Morgunblaðið - 01.03.1996, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR 1. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
+ Þóra Þórðar-
dóttir fæddist í
Björk í Grímsnesi
21. apríl 1914. Hún
lést á Landspítalan-
um 22. febrúar síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Þórður
Þórðarson, bóndi á
Krókatúni á Landi,
en hann rak síðar
greiðasölu í
Tryggvaskála við
Ölfusá, f. 12. apríl
Í882 í Fellsmúla, d.
20. júní 1925, og
Katrín Pálsdóttir,
bæjarfulltrúi Sós-
íalistaflokksins 1942-1949, f. 9.
júní 1889 í Fróðholtshól í Odds-
sókn, d. 26. desember 1952.
Systkini Þóru er upp komust eru
Sæmundur múrarameistari, bú-
settur í Keflavík, Kári rafvirkja-
meistari, búsettur í Keflavík,
Margrét, húsmóðir og sauma-
kona, d. 1992, Guðrún Sigríður,
húsmóðir, kaupmaður og síðar
matráðskona, d. 1990, Hlíf
hjúkrunarfræðinemi, d. 1943,
Elín, húsmóðir, d. 1988, Harald-
ur Páll, sjómaður, d. 1994, og
Þórunn, náttúrufræðingur, bú-
sett í Kópavogi.
Útför Þóru fer fram frá Foss-
vogskirkju í dag og hefst at-
höfnin kiukkan 15.
„HVAÐ segirðu? Hvernig hefur þú
það? En fjölskyldan? Hvað er að
frétta af mömmu? Svona var Þóra
frænka. Sívakandi yfir öllum, skyld-
mennum, vinum og vandalausum.
Hvik, snaggaraleg og brosti undur-
-samlega viðfelldnu brosi.
Þóra ólst upp með foreldrum sín-
um í Björk í Grímsnesi, Tryggva-
skála og á Einarsstöðum við Gríms-
staðaholt. Hún var í sveit í Lunans-
holti á Landi, en við skyndilegt frá-
fall föður síns fór hún tíu ára að
vinna fyrir sé við fiskvinnu og ann-
að, sem til féll.
Faðir hennar, afabróðir undirrit-
aðs, var talinn einn sterkasti maður
landsins. Hann var mikill vexti og
til marks um afl hans, þá var það
að orðtaki í stóðrétt, að kæmi Þórð-
ur hendi á tryppin, þá stæðu þau
kyrr. Einhveiju sinni kom hann að
vörubíl í Kömbum og var sprungið
dekkið, en tjakkinn vantaði. Gerði
Þþrður sér lítið fyrir og setti öxlina
undir pallinn meðan bflstjórinn drösl-
aði varadekkinu undir. Hann starf-
aði m.a. við flutninga með hestvögn-
um í Reykjavík. Eitt sinn lagðist
hann með háan sótthita vegna blóð-
eitrunar. Þegar hann var að ná sér
festist vagn nálægt
heimili hans og var að
allra orði, að enginn
gæti losað vagninn
nema Þórður. Kom
hann upp úr rúminu,
losaði vagninn, en dag-
inn eftir var Þórður
sterki allur.
Katrín, móður Þóru,
stóð nú uppi með allan
barnahópinn, yngsta
mánaðargamalt. Hún
bað borgaryfirvöld um
aðstoð til þess að geta
tekið kostgangara, en
var hafnað. Bent á að
segja sig til sveitar eða
á bæinn. Böggull fylgdi þó skamm-
rifi, því við það missti hún kosninga-
réttinn. Hún kom þá elstu börnunum
í vinnu og í sveit, stritaði sólarhring-
inn út sjálf og m.a. tóku-afi minn
og amma yngsta soninn, Harald, að
sér í Tryggvaskála, sem þau höfðu
keypt af Þórði, og leit mamma alltaf
á Halla sem bróður sinn.
Katrín hafði menntast í Kvenna-
skólanum í Reykjavík og lét engan
bilbug á sér fínna, en hart hefur
verið í búi, því börnin höfðu á orði,
að þau færu heim til mömmu til
þess að gráta saman.
Katrín hóf nú afskipti af stjórn-
málum og árið 1938 var hún kosin
borgarfulltrúi fyrir Sósíalistaflokk-
inn í Reykjavík. Hún sat í borgar-
stjórn í tvö kjörtímabil, sem aðal-
maður og eitt sem varamaður. Fram-
færslufulltrúi var hún öll árin, sem
hún sat í borgarstjórn og hún var
einnig formaður Mæðrafélagsins.
Beitti hún sér mjög fyrir byggingu
leikskóla, leikvalla og barnaheimila.
Einnig lét hún orlofsmál húsmæðra
til sín taka. Starfaði í KRFÍ og sat
alþjóðaþing kvenréttindasamtaka í
Kaupmannahöfn 1939. Hún ritstýrði
m.a. Mæðrablaðinu með Auði Auð-
uns og skrifaði smásögur í Dýravini.
Þóra bjó alla tíð hjá þessari merku
móður sinni, þangað til Katrín lést
1952. Tíu árum áður hafði Þóra
ráðist í það með mágkonu sinni
Bergrósu Jónsdóttur og vinkonu
Ingibjörgu Sölvadóttur, að kaupa
þvottahúsið Grýtu, sem þá var við
Laufásveginn og rak hún það um
40 ára skeið. Hún hafði snemma
tekið bílpróf og muna Reykvíkingar
sjálfsagt eftir henni þeytast með
þvottinn á gamla Skódanum sínum,
lágvaxin og einbeitt.
Þóra eignaðist ekki börn. Örlögin
urðu henni grimm of snemma. Barn
að aldri fór hún að vinna til þess
að bjarga yngri systkinum sínum.
Bömin þeirra urðu henanr börn. Hún
fylgdist með öllu, kom með gjafir
og gleði. Leiðtogi stórfjölskyldunnar.
MINNIIMGAR
Ég þakka Þóru frænku minni
hressileikann, umhyggjuna og gleð-
ina. Systkinum, ástvinum og að-
standendum öllum votta ég mína
dýpstu samúð. Megi fórnfús og hrein
sál öðlast frið í náðarfaðmi Drottins.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
Í dag verður til moldar borin
móðursystir okkar, Þóra Þórðardótt-
ir.
Þegar náinn ástvinur er kvaddur
setur mann hljóðan og verður orð-
fár, en okkur langar til að minnast
Þóru frænku, eins og hún var alltaf
kölluð af okkur systkinabörnunum,
með örfáum orðum.
Katrín og Þórður, foreldrar Þóru,
voru afkomendur Sæmundar Guð-
brandssonar, hreppstjóra á Lækjar-
botnum, og konu hans Katrínar
Brynjólfsdóttur ljósmóður og frá
þeim er rakin hin þekkta „Lækjar-
botnaætt“.
Katrín barðist ötullega fyrir rétt-
indamálum kvenna og var ein af
stofnendum Mæðrastyrksnefndar og
þeim félagsskap helgaði hún krafta
sína á meðan hún lifði.
Á sautján ára brúðkaupsdegi
Þórðar og Katrínar, 20. júní 1925,
lést Þórður skyndilega úr blóðeitrun.
Á þessum sautján árum höfðu þau
eignast tólf börn en þijú dóu í æsku.
Þegar Þórður andaðist var elsta
barnið, Sæmundur, 16 ára en það
yngsta, Þórunn, aðeins þriggja
vikna.
Á þessum árum voru engir styrk-
ir til einstæðra mæðra og höfðu þær
engan rétt til neinna bóta. Sveita-
styrkir voru athvarf þeirra sem af
eigin rammleik gátu ekki séð sér
farborða en að segja sig á sveitina
var eitthvað það erfiðasta sem fólk
þurfti að gera á þessum tíma. Fáir
trúðu því að einstæð móðir gæti séð
sér og níu börnum farborða og því
var Katrínu boðið að senda börn sín
austur í Landsveit í fóstur, þar sem
þau áttu lögheimili. Katrín vildi ekki,
að óreyndu, tvístra börnum sínum
og fela þau umsjá vandalausra. Með
óbilandi kjarki og þrautseigju tókst
henni að ala önn fyrir fjölskyldu sinni
og halda henni saman með dyggri
aðstoð barna sinna.
Þóra var aðeins ellefu ára þegar
faðir hennar féll frá og þurfti hún
þá strax að taka á sig mikla ábyrgð
gagnvart yngri systkinum sínum.
Hún fór snemma að vinna fyrir sér
og styðja þannig fjárhagslega við
bak móður sinnar. Þóra giftist ekki
en bjó alla tíð með móður sinni á
meðan Katrín lifði.
Þóra átti og rak, ásamt öðrum,
Þvottahúsið Grýtu, sem var staðsett
til margra ára á Laufásveginum en
flutti síðar í Nóatún. Þóra var sér-
lega dugmikil .og ósérhlífin. Þó svo
hún væri forstöðukona Grýtu og sæi
um rekstur þvottahússins gekk hún
í öll verk sem til féllu. Vinnudagur-
inn var oft langur og strangur en
aldrei kvartaði hún undan vinnu-
álagi. Við systurnar munum vel þá
daga þegar við fórum í bæjarferð
með móður okkar að alltaf var kom-
ið við í Grýtu á Laufásveginum til
að hitta Þóru og þiggja einhveijar
veitingar.
Þóra var sterkur persónuleiki og
hafði ákveðnar skoðanir á flestum
þjóðmálum, sem hún lá ekki á. Við
ræddum oft ýmis málefni og þó svo
að skoðanir okkar hafi ekki alltaf
farið saman kastaðist aldrei í kekki
á milli okkar. Hún hafði yndi af því
að hitta vini og fjölskyldu á góðum
stundum og hafði óskaplega gaman
af því að halda mannfagnaði. Öllum
eru minnisstæðar hinar fjölmennu
afmælisveislur hennar þar sem ekk-
ert var til sparað.
Þóra hafði mikinn áhuga á að
halda fjölskyldunni saman og treysta
ijölskylduböndin. Hún lagði til að
Qölskyldan stæði árlega fyrir þorra-
blóti þar sem systkini, systkinabörn
og börn þeirra hittust og gerðu sér
glaðan dag. Þetta voru ekki aðeins
orðin tóm þvi hún reið á vaðið og
hélt fyrsta þorrablótið þar sem öllum
í íjölskyldunni var boðið. Síðan hafa
systkinabörnin skipst á að halda við
þessum góða sið og er það von okk-
ar að hann haldi áfram þrátt fyrir
að Þóra sé horfin.
Þóra var barnlaus en hún skipaði
ætíð mjög sérstakan sess í hugum
okkar systra. Hún sýndi okkur
systkinabörnunum ómælda vænt-
umþykju og fylgdist ætíð vel með
hverjum og einum. Aldrei leið sá
afmælisdagur að Þóra frænka
hringdi ekki til að óska manni til
hamingju með daginn.
Þóra greindist með illvígan sjúk-
dóm fyrir tveimur árum. Aldrei
heyrðum við hana kvarta þótt hún
hafi oft verið sárþjáð. Hún vissi fljót-
lega eftir að hún veiktist hvert
stefndi en hún tók því með æðru-
leysi. Nú er þessu ferðalagi Þóru
frænku lokið hér á jörð og hún er
horfin á vit hins óþekkta. Á þessari
kveðjustund er okkur efst í huga
þakklæti fyrir að hafa fengið að
njóta návistar hennar á lífsbrautinni.
Við vottum eftirlifandi systkinum
hennar og öðrum ástvinum okkar
dýpstu samúð.
Sigurrós Þorgrímsdóttir,
Katrín Þorgrímsdóttir.
Elskuleg föðursystir mín Þóra
Þórðardóttir er látin eftir erfið veik-
indi.
Þrátt fyrir að ég hafi vitað að
hveiju dró, kom andlátsfregnin mér
á óvart. Ég er eflaust ekkert öðru-
vísi en margir sem telja sig hafa
nægan tíma og koma þar af leiðandi
ýmsu ekki í verk sem ætti að hafa
algjöran forgang. Því sakna ég nú
mjög Þóru frænku minnar sem ég
hefði átt að heimsækja miklu oftar.
Hún átti það inni hjá mér.
Aldur er svo afstæður og þrátt
ÞORA
ÞÓRÐARDÓTTIR
fyrir að Þóra hafi verið fædd 1914
fannst mér hún aldrei svo gömul.
Mér fannst ég stundum eiga tvær
frænkur, Þóru í Grýtu, önnum kafna
í þvottahúsinu og svo hina Þóru,
„heimskonuna" uppábúnu.
Minningarnar hellast yfir: Þóra á
Skódanum, öruggasti bíistjóri sem
ég hef þekkt. Þóra með öllum vin-
konunum sínum, dansandi um með
axlirnar upp að eyrum. Þóra með
sínar snöggu hreyfingar, axlayppt-
ingar og skellihláturinn. Þóra, systir
hans pabba, sem alltaf var aufúsu-
gestur og sú fyrsta sem hringt var
í þegar fagna skyldi einhveijum
áfanga, sérstaklega þegar um
menntunaráfanga var að ræða. Þóra
sem hafði svo ótrúlega mikinn metn-
að fyrir hönd okkar systkinabarna
sinna og sjaldan held ég að hún
hafi glaðst meira en þegar eitthvert
okkar eða barna okkar lauk iðn-,
mennta- eða háskólaprófi. Sjálf
hafði hún ekki tækifæri til þess að
læra en ég efa það ekki að hún
hafi haft slíka drauma þrátt fyrir
að aldrei hafi ég heyrt hana segja
svo. Amma hafði nefnilega þennan
metnað fyrir hönd barna sinna og
barnabarna eins og Þóra fyrir hönd
systkina sinna og barna þeirra.
Þóra þurfti snemma að taka til
hendinni. Afi féll frá þegar Þóra var
aðeins 11 ára gömul og amma stóð
ein uppi með stóra barnahópinn sinn.
Þó að amma hafi stundað nám í
Kvennaskólanum þótti það ekki
sjálfsagt á þeim tímum að stúlkur
fengju að læra og í Þóru tilfelli
naumast um það að ræða. Fjölskyl-
dufaðirnn og fyrirvinna heimilisins
látinn og elsta barnið, af níu lif-
andi, aðeins 16 ára. Þetta var á
kreppuárunum og fátækt mikil.
Sæmundur, sem var elstur systkin-
anna, lærði múrverk en veiktist og
lamaðist rúmlega tvítugur og náði
sér aldrei alveg að fullu, Kári lærði
rafvirkjun, kvæntist ungur og stofn-
aði heimili eins og systur hans Mar-
grét, Elín og Guðrún. Hlíf fór í hjúkr-
unarnám, en smitaðist af berklum
og lést aðeins 24 ára gömul. Harald-
ur fór í stýrimannaskólann og lauk
þaðan prófi og Þórunn, yngsta systk-
inið, lauk háskólaprófi í fiskifræði.
En Þóra, sem aldrei girtist en hélt
heimili með ömmu, vann og hún
vann alla ævina mikið.
Nú þegar Þóra er öll, langar mig
til þess að þakka henni alla um-
hyggjuna og væntumþykjuna sem
hún sýndi mér, systkinum mínum,
mökum okkar og börnum. Maðurinn
minn náði að taka vel utan um hana
og kyssa hana áður en hann fór
utan fyrir nokkrum vikum síðan, ég
ekki. Það verð ég að gera í huganum.
Þrátt fyrir að Þóra hafi ekki verið
hávaxin kona var hún „stór“. Stór
í hugsun og verkum.
Guð blessi minningu góðrar, dug-
legrar og kjarkmikillar konu.
Elín Káradóttir.
SVAVA
JÓNSDÓTTIR
+ Svava Jónsdótt-
ir var fædd á
Vatnshömrum í
Borgarfirði 1. júlí
1908. Hún lést í
Sunnuhlíð í Kópa-
vogi 16. febrúar síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Sigríð-
ur Þorsteinsdóttir,
ljósmóðir frá Sig-
mundarstöðum
Hálsasveit, og
Guðmundsson
Auðsstöðum
sömu sveit. _
þeirra voru Áslaug,
f. 5.7. 1900, Ellert,
f. 18.5. 1903, Þorsteinn, f. 26.12.
son, Snorra, á fyrsta
ári, hin eru talin hér
í aldursröð: 1) Þórey,
býr í Reykjavík,
maki hennar var
Steingrímur Bene-
diktsson og eiga þau
sjö dætur. 2) Sigur-
karl, bóndi í Snartar-
ungu, maki hans er
Gunnhildur Hall-
dórsdóttir, þau eiga
fjögur börn. 3) Ragn-
ar, býr í Kópavogi,
maki hans er Aðal-
heiður Torfadóttir,
þau eiga tvö böm.
4) Jón Sturla, býr í
1905, Steinunn, f. 10.4. 1907,
Guðmundur, f. 4.4. 1912, Stein-
þór, f. 5.7. 1913 og Vilborg, f.
20.6.1916. Eftirlifandi em Stein-
unn og Steinþór.
Svava Jónsdóttir giftist Ás-
mundi Sturlaugssyni frá Snart-
artungu 28. febrúar 1930. Þar
bjuggu þau til ársins 1967. Þau
eignuðust átta böra, misstu einn
Reykjavík, maki hans er Guðrún
Narfadóttir, þau eiga þijú böm.
5) Hrefna Guðbjörg, býr í Reykja-
vík, maki hennar er Gissur Þor-
valdsson, þau eiga fjögur böm.
6) Snorri, býr í Kanada, maki
hans var Gunnvör Daníelsdóttir
og eiga þau þijú böm. Þau hafa
slitið samvistum. 7) Pálmi, býr í
Reykjavík, maki hans er Ásdís
Halldórsdóttir, þau eiga tvö böm.
Minningarathöfn um Svövu fer
fram í Kópavogskirkju í dag
klukkan 13.30. Jarðsett verður frá
Óspakseyrarkirkju á morgun,
laugardag, og hefst athöfnin
klukkan 14.
OKKUR langar í nokkrum orðum að
þakka henni ömmu okkar fyrir allar
góðu samverustundirnar sem við átt-
um með henni. Hugur okkar er full-
ur af þakklæti fyrir allt það sem hún
hefur fyrir okkur gert. Það var svo
margt sem hún kenndi og miðlaði
til okkar með sínu góða og yfirveg-
aða fasi. Fyrir mörgum okkar eru
kannski minnisstæðastar fyrstu
kennslustundirnar í lestri og við
pijónaskap á löngum köldum vetrar-
kvöldum norður í Snartartungu. Við
urðum þeirrar gæfu aðnjótandi að
eiga ömmu og afa í sveit og við vor-
um alltaf velkomnar í sveitina til að
dvelja þar í lengri eða skemmri tíma.
Mikil gestakoma er ævinlega þar
á bæ yfir sumartímann og kom það
mikið í hlut húsmóðurinnar að sjá
um fæði og aðra þjónustu og alltaf
voru allir velkomnir og ekki séð eftir
sporunum né handverkinu sem af
hlaust.
Ailt sem hún tók sér fyrir hendur
lét henni vel, hvort heldur var í
matargerð, við sauma, pijónaskap
eða annað. Hún amma okkar bar
mikinn þokka og það breyttist ekki
þó árin liðu. Okkur fannst hún alltaf
svo glæsileg þegar hún skartaði upp-
hlut sínum við mörg hátíðleg tæki-
færi.
Um haustið 1967 brugðu þau búi
og fluttu til Reykjavíkur og bjuggu
í Álftamýri 8. Samt dvöldu þau áfram
í Snartartungu mörg sumur eftir það
eða alveg þar til afi lést 1. septem-
ber 1980.
Hún á sjö uppkomin börn, tuttugu
og fimm barnabörn og þijátíu og tvö
barnabamabörn.
I Snartartungu bjuggu heiðurshjón
háttvís og prúð.
Það er enginn vafi
að hjónin voru amma okkar og afi.
Með kveðju,
Steingrímsdætur.
Elsku besta amma, nú hefur þú
kvatt þetta líf eftir langa ævi og
hitt hann afa sem þú saknaðir svo
sárt. Við viljum þakka fyrir þær
góðu stundir sem við áttum saman.
Amma og afi áttu heima norður í
Snartartungu en fluttust til Reykja-
víkur árið 1967. Á sumrin eyddu þau
miklum tíma í sveitinni og þangað
fengum við systurnar oft að koma.
Hún amma trúði á álfa og huldu-
fólk og gekk oft með okkur upp á
Húsatún og sýndi okkur híbýli þeirra.
Þá gengum við alltaf mjög varlega
til að traðka ekki á fallegu blómunum
þeirra. Svo settumst við í huldulaut-
ina og amma sagði okkur sögur á
meðan við nutum fegurðar fjallana
í kringum okkur. Alltaf fannst okkur
líka gott að koma í Álftamýrina þar
sem hún amma tók alltaf vel á móti
öllum. Hún vissi svo margt og kenndi
okkur mikla lífsspeki. Hún hvatti
okkur til bókalestrar og kenndi okk-
ur að pijóna, sem var þolinmæðis-
vinna þegar puttamir á okkur vildu
ekki gera rétt. Hún kenndi okkur
líka uppáhaldsspilið okkar, marías,
sem við spiluðum svo oft. Þá var nú
oft glatt á hjalla því amma var svo
létt í lund. Hún var líka svo góð og
mátti aldrei sjá eða heyra neitt illt
um aðra.
Elsku amma, minning þín lifír í
huga okkar. Við kveðjum þig með
bæninni sem þú kenndir okkur:
Nú legg ég augun aftur,
ó, guð, þinn náðarkraftur
mín veri vöm í nótt.
Æ, virzt mig að þér taka,
mér yfir láttu vaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
(Þýð. S. Egilsson)
Ásgerður Gissurardóttir,
Gunnlaug Gissurardóttir.