Morgunblaðið - 02.06.1996, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 2. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Sverrir
VERÐLAUNAHAFAR í ljóðasamkeppni Listahátíðar, Gunnar
Harðarson, Þórður Helgason og Ragnar Ingi Aðalsteinsson, hlýða
hér á árnaðaróskir Silju Aðalsteinsdóttur, formanns dómnefndar.
ARNULF Rainer, annar Austurríkismannanna, sem á verk á sýn-
ingunni i Listasafni íslands, gerir frú Vigdísi Finnbogadóttur,
forseta Islands, sem opnaði sýninguna, og landa sínum, dr. Sonn-
berger, grein fyrir því sem fyrir augu ber.
Besta leiðin til
að laða til sín
erlendagesti
LISTAHÁTÍÐ í Reykjavík var sett
í fjórtánda sinn í Listasafni Is-
lands síðastliðið föstudagskvöld.
Státar hún af sextíu listviðburðum
og um eitt þúsund listamönnum,
þar af helmingnum erlendum.
Hefur hátíðin aldrei áður verið
svo umfangsmikil.
Björn Bjarnason menntamála-
ráðherra setti hátíðina og sagði
meðal annars í ávarpi sínu að
Listahátið í Reykjavík hefði einatt
haft áhrif langt út fyrir þann tíma
sem hún hefði verið haldin, auk
þess sem hún hefði hvatt íslenska
listamenn til dáða. Sagði ráðherra
ennfremur að besta leiðin til að
laða til sín erlenda gesti væri að
bjóða þeim að njóta Iista. Þá þakk-
aði hann verndara Listahátíðar,
frú Vigdísi Finnbogadóttur, for-
seta íslands, og Vladimir Ashke-
nazy, heiðursforseta hátíðarinnar,
sérstaklega þeirra framlag.
Við þetta hátíðlega tækifæri
voru jafnframt kynnt úrslit í ljóða-
samkeppni Listahátíðar. Alls bár-
ust 525 ljóð úr smiðju um 200
skálda í keppnina og voru þrjú
þeirra valin til verðlauna. Fyrstu
verðlaun komu i hlut Gunnars
Harðarsonar, lektors í heimspeki
við Háskóla íslands, fyrir Ijóða-
flokkinn Blánótt, önnur verðlaun
féllu Þórði Helgasyni í skaut fyrir
ljóðið Stjörnur og þriðji hlutskarp-
astur varð Ragnar Ingi Aðalsteins-
son fyrir ljóðið Krossar og stað-
reyndir.
Verðlaunin veitti formaður
dómnefndar, Silja Aðalsteinsdótt-
ir rithöfundur, en auk hennar áttu
þar sæti Vilborg Dagbjartsdóttir
skáld og Kristján Árnason dósent.
Sagði Silja valið hafa verið erfitt
— mörg ljóð hefðu verðskuldað
verðlaun — og dómnefnd hefði
verið lengi að störfum. Úrval ljóða
úr keppninni, sem Silja sagði fjalla
um allt sem skáld hafi iðulega
skipt sér af, hefur verið gefið út
á bók sem ber nafn ljóðsins sem
fór með sigur af hólmi, Blánótt.
Ævagömul
Arnati-fiðla
Tónlistin er jafnan skammt und-
an þegar Listahátíð í Reykjavík
er annars vegar og föstudags-
kvöldið var engin undantekning.
Guðný Guðmundsdóttir, konsert-
meistari Sinfóníuhljómsveitar Is-
lands, lék einleik á ævagamla
Arnati-fiðlu, sem uppboðsfyrir-
tækið Sotheby’s lánaði Listahátíð
o g Signý Sæmundsdóttir söng lög
eftir Helmut Neumann við texta
eftir Davíð Stefánsson frá Fagra-
skógi. Jónas Ingimundarson lék
með á píanó.
Myndlistin var ekki heldur látin
sitja á hakanum á föstudagskvöld-
ið en forseti Islands, frú Vigdís
Finnbogadóttir, opnaði sýningu á
verkum hinna kunnu austurrísku
myndlistarmanna, Egons Schieles
og Arnulfs Rainers. Var sá síðar-
nefndi viðstaddur athöfnina en
Schiele lést langt um aldur fram
árið 1918.
Sýningin er framlag mennta-
mála- og utanríkisráðuneytis
Austurríkis og Vínarborgar til
Listahátíðar og því var við hæfi
að menntamálaráðherra Austur-
ríkis, frú Elisabeth Gehrer, ávarp-
aði gesti. Gerði hún góðan róm
að samstarfi íslands og Austurrík-
is á sviði lista og kvaðst vonast
til að framhald yrði þar á.
Loks steig Knútur Bruun, for-
maður safnsljórnar Listasafns ís-
lands, í pontu, í forföllum Beru
Nordal safnstjóra, og þakkaði
Austurríkismönnum fyrir fram-
lagið og gat þess að það væri
Listasafni íslands heiður að sýna
verk þeirra Schieles og Rainers.
Austurrísk
bóka- og tón-
listargjöf
MENNINGARMÁLARÁÐ-
HERRA Austurríkis, frú El-
isabeth Gehrer, hefur afhent
Lands-
bókasafni
íslands
Háskóla-
bókasafni
bóka- og
tónlistar-
gjöf.
Til gjaf-
arinnar var
stofnað í
tengslum
við opnun
hins nýja bókasafns í Þjóðar-
bókhlöðu og í tilefni af 1.000
ára afmælis Austurríkis á
þessu ári. Ennfremur vilja
Austurríkismenn með gjöf
þessari minnast þess vinar-
greiða Islendinga að bjóða
hingað til dvalar 100 austur-
rískum börnum við lok fyrri
heimsstyij aidarinnar.
Glerlist í
Ráðhúsinu
SYNING á verkum Ingunnar
Benediktsdóttur glerlista-
manns stendur nú yfir í Ráð-
húskaffi Ráðhúss Reykjavík-
ur. Á sýningunni eru nokkur
stór verk úr steindu gleri, sem
unnin hafa verið undanfarið
ár. Er þetta önnur einkasýning
Ingunnar á íslandi en hún
hefur einnig haldið sýningu á
verkum sínum í Chatres í
Frakklandi, auk þess að taka
þátt í samsýningum hér heima
og erlendis.
Sýningin stendur til 30. júní
og er opin alla daga frá kl.
11-18.
I hjartastað
TONLIST
Skarðskirkja
LJÓÐATÓNLEIKAR
Sönglög eftir Atla Heimi Sveinsson
við Ijóð eftir Jónas Hallgrímsson.
Signý Sæmundsdóttir sópran;
Sigurlaug Eðvaldsdóttir, fiðla;
Sigurður I. Snorrason, klarinett;
Hávarður Tryggvason, kontrabassi;
Anna G. Guðmundsdóttir, píanó.
Föstudaginn 31. maí kl. 22.
SNÆFRÍÐ Heklan dormaði þög-
ul sem gröfin um ógnir þessa heims
og annars, þegar múgur og marg-
menni þyrptust að fallegu sveitar-
kirkjunni að Skarði í Landi síðla
föstudagskvölds til að hlýða á nýju
sönglögin hans Atla Heimis við
ódauðleg ijóð Jónasar Hallgríms-
sonar.
Samkvæmt fróðleikskomum Sig-
urðar Snorrasonar klarinettleikara
á undan og milli atriða kvað þetta
- upp á dag - 150 árum eftir að
Jónas var til moldar borinn í Assist-
enskirkjugarði á Norðurbrú í Kaup-
mannahöfn, en það hefði að öðrum
kosti farið fram hjá mér, og e.t.v.
fleirum. Um nánari tilefnistengsl
við þennan tiltekna kirkjustað er
undirrituðum ókunnugt, en hinu er
ekki að neita, að sveitarkyrrðin og
fjarlægðin gerðu sitt til að gera
tónleikana eftirminnilega.
Fleira kom fram forvitnilegt í
samantekt Sigurðar, ekki sízt íhug-
unarefni eins og það hversu mjög
Jónas vonaðist til að samin yrðu lög
við ljóðin sín, andstætt við Goethe,
er var lítt um tónsetningar Schu-
berts á ljóðum sínum gefið - Sigurð-
ur nefndi lög eins og Álfakónginn
og Grétu við rokkinn - og hefði
Jónas þar séð víðar og lengra fram
en þýzki skáldbróðir hans. Ljóð
Jónasar eru að vísu hálfrar annarr-
ar aldar gömul, en þau era líka
tímalaus. Það er því vandi tónhöf-
unda á voram dögum að sameina
þetta tvennt í tónsetningunni, að
samlagast í senn liðnu málefni og
sígildri hugsun; bræða nýjan stíl
við gamlan, líkt og þegar Geza
Anda gerir kadenzu við píanókon-
sert frá 1785. Og þegar stóð „í
gömlum stíl“ á tónleikaskránni,
varð auðvitað að taka því með fyrir-
vara. Jafnvel þótt tónskáld legði sig
allt fram um að ná eldri stíl, myndi
eitt og annað óhjákvæmilega koma
upp um samtímarætur höfundar og
persónuleika.
Eftir að tónskáldið hafði boðið
tónleikagesti velkomna og stytt
þeim biðina eftir söngkonunni, er
var anderswo engagiert við upphaf
Listahátíðar í Reykjavík, með því
að reifa nokkra Schubertvalsa eigin
hendi á upprétta píanó kirkjunnar,
tók blandaði hljóðfærakvartettinn
og Signý Sæmundsdóttir til við
sjálfa ’Atlíöðuna’. Eftir hið þjóð-
kunna „Það kom söngfugl að sunn-
an“, sem söngkonan fór með eilítið
másandi eftir hraðferð úr höfuð-
borginni, komu í einni röð sautján
sönglög við ljóð Jónasar (og tvær
ljóðaþýðingar hans á Heine og
Addison), öll frumflutt.
Eins og fram hefur komið í blöð-
um fyrir skömmu, voru lög þessi,
eða a.m.k. einhver þeirra, upphaf-
lega ætluð leikhúsuppfærslu
kennda við Legg og skel, og er
ekki að efa, að mörg þeirra hefðu
þannig brátt náð varanlegum tök-
um á landslýð,_líkt og gerðist t.a.m.
með lög Páls ísólfssonar úr Gullna
hliðinu, því Atli sýndi hér og sann-
aði enn sem oftar nærri því annar-
legt vald sitt á hinu einfalda smá-
lagi. í því felst, eins og gefur að
Morgunblaðið/Þorkell
.TEXTARNIR eru margir þjóðkunnir, og lagsetningar þeirra eiga ábyggilega annað eins í vændum
með tíð og tíma,“ segir meðal annars í dómnum.
skilja, einnig hæfileikinn til að hylja
hið „flókna“ yfirbragði sakleysis,
og er óneitanlega sérkennilegt, að
höfundur sem annað veifið er þekkt-
ur fyrir hvínandi framúrstefnu,
skuli hitt vera fær um að hrista
íslenzkan biedermeierstíl fram úr
erminni sisvona, að ekki sé talað
um af þessum gæðaflokki.
Of langt mál yrði hér að telja
upp sönglögin sautján, gerð þeirra
og túlkun, í smáatriðum. Textarnir
era margir þjóðkunnir, og lagsetn-
ingar þeirra eiga ábyggilega annað
eins í vændum með tíð og tíma.
Aðskiljanlegustu tilfinningablæ-
brigði skiptust á í samræmi við inn-
tak orða, allt frá depurð og drunga
í glettni og galsa. Við vínarklassísk-
snemmrómantíska andann frá
’Schubertíöðunum’ nafntoguðu,
sem Sigurður minntist á [ég heyrði
ekki betur en að lírukassaviðlagið
úr Der Leiermann svifí einhvers
staðar bak við í Óhræsinu] bættust
alls konar áhrif, er gátu í fljótu
bragði ýmist minnt á „salon-“ eða
hljómskálamúsík, þjóðlega hefð,
beina eða stílfærða, nýklassík Stra-
vinskys, dansk/þýzka rómantík a
la Weyse (íslandsminni), jafnvel
hnífsbrodd af Broadway - fyrir
utan (að sjálfsögðu) leikhústónlist
að fornu og nýju.
En að setja puttann á hvar eitt
hófst og öðru sleppti er önnur ella.
Líkt og mórar og skottur liðu minni
og hugartengsl inn og út hver úr
öðrum, án þess hönd á festi. Næst
síðasta lagið, Dalvísa, fylgdi prent-
að á prógramminu sem „share-
ware“ og leiddi í ljós, að Atli Heim-
ir Sveinsson er ekki allur þar sem
hann er séður, líka þegar hann vill
sýnast sem allra einfaldastur, því
þrátt fyrir ofurlátlausa áferð er
hljómræn framvinda lagsins í raun
mjög „raffíneruð".
Hljómsveitarleikur og söngur
hefðu endram og eins mátt vera
ögn slípaðri, en dugðu vel til að
kynna þessi smálög, sem mörg eru
líkleg til langlífis, á viðeigandi og
oft heillandi hátt, og á undirtektum
tónleikagesta var auðheyrt, að þau
hittu þegar beint í hjartastað.
Ríkarður Ö. Pálsson