Morgunblaðið - 11.02.1996, Síða 10

10 SUNNUDAGUR 11. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
JAVIER Solana, spænski stjórnmála-
maðurinn sem tók við embætti aðal-
framkvæmdastjóra Atlantshafs-
bandalagsins, NATO, í desember síð-
astliðnum, tekur við forystuhlutverki á um-
rótstímum í öryggismálum. Á undanförnum
árum hefur orðið gífurleg breyting á Atlants-
hafsbandalaginu. í stað þess að einbeita sér
að því að geta brugðizt við árás úr austri,
ver NATO riú miklu af kröftum sínum til
samræðna og samstarfs við fyrrverandi and-
stæðinga sína í Austur- og Mið-Evrópu.
Bandalagið hefur tekizt á hendur ný verk-
efni á sviði friðargæzlu, jafnvel utan hins
hefðbundna varnarsvæðis síns. Jafnframt
þarf það að bregðast við ýmsum nýjum
hættum, til dæmis þjóðernis- og trúar-
bragðaátökum.
Staða Evrópuríkjanna innan NATO og
tengsl þeirra við Bandaríkin eru jafnframt
mjög til umræðu þessa dagana. Umræðurnar
hafa tekið nýja stefnu með því að Frakk-
land, sem hefur ekki tekið þátt í hernaðar-
samstarfi NATO frá árinu 1966, hefur nú
ákveðið að gerast þátttakandi í því að nýju
vegna aðgerðanna í Bosníú, að minnsta kosti
að hluta til. Jafnframt hefur Jacques Chirac
Frakklandsforseti lýst því yfir að aukið sjálf-
stæði Evrópu í varnarmálum eigi að þróast
innan Atlantshafsbandalagsins, í samvinnu
við Bandaríkin. Hvort tveggja er mikilvæg
stefnubreyting af hálfu Frakka.
Atlantshafsbandalagið hefur tekið að sér
að gæta þess, að friðarsamkomulagið í Bosn-
íu sé haldið. Þetta er stærsta verkefni, sem
bandalagið hefur ráðizt í frá stofnun þess
1949 og er flóknara en ella, þar sem her-
sveitir frá ríkjum utan bandalagsins taka
einnig þátt í friðargæzlunni, undir stjórn
NATO. Segja má að stór hluti hins nýja og
breytta hlutverks NATO endurspeglist í
Bosníuverkefninu. Javier Solana tók við
embætti framkvæmdastjóra daginn áður en
bandalagið tók við friðargæzlunni, og það
hefur því komið í hans hlut að fylgja henni
úr hlaði. Hvernig finnst honum hafa til tek-
izt og hvaða lærdóma um framtíð bandalags-
ins telur hann að megi draga af aðgerðum
NATO í Bosníu?
Samfylking í þágu friðar í Bosníu
„Við lærum mikið af aðgerðunum í Bosn-
íu. Þetta er afar flókið verkefni, líkast til
eitt það flóknasta sem hefur verið fram-
kvæmt, í hemaðarlegu tilliti. Það er undir
stjóm NATO og öll sextán NATO-ríkin taka
þátt í því, einnig ísland, og ég vil nota tæki-
færið til að þakka íslandi fyrir framlag þess.
En þar að auki taka sextán önnur ríki þátt
í friðargæzlunni, sem eru ekki aðildarríki
NATO. Sum þeirra kunna að ganga í NATO
með tímanum, önnur munu aldrei verða hluti
bandalagsins. Við erum því í fararbroddi
samfylkingar í þágu friðar, sem er líklega
mikilvægasta friðaraðgerð í sögunni.
í mínum huga snýst þessi aðgerð auðvitað
fyrst og fremst um að tryggja frið og öryggi
í Bosníu-Herzegovínu. En við kunnum einnig
að geta dregið ályktanir af framkvæmd
hennar, sem ganga lengra. í raun erum við
nú að framkvæma á vettvangi hluti, sem
við höfum verið að hugsa á ótal fundum og
í ótal skýrslum, sem snúast um framtíð
NATO. Þess vegna er Bosníu-verkefnið raun-
hæft viðfangsefni, þar sem draumar okkar
og kennisetningar komast í framkvæmd. Ég
leyfi mér því að segja að hér höfum við frá-
bæra tilraunastofu fyrir framtíð bandalags-
ins og þau verkefni, sem NATO mun þurfa
að sinna."
Stefnubreyting Frakka
Aukin samvinna Evrópuríkja í varnarmál-
um hefur verið mikið til umræðu að undan-
förnu og verður á dagskrá ríkjaráðstefnu
Evrópusambandsins, sem hefst í næsta mán-
uði. Sem utanríkisráðherra Spánar tók Sol-
ana virkan þátt í þessum umræðum, ekki
sízt þar sem hann veitti bæði ESB og Vest-
ur-Evrópusambandinu, verðandi varnar-
málaarmi sambandsins, forystu seinni hluta
síðasta árs. Telur framkvæmdastjórinn að
Evrópusambandsríkin geti komið sér saman
um sameiginlegar varnir, og ef svo fer, hvaða
áhrif mun það hafa á samstarfið við Banda-
ríkin innan NATO?
„í þessu sambandi vil ég svara þrennu til.
í fyrsta lagi, að því er varðar seinni hluta
spurningarinnar, eru tengslin yfir Atlants-
hafið algerlega lífsnauðsynleg fyrir öryggi
Evrópu. Við þurfum því ekki aðeins að við-
halda þeim, heldur að styrkja þau. Það þarf
að styrkja samstarfið í hernaðar-, öryggis-
og varnarmálum, en jafnframt á mörgum
öðrum sviðum, þar sem hægt er að koma á
samstarfí. Ég nefni sem dæmi baráttuna
gegn skipulagðri glæpastarfsemi. í mínum
huga eru tengslin yfir Atlantshafið höfuð-
AÐSTAÐAN Á ÍSLANDI
ÓMISSANDIFYRIR
ÖRYGGIEVRÓPU
Javier Solana, hinn nýi aðalframkvæmdastjórí Atlantshafsbandalagsins, kemur í opin-
bera heimsókn til Islands næstkomandi fímmtudag. Olafur Þ. Stephensen ræddi af
því tilefni við Solana í höfuðstöðvum bandalagsins í Brussel. Framkvæmdastjórinn
segir aðstöðu þá, sem Island hafí upp á að bjóða, ómissandi fyrir vamir Evrópu og lætur
í ljós þá skoðun að mikilvægi íslands í NATO hafí aukizt ef eitthvað sé.