skattsvika.
Efni þessa frumvarps er að skatt-
stjórum sé heimilt að krefjast trygg-
inga vegna endurgreiðslu virðis-
aukaskatts úr ríkissjóði. Með þeim
hætti ættu hagsmunir ríkissjóðs að
vera betur tryggðir ef í ljós kæmi
að forsendur endurgreiðslu virðis-
aukaskatts ættu ekki rétt á sér.
Unnt verður að draga úr skattsvik-
um af þessu tagi þegar aðilar þurfa
að leggja fram tryggingar. Þessu
ákvæði mætti beita þegar innskatt-
ur er að jafnaði hærri en útskattur.
Það má áætla að um 10% framtelj-
enda virðisaukaskatts fái endur-
greiddan virðisaukaskatt þegar inn-
skattur reynist hærri en útskattur.
Hvar er fjármála-
ráðherra?
Mál þetta flutti greinarhöfundur
fyrst á Alþingi fyrir einu og hálfu
ári en þá var Vatnsberamálið ekki
komið fram, sem sýnir enn meiri
þörf á að Alþingi samþykki frum-
varpið. Skattrannsóknarstjóri ríkis-
ins hefur mælt með efni þessa frum-
varps og í umsögn hans til Alþing-
is, kom fram að ekki væri vafi á
að ákvæði þetta myndi draga úr
skattsvikum af þessum toga, en
einkum gera ríkissjóði kleift að
endurheimta oftekinn skatt.
Ætlar fjármálaráð-
herra, spyr Jóhanna
Sigurðardóttir, að bíða
í eitt ár enn eftir nýju
„Vatnsberamáli“?
Fjármálaráðherra ber alla ábyrgð
á framkvæmd laga og á stofnunum
síns ráðuneytis. Honum var bent á
þessa smugu í kerfinu á Alþingi
fyrir meira en ári, en hvað hefur
hann gert til að loka henni? Ætlar
fjármálaráðherra nú að bíða í eitt
ár enn eftir nýju „Vatnsberamáli"?
Höfundur er alþingismaður.
Jóhanna
Sigurðardóttir
ÍSLENSKT MÁL
UMSJÓNARMANNI hefur borist
frá Jóhanni Gunnarssyni á Sel-
tjamarnesi bréf sem hér fer á
eftir. Það er svo fróðlegt og í alla
staði gott, að það birtist hér nær
allt, þótt efnismikið sé:
„Ágæti Gísli!
Lengi hef ég lesið þættina þína
og haft bæði skemmtun og auðg-
an andans af. Þátturinn í gær,
númer 831, gefur mér tilefni til
að þakka allt þetta. Eg get nefni-
lega ekki stillt mig um að gagn-
rýna tillögu sem þar er fram sett
(auðkennda 14 í þættinum), eða
öllu heldur biðja þig og þá skilríka
menn, sem þú kannt að hafa til-
tæka, að hugleiða þau rök gegn
henni er ég hyggst bera fram hér
á eftir.
Má ég fyrst segja á mér örlítil
deili. Ég hef unnið alla mína starf-
sævi, sem orðin er ríflega 35 ár,
við störf sem nútíminn kallar
upplýsingatækni. Ég hef éins og
fleiri „öldungar" þeirrar greinar
verið áhugasamur um að greiða
götu íslensks máls inn í þann
heim. Sumpart hafa aðgerðir
beinst að því að íslenska tungutak
tölvufólks og sumpart að því að
gera vélarnar þannig úr garði að
þær megi nota skammlaust í ís-
lensku samfélagi. Á þessu hvoru
tveggja hefur verið misbrestur
eins og þér er kunnugt.
Ég sat fyrr á árum í orðanefnd
Skýrslutæknifélags íslands og
tók þátt í að gefa út fyrstu orða-
skrá þess árið 1974. í starfi mínu
hjá IBM-fyrirtækinu þurfti alloft
að þýða framandi hugtök þegar
nýjungar voru settar á markað
hér á landi. Á meðan annað sann-
ast ekki tel ég mig vera höfund
stöku hugtaks, til dæmis orðanna
„disklingur" og „sýndarminni". . .
í seinni tíð er það helst að telja
til afskipta minna af íslenskri
tölvumenningu að ég er formaður
nefndar á vegum Fagráðs í upp-
lýsingatækni sem er að semja
staðal er nefnist „íslenskar þarfir
í upplýsingatækni". Heitið gefur
væntanlega vísbendingu um hvað
þar er um fjallað.
Nú þykir mér mál að koma að
erindinu. Eins og áður sagði
snertir það 14. lið 831. þáttar.
Gott þykir mér að þið Hólmkell
skulið samþykkja orðið „Internet"
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
835. þáttur
í stað þess að nota hið almenna
orð „samnet" (að ég tali nú ekki
um „alnet“ Morgunblaðsins). Þú
tekur eftir því að ég rita „Inter-
net“ með stórum upphafsstaf. Ég
geri það vegna þess að þetta er
að mínu mati sémafn. Rökstuðn-
ingur kemur hér að neðan. Vel
finnst mér þó mega leita hentugs
íslensks heitis.
Það sem ég vil gagnrýna er
tillaga ykkar um að það skuli
ávallt stytt í „Netið“. Þetta bend-
ir til að þið aðhyllist þá einföldu
veraldarsýn, sem reyndar er afar
útbreidd hér á landi og kynt er
kröftuglega undir í fjölmiðlum,
að Internetið sé allt í senn upp-
haf, endir og nafli upplýsinga-
samfélagsins. Með því að gefa
því einkarétt til að nota stytting-
una „Netið“ er gefíð í skyn að
engin önnur tölvunet séu til, eða
að minnsta kosti ekki svo merki-
leg að tali taki. Eftirfarandi til-
vitnun er í rit sem er að koma út
á vegum fjármálaráðuneytisins,
en þar starfa ég sem sérfræðing-
ur í málefnum upplýsingatækni,
og heitir „ísland og upplýsinga-
samfélagið — drög að framtíðar-
sýn“.
„Ýmis upplýsingakerfi og upp-
lýsinganet eru starfrækt á Islandi
í dag. Meðal neta með sértæk
notkunarsvið má nefna SITA
(fjarskiptanet flugfélaga), SWIPT
(bankaviðskipti) og VISA
(greiðslukortaviðskipti). Þjónusta
fyrir almenning og viðskiptalífið
innanlands og milli lánda er að-
gengilegust á tvennum vettvangi:
Almenna gagnanetinu (sem rekið
er af Póst- og símamálastofnun)
og Interneti (Tenging landsins við
útlönd og úthlutun svæðisheitis
hér á landi er í höndum hlutafé-
lagsins Intemet á íslandi, INTÍS).
Almenna gagnanetið og sú
þjónusta sem þar er að fá bygg-
ist á svokölluðum OSI-stöðlum,
sem leggja áherslu á örugg sam-
skipti á fastmótuðum viðskipta-
legum gmnni. Ásamt ýmsum sér-
hæfðum netum er almenna
gagnanetið því einn helsti vett-
vangurinn fyrir tölvuvædd við-
skipti, til dæmis skjalaskipti með
tölvum (SMT, EDI, pappírslaus
viðskipti).
Intemet hefur breiðst út um
heiminn með sprengihraða und-
anfarin ár. Stofnkostnaður við
tengingu er lágur, formsatriði við
samskipti í lágmarki og fjöl-
breytni þjónustu sem fáanleg er
á netinu fer sívaxandi. Segja má
að Internet, og ekki síst nýlega
tilkomin aðferð við að miðla og
taka við upplýsingum, veraldar-
vefurinn, hafí sigrað heiminn sem
aðgengilegasti upplýsingamiðill-
inn. Það sem komið hefur í veg
fyrir víðtæka notkun Internets í
viðskiptum er skortur á öryggis-
ráðstöfunum."
Hér er minnst á fjögur net
önnur en Internet, öll útbreidd
um víða veröld, öll notuð hér á
landi og þó að meira beri á þeim
í viðskiptaheiminum en í daglegu
lífi almennings finnst mér hæpið
að tileinka hið altæka skamm-
nefni „Netið“ aðeins einu tilteknu
tölvuneti, alveg sama hveiju.
Þetta langar mig að biðja ykkur
Hóimkel að hugleiða.
Mér finnst einnig mega lesa
tilvitnaðan kafla sem röksemda-
færslu fyrir því að heiti allra þess-
ara neta séu í raun sémöfn, sam-
anber athugasemd mína hér ofar
um að rita Internet með stórum
staf.
Með kærri kveðju og þakk-
læti.“
Umsjónarmaður færir Jóhanni
þakkir fyrir þetta merka bréf.
Mun nann, svo og Hólmkell
Hreinsson, vandlega gaumgæfa
efni þess.
★
Hlymrekur handan kvað:
Þegar líf okkar leikur á þræði,
þetta l(f sem var draumur og æði,
við skerum ekki á,
enda eigum við þrá,
og án hennar drepumst við bæði.
Auk þess fær Akureyrarsíða
þessa blaðs prik fyrir að tala um
skíðatíð, ekki „skíðavertíð". Og
Arnar Björnsson fær plús fyrir
að segja alltaf giskarar, en ekki
óyrðið „tipparar" sem enn heyrist.
En herfilegt er að sjá í búðar-
glugga á Akureyri „SALE“.
Þarna er þó íslendingum ætlað
að kaupa vörur á útsölu. Þegar
svona er auglýst liggur tunga
okkar heldur en ekki í „lamagns-
leysi“.
Ferðaskýrsla -
FAO-ráðstefna
Á DÖGUNUM sat
ég fyrir íslands hönd
ráðstefnu FAO, sem er
Matvæla- og landbún-
aðarstofnun Samein-
uðu þjóðanna, og hald-
in var í Hollandi.
Tilefni fundarins var
staða dreifbýlis í Evr-
ópu og var einkum
stuðst við úttektir frá
fimm Austur-Evrópu-
löndum, en einnig upp-
lýsingar frá fulltrúum
landa þrettán annarra
Norður- og Mið-Evr-
ópuríkja á ráðstefn-
unni.
Ótrúlegt; en margt
virðist líkt með bændum og dreif-
býlinu yfirleitt - vlða í Evrópu.
Svipuð vandamál eru uppi á ten-
ingnum, þ.e. samdráttur í fram-
leiðslu landbúnaðarafurða.
Það er því bráðnauðsynlegt að
skapa ný störf í hinum dreifðu
byggðum og finna leiðir til sjálfs-
bjargar fyrir bændur og dreifbýl-
inga. Ég gef mér það að íslenska
þjóðin sé einhuga um að sem fæst-
ir neyðist til að rífa sig og sína upp
með rótum og flýja átthagana
vegna bjargarskorts.
Staða kvenna í dreifbýli virðist
víðast hvar slæm. í Litháen eru
konur í stijálbýli t.d. yfirleitt vel
menntaðar, en það sem setur þeim
stólinn fyrir dyrnar að nýta sér
hæfileika sína og menntun í við-
leitni þeirra til nýsköpunar, er m.a.
skortur á fjármagni, ekki síst til
markaðsleitar.
I Svíþjóð varð félagsleg einangr-
un stijálbýliskvenna til þess að
sveitarfélög þar í landi tóku höndum
saman um að skapa þeim aðstöðu
hvert í sínu sveitarfélagi til þess,
er þær kysu, hver á sínum stað.
Nýbreytni í störfum til sveita er
hins vegar lítil takmörk sett í nú-
tímasamfélögum með bættum sam-
göngum og ljarskiptatækni. Um
getur verið að ræða úrvinnslu eða
fullvinnslu matvæla I smáum stíl,
hvers konar handverk og listsköp-
un, þjónustu ýmiss konar eða ferða-
mennsku.
Það sem dreifbýlisfólk rekur sig
hins vegar víða á er skortur á
áhættufjármagni, jafnvel þótt um
lágar upphæðir sé oft að ræða. Því
var það að ég kom
þeirri ósk minni á
framfæri á ráðstefn-
unni, að við beittum
okkur fyrir stofnun
„micro-credit“ banka
til handa þeim sem
þúrfa á fyármagni í
smáum stíl að halda.
Hugsunin að baki
slíku fjárfestingafélagi
er sú að lána t.d. há-
mark hálfa milljón í
einu og skilyrði er að
lántakandinn (sem oft-
ar en ekki er kona, sem
vill koma upp smáiðn-
aði eða rekstri) þarf að
mæta mánaðarlega á
samráðsfund hjá stuðningshópi,
sem honum/henni er úthlutaður,
þangað til lánið hefur verið borgað
upp. Á Indlandi hefur þetta gefist
vel og reyndar víðar í heiminum.
Við náðum saman fulltrúar ís-
lands, Noregs, Svíþjóðar, Finn-
. Skapa þarf ný störf í
strjálbýli, segirlngunn
St. Svavarsdóttir,
finna nýjar leiðir til
sjálfsbjargar.
lands, Eistlands og Litháen um að
freista þess að stofna Nordisk-Balt-
isk microcredit banka og efna til
ráðstefnu þar um í Noregi 13. og
14. maí næstkomandi.
Auðvitað þarf víðtæk samstaða
að nást um málið I hveiju landi.
Ég skora á alla, sem láta sig málið
varða, að veita lið. Við þurfum að
sjá til þess að íslenskar byggðir lifi
áfram, en leggist ekki í auðn og
niðurlægingu. Ef við tökum hönd-
um saman, hvar I flokki sem við
stöndum, dreifbýlið og þéttbýlið,
karlar og konur, - mun okkur tak-
ast áð laga okkur að nýjum háttum
með nýrri öld.
Þess má að lokum geta að í lok
ráðstefnunnar kom fram áhugi á
að næsta ráðstefna FAO verði hald-
in á Islandi.
Höfundur er svcitarsijóri í Öxar-
firði.
Ingunn St.
Svavarsdóttir