Morgunblaðið - 29.05.1996, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Jón Steinar Gunnlaugsson segir af sér sem formaður yfirkjörstjórnar
Oft fjallað opinberlega um
ávirðingar Olafs Ragnars
Jón Steinar Gunnlaugsson hrl. sagði í gær
af sér sem formaður yfírkjörstjómar Reykja-
víkur. Hér birtist í heild greinargerð sem
hann sendi frá sér vegna málsins.
FRAMBOÐSFRESTUR vegna
kjörs forseta íslands þann 29. júní
nk. er nú útrunninn. Liggur form-
lega fyrir, að meðal frambjóðenda
er Ólafur Ragnar Grímsson al-
þingismaður og fyrrverandi fjár-
málaráðherra. Hef ég undirritaður,
formaður yfírkjörstjómar Reykja-
víkur, við svo búið, ákveðið að víkja
úr sæti mínu í yfírkjörstjóminni við
forsetakosningamar. Hef ég til-
kynnt samnefndarmönnum mínum
þetta bréflega og óskað eftir að
Hjörleifur Kvaran hæstaréttarlög-
maður boði til næsta fundar nefnd-
arinnar. Verði varamaður þá kall-
aður til starfa í stað mín.
Þar sem málefnið varðar opin-
bera sýslan sem mér var falin af
Alþingi, þykir mér rétt og skylt
að gera í stuttu máli grein fyrir
ástæðum þessarar ákvörðunar og
þeim lagagrunni sem hún byggir á.
Á undanförnum ámm hefur
nokkram sinnum komið fyrir að
ég hafí í starfi mínu sem málflutn-
ingsmaður annast rekstur mála,
þar sem ofangreindur forseta-
frambjóðandi hefur komið við sögu
sem alþingismaður eða ráðherra
með þeim hætti að ég hef talið
bæði siðlaust og á köflum löglaust
og orðið um að Qalla á þeim grund-
velli. Ber þar hæst eftirtalin þijú
tilvik.
1. í máli ákæravaldsins gegn
nokkrum fyrrverandi fyrirsvars-
mönnum og endurskoðanda Haf-
skips hf. var ég meðal skipaðra
veijenda. Meðal verkefna okkar
veijendanna í því máli var að
kanna og fjalla um fyrir dómi
umræður á Alþingi í kringum
gjaldþrotið síðla árs 1985. Urðu
þær fremur en allt annað til þess
að farið var fram gegn fyrirsvars-
mönnum Hafskips hf. með þeim
dæmalausa hætti sem raun bar
vitni. í þessum umræðum fór Ólaf-
ur Ragnar Grímsson alþingismað-
ur hamförum. Auk annars sakaði
hann í skjóli þinghelgi sinnar for-
svarsmenn Hafskips _ hf. um að
hafa svikið fé út úr Útvegsbanka
íslands í gegnum Hafskip hf. í
þágu sjálfra sín. Hef ég ekki í
annan tíma kynnst annarri eins
framgöngu alþingismanns, þar
sem úr ræðustóli á Alþingi var
veist að varnarlausum einstakling-
um utan þings, með ósönnum
áburði um glæpsamlegt athæfi.
Kom í hlut okkar veijendanna að
fjalla um þetta framferði fyrir
dómi á viðeigandi hátt.
2. Ég var lögmaður Magnúsar
Thoroddsen, fyrrverandi forseta
Hæstaréttar, í málaferlum vegna
brottvikningar hans úr embætti í
desember 1988. Þar kom í minn
hlut að ijalla fyrir dómi um fram-
komu Ólafs Ragnars Grímssonar
fjármálaráðherra fyrst eftir að
málið kom upp, er hann kom dag
eftir dag fram í fjölmiðlum með
fullyrðingar um brot Magnúsar á
reglum, sem engar voru til. Áttu
þessar röngu staðhæfíngar ráð-
herrans þá ríkan þátt í að kalla
yfír skjólstæðing minn almenna
fordæmingu sem miklu réð um
framhaldið. Taldi ég þessa fram-
komu ekki sæmandi fyrir embætt-
ið, sem Ólafur gegndi. Þurfti ég
að sjálfsögðu að fjalla um þetta
fyrir dómi. Þegar Ölafur kom fyr-
ir dóm í málinu og bar vitni ákvað
ég að krefjast þess að hann stað-
festi framburð sinn með eiði eða
drengskaparheiti. Var hann þá af
dómsformanni samkvæmt fyrir-
mælum laga inntur eftir því, hvort
hann tryði á guð. Synjaði hann
fyrir það og fékk því að staðfesta
framburð sinn með drengskapar-
heiti. Skal tekið fram, að sam-
kvæmt lögum fengu menn því
aðeins að „velja“ drengskaparheit,
að þeir væra ekki í viðurkenndu
trúfélagi eða lýstu því fyrir dóm-
ara að þeir tryðu ekki á guð. Við
þetta væri ekkert að athuga, þar
sem Ólafi er að sjálfsögðu fijálst
að hafa þær trúarskoðanir sem
hann kýs, ef ekki væri nú komið
í Ijós opinberlega af hálfu Ólafs,
að hann hafi sagt dómaranum
ósatt um trúarskoðanir sínar. Vís-
ast í því efni til viðtals við hann
í Alþýðublaðinu 22. maí sl. Liggur
því fyrir nú, að krafa mín um að
Ólafur staðfesti framburð sinn,
leiddi til þess að hann skýrði rangt
frá fyrir dómi um atriði sem hafði
beina jiýðingu að lögum.
3. Eg annaðist mál fyrir Þýsk-
íslenska hf. sem varðaði ágreining
um skattgreiðslur félagsins, þ.m.t.
ágreining um skyldu þess til
greiðslu á söluskatti, sem félagið
hafði ekki innheimt en ríkisskatt-
stjóri talið að því hefði borið að
innheimta. Hafði í maí 1989 náðst
samkomulag við embætti tollstjóra
um að krafan yrði borin undir fóg-
etarétt með lögtaksbeiðni, svo fyr-
irtækinu gæfist kostur á að bera
varnir sínar upp fyrir dómi. Þvert
ofan í samkomulagið lét Ólafur
Ragnar Grímsson fjármálaráð-
herra loka fyrirtækinu fyrirvara-
laust með lögregluvaldi árla dags
þann 19. júní 1989. Neitaði ráðu-
neyti hans síðan að taka við tékka,
útgefnum af banka, fyrir allri
hinni meintu skuld sem tryggingu,
meðan fjallað væri um lögmæti
lokunarinnar fyrir dómi. Varð því
að inna greiðsluna af hendi til að
fá fyrirtækið opnað. Með dómi
Hæstaréttar á árinu 1994 í máli
sem ég annaðist, var ríkissjóður
dæmdur til greiðslu skaðabóta
vegna ólögmætrar lokunar fyrir-
tækisins. Við málflutninginn kom
það í minn hlut að fjalla um þessa
stjórnsýslu ráðherrans, m.a. með
því að gera samanburð við af-
greiðslu hans nokkrum mánuðum
áður á söluskattsskuld fyrirtækis-
ins Svarts á hvítu hf., þar sem
fyrrverandi kosningastjóri hans í
Álþýðubandalaginu var við stjórn-
völinn. Hafði hann heimilað því
fyrirtæki að greiða söluskatt og
álag, sem nam tugum milljóna
króna, með veðskuldabréfi til átta
ára, þar sem veðið var í þokkabót
ónýtt. Reyndist skuldabréfið þegar
til átti að taka einskis virði og
tapaði ríkissjóður kröfu sinni.
I ofangreindum málum hef ég
ítrekað þurft að fjalla um óforsvar-
anlega framkomu Ólafs Ragnars
Grímssonar í þeim opinberu stöð-
um sem hann hefur gegnt. Þess
vegna hefur orðið nauðsynlegt að
ég nú, þegar hann hefur bpðið sig
fram til embættis forseta íslands,
skoðaði hug minn um, hvort ég
geti talist hlutlaus gagnvart hon-
um, þannig að ég teljist hæfur til
að starfa í yfirkjörstjórn Reykja-
víkur við kosningarnar. Svo mikið
er víst að ég tel það nálgast hneisu
fyrir þjóðina að kjósa hann í emb-
ættið, þar sem störf hans á opin-
beram vettvangi undanfarin ár
sýni að hann sé fjarri því að upp-
fylla þau skilyrði sem ég tel sæma
þessu virðulegasta embætti
þjóðarinnar. Ég fæ ekkert flúið frá
þessari skoðun. Nú er málinu svo
háttað að yfírkjörstjórnin er kosin
pólitískri kosningu af Alþingi og
því ekki nauðsynlegt að einstakir
nefndarmenn séu hlutlausir gagn-
vart pólitískum flokkum sem bjóða
fram til Alþingis. Hlutleysi yfir-
kjörstjórna er þá tryggt með því
að allir flokkar sem fulltrúa eiga
á Alþingi taka þátt í vali nefndar-
manna. Engu slíku er hins vegar
til að dreifa með forsetaframbjóð-
endur. Þeir hafa ekki átt nokkurn
hlut að því vali. Tel ég engan vafa
ieika á, að almennar vanhæfisregl-
ur komi til athugunar við forseta-
kosningar. Er t.d. ljóst að úr kjör-
stjórn yrði að víkja náinn vensla-
maður forsetaframbjóðanda sbr.
2. tl. 1. mgr. 3. gr. stjórnsýslulaga
nr. 37/1993. Ekki er síður ástæða
til að raunveruleg vildarafstaða
kjörstjórnarmanna gagnvart for-
setaframbjóðendum með eða móti
geti valdið vanhæfi. Eru slíkar
ástæður raunar oft þyngri á met-
unum heldur en formleg tengsl
sem auðveldara er að festa hendur
á. Er þetta í samræmi við kenning-
ar fræðimanna á þessu sviði. Skal
og minnt á túlkun Hæstaréttar í
dómi 19. mars 1993 (H. 1993.603)
að það sé nóg til vanhæfis að þeir
sem hagsmuna eiga að gæta af
opinberri stjórnsýslu hafi ekki
réttmæta ástæðu til að efast um
hlutleysi stjórnsýsluhafa. Byggist
þetta á því viðhorfi að trúnaðar-
traust þurfi að ríkja til stjórnsýslu-
hafans.
Niðurstaða mín er sú að ég
hafi á undanförnum árum svo oft
fjallað opinþerlega og fyrir dómi
um ávirðingar Ólafs Ragnars
Grímssonar forsetaframbjóðanda í
opinberum störfum hans að honum
væri óréttur gerður ef hann þyrfti
að una því að ég starfaði í yfirkjör-
stjórn Reykjavíkur í forsetakosn-
ingum þeim sem í hönd fara. Vík
ég því úr sæti mínu í kjörstjórn-
inni.
Samkeppnisráð
Landsbjörg
má kalla
sig lands-
samband
SAMKEPPNISRÁÐ hefur úr-
skurðað að ekkert mæli gegn
því í samkeppnislögum að
Landsbjörg titli sig landssam-
band björgunarsveita. í erindi
Berserkja er þess krafist að
Landsbjörg verði ekki kennd
með þessum hætti á þeirri
forsendu að Slysavarnafélag
íslands hafi á því einkarétt.
Einnig geti það valdið mis-
skilningi hjá almenningi.
Óskað var eftir áliti Sam-
keppnisstofnunar með sím-
bréfí í framhaldi af auglýs-
ingu Landsbjargar vegna sölu
á plástri þar sem talað er um
að hagnaður renni til björgun-
arsveita um land allt. Meðal
annars er tekið fram að 30
hjálparsveitir skipi Lands:
björg en innan vébanda SVFÍ
séu 90 björgunarsveitir.
í svari Landsbjargar segir
að Landsbjörg, landssamband
björgunarsveita, sé skrásett
vörumerki og að til samtak-
anna teljist björgunarsveitir
úr öllum landsfjórðungum.
Það sé auk þess misskilningur
að auglýsingin gefi til kynna
að þeir sem styrkja Lands-
björg séu þar með að styrkja
allar björgunarsveitir lands-
ins. Styrkur til Landsbjargar
renni til eflingar á björgunar-
starfi.
Nöfn beggja skráð
Ekki er vísað í lagagreinar
í erindi Berserkja og taldi
Samkeppnisstofnun koma til
álita greinar um notkun
firmanafna og verslunar-
merkja og rangar, ófullnægj-
andi eða villandi upplýsingar
í auglýsingum. Athugun leiddi
í ljós að Slysavarnafélag Is-
lands og Landsbjörg hafa
bæði skráð nöfn sín og undir-
titla á lögmætan hátt og að
hvort um sig hefur einkarétt
á notkun síns merkis ásamt
nefndum undirtitlum. Ekki sé
hætta á því að almenningur
villist á merkjum þeirra. Loks
segir að þar sem bæði sam-
tökin séu landssambönd
ýmissa björgunarsveita sé
ekki hætta á að undirtitill
Landsbjargar, landssamband
björgunarsveita, sé villandi
eða valdi misskilningi ef hann
er notaður með nafni félags-
ins.
A _
Sigurður G. Guðjónsson hrl., umboðsmaður Olafs Ragnars Grímssonar gagnvart yfirkjörstjórn
Ummælin á mörk-
um þess löglega
ÓLAFUR Ragnar Grímsson vildi ekki tjá
sig í gær um ákvörðun Jóns Steinars Gunn-
laugssonar hæstaréttarlögmanns, að víkja
sæti úr yfírkjörstjóm Reykjavíkur eða um
þá gagnrýni sem Jón Steinar setur fram í
greinargerð sinni. Vísaði Ólafur Ragnar á
Sigurð G. Guðjónsson, hæstaréttarlögmann,
sem er umboðsmaður Ólafs Ragnars gag-
vart yfírkjörstjórn.
Sigurður furðar sig á ákvörðun Jóns
Steinars og sagði að Jón Steinar hefði aldr-
ei gert neinar athugasemdir vegna framboðs
Ólafs Ragnars í samskiptum sem hann hafí
átt við yfirkjörstjórn að undanförnu vegna
undirbúnings framboðsins.
„Yfirkjörstjóm hefur vitað að Ólafur
Ragnar yrði meðal frambjóðenda í hátt í tvo
mánuði. Ég er búinn að fara á fund Jóns
Steinars og afhenda honum meðmælenda-
lista vegna framboðsins og það hefur aldrei
komið fram í neinu samtali við mig að hann
kynni að vera vanhæfur, enda er hann það
ekki í mínum huga,“ sagði Sigurður.
Sigurður sagðist m.a. hafa átt fund með
yfírkjörstjórn Reykjavíkur í Ráðhúsinu í síð-
ustu viku vegna meðmælendalista og Jón
Steinar hefði ásamt öðram yfirkjörstjórn-
mönnum gefíð út vottorð um nöfnin á listan-
um.
„Þess vegna hlýtur það að skjóta skökku
við, að þegar hinn formlegi undirbúningur
að kosningunum er að baki og síðari hlutinn
er eftir, það er að segja framkvæmd kosn-
inganna og talning atkvæða, þá skuli for-
maður yfírkjörstjórnar í Reykjavík, finna
það upp hjá sér, að hann vilji víkja sæti,
vegna þess að í gegnum tíðina hafi hann
orðið sem lögmaður að fjalla um málefni
þar sem umbjóðandi minn hafi haft einhverj-
ar athugasemdir fram að færa eða gengið
fram með einhveijum sérstökum hætti. Þetta
var allt til staðar þegar ég afhenti honum
listann og af hverju tjáði hann mér ekki frá
því þá? Af hveiju kallaði hann ekki til vara-
mann þá? Þessu þarf lögmaðurinn að svara,“
sagði Sigurður.
Kýs að víkja sæti til að beita sér í þágu
frambjóðanda
„Niðurstaða mín af öllu þessu er sú, að
núna þegar það liggur fyrir hveijir eru fram-
bjóðendur og það liggur líka fyrir að Ólafur
Ragnar hefur haft ákveðið forskot á keppi-
nautana í skoðanakönnunum, þá kjósi Jón
Steinar að víkja úr sæti yfirkjörstjórnar til
þess að geta beitt sér í þágu einhvers fram-
bjóðanda, sem ég veit ekki hver er,“ sagði
Sigurður.
„Ef hann er að tala um þetta út frá stjórn-
sýslulögum, þá er það ekki í anda stjórnsýsl-
unnar að sá embættismaður sem kýs að
víkja sæti, skuli nota tækifærið og svívirða
og lítillækka þann sem hann telur sig vera
vanhæfan gagnvart.
Þetta er ekki mjög fagmannlega unnið
hjá lögmanninum Jóni Steinari, eins og hann
segir á lokablaðsíðu þessarar dæmalausu
greinargerðar, að hann telji það nánast
hneisu fyrir þjóðina að kjósa Ólaf Ragnar í
embætti. Þetta er á mörkum þess að vera
löglegt," sagði Sigurður.
Hann kvaðst ekki eiga von á að þetta
mál ætti eftir að hafa áhrif á framboð Ól-
afs Ragnars til forseta. „Ég held að þessi
framganga Jóns Steinars hljóti að dæma sig
sjálf,“ sagði hann.
i
I
>
I
>
í
\
\
I
I-