Morgunblaðið - 15.03.1996, Side 32
32 FÖSTUDAGUR 15. MARZ 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ-
ÞORGRÍMUR
JÓNSSON
+ Þorgrímur
Jónsson var
fæddur í Höfn á
Akranesi 27. mars
1913. Hann lést 10.
mars síðastliðinn.
Þorgrímur var son-
ur hjónanna Ragn-
heiðar Lárettu
Guðmundsdóttur
frá Belgsholti í
Melasveit, f. 5. apríl
1876, d. 6. maí
1961, og Jóns Auð-
unssonar, sjómanns
og bónda frá Grund
í Skorradal, f. 16.
september 1867, d. 14. febrúar
1947. Þau eignuðust þijú börn.
Elst er Magnhildur Vilborg sem
býr nú í hárri elli á dvalarheim-
ilinu Höfða á Akranesi, þá Guð-
mundur Sigurður, bóndi á
Innra-Hólmi, en hann lést
síðastliðið haust. Þorgrímur
var yngstur.
Þorgrímur kvæntist eftirlif-
andi konu sinni Margréti Aðal-
heiði Kristófersdóttur 8. maí
1945. Hún er fædd 28. október
1920, dóttir hjónanna Guðríðar
Emilíu Helgadóttur hjúkrunar-
konu frá Litla-Ósi í Miðfirði og
Kristófers Péturssonar gull-
smiðs og bónda frá Stóru-Borg
í Víðidal. Þorgrímur og Mar-
grét eignuðust fimm börn og
einn fósturson. Þau eru Jón
Ragnar, bifvéla-
virkjameistari,
Akranesi, f. 9. júlí
1945, d. 8. júní
1995, eftirlifandi
kona hans er Anna
Jóna Gísladóttir.
Kristófer Emil, bif-
vélavirkjameistari,
Keflavík, f. 31. jan-
úar 1949, kvæntur
Agústu Þorleifs-
dóttur. Ragnheiður
Jóna, kennari,
Akranesi, f. 2. júlí
1950. Auðunn Þor-
grímur, vinnuvéla-
sljóri, Reykjavík, f. 23. febrúar
1957, sambýliskona hans er
Stefanía Ragnarsdóttir. Magn-
ús Þorgrímsson leirlistamað-
ur, Reykjavík, f. 22. júlí 1959,
sambýlismaður hans er Rúnar
Lund. Kristófer Pétursson vél-
stjóri, Teigarási við Akranes,
f. 15. desember 1959, kvæntur
Ólafíu Guðrúnu Björnsdóttur.
Einnig ólust upp hjá þeim að
nokkru leyti Guðmundur og
Þórður Guðmundssynir,
frændur Margrétar, sem báðir
eru nú búsettir í Garði í Gull-
bringusýslu. Barnabörnin eru
sextán og barnabarnabörnin
eru þijú.
Útför Þorgríms fer fram frá
Akraneskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
Elskulegur faðir minn Þorgrím-
ur Jónsson var fæddur á Akranesi
í litlu húsi við Vesturgötuna sem
afi byggði og heitir Höfn. Hann
var þriðja barn foreldra sinna og
yngstur. Þegar pabbi var að alast
upp var Akranes lítið þorp og flest-
ir lifðu á því sem sjórinn gaf. Þó
vélvæðing væri gengin í garð í
útgerðinni fóru flestir stærri bát-
arnir til Sandgerðis og reru þaðan
á vertíðinni, því voru það mest
árabátar og önnur lítil skip sem,
reru frá Akranesi. Menn reru á
opnum bátum og ekkert víst að
allir næðu landi ef veður breyttist
skyndilega. Pabbi sagði okkur
krökkunum stundum frá uppvaxt-
arárum sínum og gaf okkur þann-
ig innsýn í líf sjómannsfjölskyld-
unnar á þessum tfma. Þar skiptust
á gleði og áhyggjur eins og geng-
ur. Það hvíldi þungt á ömmu og
börnunum þegar afi var að fara á
sjóinn og veðurútlit var ótryggt.
En svo var líka margt til gamans
gert og brallað eins og gengur.
Hann gekk í skóla hjá Svövu Þor-
leifsdóttur í gamla barnaskólanum
og átti mörg fermingarsystkini í
bænum. Nafngreindi hann þau oft
og talaði hlýlega um þau eins og
reyndar allan sinn uppvöxt, enda
átti hann rætur sínar hér á Akra-
nesi.
Afi og amma áttu alltaf dálítinn
bústofn. Afi var laginn við hesta
og sennilega fyrstur manna á
. Akranesi til að taka hesta í tamn-
o
I
I
1 Fersk blóm og
& # skreytingar við öll tækifæri
I rCfo I Opið til kl.10 öll kvöld
Persónuleg þjónusta
w Fákafeni i 1, sími 568 9120
Ó mm&mm
g
1
o
I
o
1
ingu. Þannig kynntist pabbi
snemma góðum hestum hjá afa.
Svo var líka reynt að sitja um að-
komumenn sem komu ríðandi í
bæinn, skoða hestana og helst að
reyna að fá að fara á bak. Þegar
þau afi og amma höfðu búið í nokk-
ur ár í Höfn, byggði afi annað hús
sem stendur nánast beint á móti
Höfn og heitir Ný-Höfn. Þar bjó
fjölskyldan þar til pabbi var fjórtán
ára að þau fluttu að Innsta-Vogi
við Akranes árið 1927. Hugur afa
stefndi alltaf til búskapar, en
amma var heilsuveil. Þegar hér var
komið sögu voru eldri börnin orðin
fullorðin og þeir feðgar unnu allir
saman að búinu í Innsta-Vogi.
Innsti-Vogur sem nú tilheyrir
Akranesi skipaði sérstakan sess í
huga pabba. Einkum minntist hann
kvöldsólarinnar, iðandi fuglalífs á
vorin og hins stórkostlega útsýnis
vestur á Snæfellsnesið og til fjall-
anna í austri og norðri. í Innsta-
Vogi átti pabbi góð ár. Hann varð
fullorðinn maður, vann við aðgerð
og önnur fiskverk og svo við bú-
störfin með foreldrum sínum og
bróður. Árið 1936 flutti fjölskyldan
að Kúludalsá í Innri-Akranes-
hreppi. Þar var heimili hans alla
tíð síðan.
Sumarið 1944 kom í sveitina
ung stúlka. Ætlaði hún að vinna
sem ráðskona hjá Svanlaugu
Sigurbjörnsdóttur á sumardvalar-
heimili fyrir börn. Svanlaug kenndi
litlum börnum lestur og skrift, ljóð
og lög. Þetta var á stríðsárunum
og reykvískir foreldrar sóttust eft-
ir að koma börnum í sveit af ótta
við loftárásir á höfuðborgina.
Þarna ráku þær heimilið um sum-
arið af miklum dugnaði, ásamt
tveimur hjálparstúlkum, í skóla-
húsi hreppsins sem nú hefur verið
endurbyggt sem félagsheimili og
heitir Miðgarður. Pátt var þar um
þægindi. Allt drykkjarvatn var sótt
á næsta bæ og ekki var nein að-
staða til að þvo þvott svo eitthvað
sé nefnt. Hér var sem sagt komin
móðir mín, Margrét Kristófersdótt-
ir. Hún er af húnvetnsku bergi
brotin en á einnig ættir að rekja
til Borgarfjarðar. Fór hún nú fljót-
lega að líta í kringum sig hvort
ekki fyndust í sveitinni þokkalegir
reiðhestar og svo reyndist vera.
Paðir minn átti ágæta hesta, með-
al annars gráan háreistan töltara
sem hann lánaði henni. Upp frá
því tókust nánari kynni með þeim.
Hennar fyrsta tilfinning gagnvart
honum var sú að þar færi afar
traustvekjandi maður. Þau giftu
sig 8. maí 1945 og svo vel entist
þeirra samband að þau héldu upp
á gullbrúðkaupið sitt fyrir tæpu
ári. Jörðina Kúludalsá keyptu þau
svo 1945. Guðmundur föðurbróðir
og Jónína Gunnarsdóttir kona hans
keyptu Innra-Hólm. Afi Jón og
amma Ragnheiður fluttu þangað
með þeim.
Árið 1946 fluttu amma Emilía
og afi Kristófer frá Litlu-Borg í
Víðidal til dóttur sinnar og tengda-
sonar að Kúludalsá. Á Kúludalsá
voru næg verkefni fyrir vinnufúsar
hendur. Nú vill svo til að starfsævi
pabba spannar mestu umbrotatíma
í sögu íslensks landbúnaðar. Þegar
þau pabbi og mamma hófu búskap
var til dæmis tæpast akfær vegur
um sveitina. Tvær óbrúaðar ár
voru fyrir innan bæinn. Mjólkin
var flutt á bíl út á Akranes en í
slæmri færð á vetrum þurfti að
reiða hana á hestum út að Innra-
Hólmi til að koma henni í veg fyr-
ir mjólkurbílinn.
Eftir stríðið jókst áherslan á
markaðsframleiðslu og í kjölfarið
kom áhersla á ræktun túna. Pabbi
lét ekki sitt eftir liggja og landið
sem var mjög grýtt og erfitt til
ræktunar, breyttist smám saman
í tún. Mikið óskaplega var það nú
þreytandi vinna að tína gijót úr
flagi, en við krakkarnir fögnuðum
hverri nýrri túnspildu sem bættist
við og þó vinnan væri ekki
skemmtileg fórum við ævinlega til
verksins með góðu, því pabbi var
einstakur verkstjóri. Hann gætti
þess alltaf að umbuna okkur fyrir
vel unnið verk og gerði árangurinn
að sameiginlegum sigri okkar. í
sínum daglegu störfum sást pabbi
sjaldan flýta sér, en hann var fyrir-
hyggjusamur og honum vannst
ákaflega vel.
Svo höfðu þau bæði áhuga á
félagsmálum. Pabbi var einn af
stofnendum skógræktarfélagsins
sem stofnað var í Innra-Hólms-
kirkju vorið 1938. Félagið starfaði
í allmörg ár og lét ýmis málefni
til sín taka svo sem skógrækt,
skemmtanahald og ferðalög.
Fyrsta ferðalagið var þriggja daga
hópferð austur í Múlakot í Fljóts-
hlíð. Þar hafði þá verið ræktaður
einn fegursti tijágarður í sveit á
íslandi. Farartækið var vörubíll
með farþegaskýli úr tré, óupphit-
uðu, og trébekkjum til að sitja á.
Skoðaðir voru allir merkustu sögu-
staðir á leiðinni. Nokkru seinna eða
1956 var svo bændafélag Innri-
Akraneshrepps stofnað. Var faðir
minn einn af stofnendum og lengst
af formaður. Bændafélagið beitti
sér meðal annars fyrir samhjálp
ef veikindi eða óhöpp hentu félags-
menn, bættri umgengni á bæjum,
dýravernd og sameiginlegri upp-
skeruhátíð að heyskap loknum, svo
eitthvað sé nefnt. Mamma tók virk-
an þátt í starfsemi kvenfélagsins.
Því er stundum haldið fram að
félagslíf þrífist illa í sveitum sem
liggja nærri kaupstöðum. Ekki
sannaðist það í Innri-Akranes-
hreppi, en mikið held ég að mann-
lífið í sveitinni hefði orðið fátæk-
legra án þessara félaga.
Ýmis framfaramál voru pabba
ofarlega í huga. Var hann lengi í
stjórn Ræktunarsambands Hval-
fjarðar. Formaður sóknarnefndar
Innra-Hólmskirkju var hann um
skeið og hafði forystu um endur-
byggingu hennar sem hann vann
við af dugnaði og með vandvirkni,
meðal annars fékk hann þekkta
listamenn, þau Grétu og Jón Björns-
son, til að skreyta kirkjuna að inn-
an. Hann fylgdist líka vel með þjóð-
félagsmálum og umræða um þau
var honum mjög kærkomin. Honum
var mjög annt um að rétta hlut
hinna vinnandi stétta, taldi fram-
leiðslustörf til sjávar og sveita þau
mikilvægustu sem unnin væru í
landinu og fólkinu sem ynni þau
seint fulllaunað. Einnig taldi hann
það til vansa að etja stéttum saman
til átaka, í stað þess ættu allir að
vinna að sameiginlegum þjóðarhag.
Ég tel hann hafa gert sér glögga
grein fyrir því að í okkar litla, harð-
býla landi þyrftum við að leggja
okkar lóð á vogarskálina öll saman
og það væri veruleg hætta á ferðum
ef yfirbyggingin í þjóðfélaginu losn-
aði úr tengslum við lífæðina, hið
vinnandi fólk. Pabbi var alla tíð
trúr samvinnuhugsjóninni og hefur
án efa verið talinn talsvert róttækur
sem ungur maður enda var sú hug-
sjón byltingarkennd í þá daga.
Éflaust hefur hann á stundum
mætt mótbyr ráðandi manna vegna
skoðana sinna, sem hann lét óhikað
í ljós og var ævinlega tilbúinn að
rökræða. Alla tíð bar hann hags-
muni sveitarinnar sinnar fyrir
bijósti og velti ýmsu fyrir sér sem
til framfara mætti verða, svo sem
lagningu hitaveitu um allan hrepp-
inn, betri samgöngum og skilvirk-
ari stjórnun.
Pabbi var afar bamgóður maður.
Það höfum við bömin og bama-
börnin reynt hvert af öðru. Þegar
hann var inni við sátu gjarnan eitt
til tvö kríli í fanginu á honum, jafn-
vel þijú. Og meira að segja þegar
börnin fóm að stálpast þótti þeim
gott að tylla sér á hnéð á afa enda
var ekki stuggað við þeim þar.
Árið 1973 byggðu pabbi og mamma
nýtt og stórt íbúðarhús. Oft var það
fullt af börnum, ekki bara þeirra
eigin afkomendum, heldur vora öll
böm velkomin. Reyndar held ég að
fáir hafi farið um hlaðið á Kúlu-
dalsá án þess að vera boðið í bæinn
til að þiggja góðgjörðir. Strax sem
lítill krakki sóttist ég eftir að vera
í návist pabba. Ég reyndi að elta
hann í útiverkin eins og ég mögu-
lega gat og hef þá sjálfsagt ekki
alltaf flýtt fyrir. Skemmtilegast var
að sinna hrossunum. Handtökin
hans við hrossin voru svo róleg og
öragg. „Þetta vora allt vinir mínir“
sagði hann seinna þegar hann tal-
aði um reiðhestana sína. En þó að
pabbi væri mjög hesthneigður mað-
ur þá lét hann ævinlega skyldu-
störfin við búið ganga fyrir útreið-
um eða öðram skemmtunum. Heim-
ilið var stórt og það þurfti að nýta
kraftana vel til að hlutirnir gengju
upp. Samt gætti hann þess að eiga
alltaf tamda hesta og efnilegt ung-
viði. Við kölluðum þetta okkar á
milli „blómin í haganum". Og vissu-
lega eru þessi yndislegu dýr gleði-
gjafi þó heilsunnar vegna gætu
hvorki pabbi né mamma lengur
stigið á bak síðustu árin.
Það er mikil gæfa að fá að sinna
sínu ævistarfi allt til þess er yfir
lýkur. Þegar veikindin fóra að gera
vart við sig og þrekið minnkaði,
þá fækkaði hann í bústofninum.
Æðraleysið var alltaf hið sama.
Hann var reiðubúinn að fara þegar
kallið kæmi, en þangað til var hann
líka tilbúinn að takast á við þau
verkefni sem lífið færði honum,
framsækinn og duglegur. Síðasta
verk pabba í þessu lífi var að fara
í fjárhúsin og sinna kindunum sín-
um. Eftir stutta legu á sjúkrahúsi
Akraness kvaddi hann og ég er
innilega þakklát fyrir að hafa auðn-
ast að, vera hjá honum á þeirri
stundu. Við fjölskyldan viljum færa
starfsfólkinu á Sjúkrahúsi Akra-
ness okkar bestu þakkir fyrir þá
góðu aðhlynningu og hlýju sem
hann naut þar.
Pabbi var alla tíð minn besti vin-
ur. Hann gaf mér eins og öllum
sínum bömum og barnabörnum
dýrmætt vegamesti sem við mun-
um öll búa að og vonandi takast
að miðla áfram. Elsku pabbi, hafðu
þökk fyrir allt og Guð blessi minn-
ingu þína.
Þín dóttir,
Ragnheiður.
Bóndi er bústólpi,
bú er landstólpi,
því skal hann virður vel.
(Jónas Hallgrímsson.)
Þorgn'mur Jónsson var bóndi af
lífi og sál í meir en 50 ár. Hann
unni moldinni og þekkti mátt henn-
ar. Hann ræktaði, sáði og uppsk-
ar. Hann átti arðsaman búpening.
Fóðraði vel og byggði vönduð hús
yfir hann. Umhirða öll var eins og
best gerist. Ekki hafði Þorgrímur
á sér neitt stórbændasnið, en gætti
þess vel að ekkert skorti, svo hver
skepna gæfi af sér sem mestan
arð. Gilti þar einu hvort um var
að ræða kýr, sauðfé eða hænsni.
Snyrtimennska og hreinlæti sat í
fyrirrúmi og allt unnið af fyrir-
hyggju. Hann var í stuttu máli
sagt: Myndarbóndi, hagsýnn og
útsjónarsamur.
Þorgrímur kvæntist 8. maí 1945
Margréti Kristófersdóttur, bónda
og silfursmiðs Péturssonar á
Stóru-Borg í Víðidal - mikilli ágæ-
tiskonu - sem verið hefur honum
dýrmætur lífsförunautur. Gifting-
ardagur þeirra er einn af merkustu
dögum mannkynssögunnar - frið-
ardagurinn - þegar heiminum var
tilkynnt að mannskæðustu styijöld
veraldarinnar væri lokið. Heimili
þeirra hefur alla tíð verið mikið
rausnar- og myndarheimili og
margir hafa átt þar ánægjulegar
stundir. Afkomendur þeirra eru
orðnir margir og ævistarfið árang-
ursríkt. Ekkert fór það milli mála
að Þorgrímur var mikill heimilis-
faðir. Studdi börn sín til-menntun-
ar og starfa eftir þörfum og bar
mikla umhyggju fyrir hag þeirra
og framtíð. Það var þeim hjónum
mikið áfall er Jón - elsti sonur
þeirra - mikill mannkosta- og at-
gei’vismaður - lést 8. júní á sl. ári
- fjölskyldumaður tæplega fimm-
tugur að aldri. Það bára þau af
sönnum hetjuskap.
Heima í sveitinni sinnti Þorgrím-
ur ýmsum félagsmálum. Hann var
í forustu fyrir Ræktunarsambandi
Hvalfjarðar er það var stofnað.
Hann var alla tíð mikill áhugamað-
ur um skógrækt og í forustu fyrir
stofnun Skógræktarfélags Innri-
Akraneshrepþs er það var stofnað
á sinni tíð og kom upp tijálundi í
landi Innra-Hólms. Þá gekkst hann
fyrir stofnun Bændafélags Innri-
Ákraneshrepps 1956, ásamttveim-
ur öðrum bændum í hreppnum.
Það starfaði í 16 ár er önnur félög
voru tilbúin að taka verkefnið að
sér. í Borgfirðingi þann 28. febr-
úar sl. ritar Þorgrímur ítarlega og
fróðlega grein um félag þetta.
Markmiðin voru einkum þessi: efla
kynningu meðal fólksins í sveitinni
með skemmtisamkomum, eins og
töðugjöldum að afloknum slætti,
þorrablótum, álfabrennum og
ferðalögum í fjarlæg héruð. Þá var
markmið félagsins að stuðla að
betri umgengni á bæjum, þar sem
þess var þörf. Efla dýravernd og
menningarlíf almennt.
Þorgrímur átti það til að beita
sér persónulega fyrir ýmsum mál-
um, sem hann taldi miklu skipta,
og lagði í það ómælda vinnu svo
árangur næðist. Þar vil ég nefna
byggingu Höfða II. Byggingar-
nefnd Höfða lét fara fram almenna
fjársöfnun á Akranesi og í
hreppunum sunnan Skarðsheiðar í
nóv. 1989 til stuðnings fram-
kvæmdunum. Þorgrímur gerðist
þar mikill áhugamaður og að beiðni
okkar í byggingarnefndinni tók
hann að sér að fara á alla bæi í
sinni sveit og safna fé. Þetta gerði
Þorgrímur á örfáum dögum af
miklum myndarbrag og náði frá-
bærum árangri. Við í byggingar-
nefndinni dáðumst af framtaki
hans og vorum honum afar þakkl-
átir.
Þrátt fyrir veikindi og ólækn-
andi sjúkdóm, sem Þorgrímur gekk
með undanfarin 3 ár, lét hann a'dr-
ei deigan síga. Hann hélt sinni
andlegu reisn sem áður. Hann lifði
lífinu til hinstu stundar. Samt held
ég að hann hafi verið viðbúinn
dauða sínum.
Ég flyt honum þakkir fyrir sam-
starf og vináttu í áratugi. Sendi
jafnframt Margréti, börnunum,
mökum þeirra og barnabörnum
samúðarkveðjur á sorgarstund.
Og að lokum: í huga mínum var
Þorgrímur á Kúludalsá fyrst og
síðast sannur íslenskur bóndi, sem
íí
1
L
<
I
(
(
(
(
(
i
(
<
I
I
I
I
I
I
I
I