Morgunblaðið - 02.06.1996, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 2. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
HJÓNIN í Mörk, Pétur N. Ólason og Martha Clara Björnsson
ALLTERÍBLÓMA
eftir Guðrúnu Guðlaugsdóttur
ÞAÐ VAR úrhellisrigning
þegar blaðamaður sótti
þau hjón, Pétur N. Ólason
og Mörthu Clöru Björns-
son, heim. Þau búa í fallegu timbur-
húsi, innan um beinvaxin tré og
blómstrandi blómplöntur. Margvís-
leg önnur hús standa á landareign
Markar, hefur Pétur að mestu
byggt þau sjálfur. „Það hefur hjálp-
að okkur mikið við uppbyggingu
garðyrkjustöðvarinnar hve Pétur er
nýtin á efni og skipulagður," segir
Martha. „í húsin notaði hann alls
kyns efnivið, svo sem timbur úr
húsum sem höfðu verið rifin. Við
vorum með í að rífa Silungapoll og
fengum mikið efni úr húsi Sláturfé-
lagsins við Skúlagötu þegar það var
rifið. Vinir okkar hafa líka vikið að
okkur ýmiss konar efni sem átti
annars að fleygja. Sumir hafa kall-
að þess jörð okkar rekajörð. Ná-
granni okkar einn sagði stundum á
morgnana þegar okkur hafði lagst
eitthvað til af efni: „Nú - svo það
hefur rekið í nótt.“
Þau Pétur og Martha fengu í
upphafi úthlutað einum hektara
lands hjá Reykjavíkurborg. „Þá stóð
til að Fossvogsbrautin yrði lögð og
átti hún að liggja að okkar landi.
Af lagningu brautarinnar varð þó
ekki sem kunnugt er. Urðum við
þvi að bíða æði langan tíma eftir
að fá meira land til afnota,“ segir
Per í Mörk, eins og hann vill helst
láta kalla sig. „Við fórum strax að
safna plöntum. Foreldrar mínir áttu
góðan garð og við fengum plöntur
hjá þeim, eins í Garðshomi og hjá
frænda mínum Jóni Björnssyni í
Alaska, en hjá honum hafði ég
unnið mikið,“ segir Martha. Einnig
bárust þeim hjónum plöntur frá
félögum í Garðyrkjufélaginu og
keyptu auk þess plöntur hjá öðrum
garðplöntuframleiðendum. „Eftir
að hafa hreinsað landið og ræst
fram girtum við og fórum svo að
setja niður græðlinga. Við lögðum
áherslu á að setja niður brekkuvíði,
þá var mikil ásókn í brekkuvíði,
hann hafði reynst harðger og fólk
vildi slíkar plöntur eftir hretið mikla
sem varð árið 1963 og drap mörg
tré og annan gróður," segir Pétur.
VIÐSKIPri AIVINNULÍF
Á SUNNUDEGI
►Hjónin Pétur Njörður Ólason og Martha Clara
Björnsson hafa rekið saman Garðyrkjustöðina Mörk
frá árinu 1967. Pétur er fæddur árið 1942 í Árósum
I Danmörku af dönsku foreldri. Martha er fædd árið
1941 í Reykjavík. Leiðir þeirra lágu saman í garð-
yrkjuskólanum Beder í Árósum. Að námi loknu fóru
þau til íslands en voru síðar um tíma í Danmörku.
Fyrirtæki sitt stofnuðu þau síðsumars 1967 en hófu
ekki plöntusölu fyrr en árið 1970. Jafnframt starfi
við sitt fyrirtæki var Pétur í fullu starfi í Garðs-
horni. Frá upphafi hefur Mörk verið garðplöntusala
eingöngu. Fyrirtækið hefur stækkað verulega síðari
árin og hefur nú yfir að ráða röskum fimm hekturum
lands í Fossvogsdal og á annatíma á vorin vinna þar
upp undir 40 manns en á veturna eru þar 4 starfs-
menn auk eigenda. Þau Pétur og Martha eiga heim-
ili sitt í landareign Markar. Þau eiga tvær uppkomn-
ar dætur og tvö barnabörn.
ÞAÐ þarf að mörgu að hyggja í gróðrarstöðvum
Höfum verið samstiga
Pétur stundaði nám við Landbún-
aðarháskólanum í Kaupmannahöfn
í tvö ár, á meðan ráku þau hjón í
félagi við vin Péturs gróðrarstöð í
Danmörku. Árið 1966 fluttu þau
til íslands og stofnuðu svo Mörk.
„Fyrstu árin var ég mikið ein að
störfum hérna, Per var þá að vinna
í Garðshorni og gat aðeins skroppið
hingað áður en hann fór til vinnu
þar á morgnana og svo á kvöldin
þegar hann var búinn að vinna,“
segir Martha. Pétur Jónsson lands-
lagsarkitekt var fyrsti starfsmaður-
inn sem fékk vinnu í Mörk. „Hann
var aðeins tólf ára þá en vann hérna
með skóla í mörg ár,“ segir Martha.
Árið 1971 hætti Per störfum í
Garðshorni og sneri sér óskiptur
að uppbyggingu sinnar eigin gróðr-
arstöðvar. „Mér hefur nú stundum
fundist hann færast mikið í fang
og hef viljað „standa á bremsun-
um“, en þær áhyggjur mínar hafa
reynst óþarfar, ég er kannski full
varkár eins og títt er um konur í
fyrirtækjarekstri," segir Martha.
Per hlær og segir að það hafi reynst
ágætlega að láta aðeins toga í sig
þegar viljinn til framkvæmda sé
mikill. „Okkur hefur gengið mjög
vel að vinna saman, við vorum frá
upphafi samstiga og höfðum ljós
markmið,“ segir hann.
Aðaláhugamál Péturs eru tré og
runnar. „Við byrjuðum á að setja
niður þau tré sem þurftu langan
vaxtartíma. Auk þess settum við
niður eins mikið og við gátum af
ýmsum öðrum plöntum, svo sem
birki og brekkuvíði eins og fyrr
sagði. Við vorum ótrúlega fljót að
koma okkur upp söluhæfum plönt-
um og höfðum góðar tekjur af þess-
ari tijárækt,“ segir Pétur. „Við vor-
um líka ötul við að safna flölærum
blómplöntum. Við fengum þær víða
að, fengum þær gefins hjá fólki sem
við þekktum, keyptum þær í gróðr-
arstöðvum og einnig fengum við
fræ og plöntur sem höfðu reynst
vel í grasagörðum, það var okkur
dýrmætt," segir Pétur. Fyrsta tæk-
ið sem keypt var í gróðrarstöðina
Mörk var úðunartæki sem Pétur
keypti í Danmörku. „Þetta var
þokuúðunartæki sem þá var farið
að not.a mikið í Danmörku, það
heldur réttu rakastigi á græðlingum
í gróðurhúsum. Þetta tæki er enn
í notkun í dag.“
Hafa lítið tekið af lánum
Þau Pétur og Martha hafa að
eigin sögn lagt áherslu á að taka
sem minnst af lánum. „Við vildum
hafa fjárhaginn traustan. Skuldir
hafa verið óverulegar og tíma-
bundnar," segir Pétur. „ Við höfum
alltaf verið sammála um að safna
ekki skuldum heldur vinna þess
rneira," segir Martha. Þau hafa
sannarlega unnið hörðum höndum
að uppbyggingunni. „Þetta er
reyndar þannig að á sumrin er
plöntusalan í algleymingi en á vet-
urna gefst hins vegar næði til þess
að vinna að ýmsu öðru, svo sem
byggingum og viðhaldi. Við höfum
gætt þess vel að hafa þennan hátt-
inn á og þess vegna höfum við ein-
skorðað okkur við garðplöntusölu
og ekki farið út í að selja t.d. jóla-
vörur, þá væri friðurinn úti á vet-
urna, okkur finnst ein vertíð nóg á
ári,“ segir Pétur. „Það hefði líka
orðið alltof mikið álag á heimilislíf-
ið,“ segir Martha.
En hvernig skyldi sala ganga á
garðplöntum um þessar mundir?
„Við höfum reynt að hafa fjöl-
breytt og vandað úrval plantna og
það hefur reynst vel. Það eru ekki
miklar sveiflur í þessari framleiðslu.
Sumar plöntur eru þó alltaf vin-
sælli en aðrar. Stjúpurnar eru mik-
ið meira keyptar en önnur sumar-
blóm enda henta þær íslensku veð-
urfari mjög vel. Sextíu prósent af
sumarblómplöntum hjá okkur eru
stjúpur, allar hinar til samans ná
fjörutíu prósentum,“ segir Martha.
Nýjar og harðgerari tegundir hafa
verið fluttar inn af ösp sem orðið
hafa vinsælar en þau Martha og
Pétur telja að reynitré séu of lítið
notuð. „Landslagsarkitektar móta
smekk manna töluvert hvað plöntu-
notkun snertir, þeir nota reyni lít-
ið,“ segir Pétur. Hann segir einnig
að viðhorf fólks til ræktunar hafi
breyst mjög mikið frá því hann kom
hingað til lands fyrir þrjátíu árum.
„Fólk er farið að trúa því að það
sé hægt að rækta tré á íslandi, ég
hef aldrei verið í vafa um það, al-
veg síðan ég kom hér fyrst, fólk
er líka farið að hugsa meira um
umhverfi sitt, áður höfðu hús og
bíll afgerandi forgang,“ bætir hann
við.
í máli Péturs kom einnig fram
að gróðrarstöðvareigendur hefðu
haldið að samdráttur í efnahagslíf-
inu myndi koma illa niður á þeim,
en svo hefði ekki verið. „Þegar fólk
fór að draga við sig utanlandsferðir
og vera meira heima fór það að
hafa meiri áhuga fyrir garðinum
sínum og vilja rækta meira og fá
plöntur," segir hann.
Mörk er í tveimur
sveitarfélögum
Hvað með markaðshlutdeild
gróðrarstöðvarinnar Markar?
Þau Martha og Pétur eru sam-
mála um að mjög erfitt sé að segja
til um hver markaðshlutdeild Mark-
ar sé. „Salan dreifist á svo marga
aðila og þáttur hins opinbera er svo
gífurlegur," segir Pétur. Þau giska
á að markaðshlutdeild Markar geti
verið á bilinu tíu til fimmtán pró-
sent. Mörk er eitt af fáum fyrirtækj-
um sem er staðsett í tveimur sveit-
arfélögum. „Við fengum eftir mikla
eftirgangsmuni hjá Reykjavíkur-
borg tæpan hektara í viðbót við
hektarann eina sem við byijuðum
á, hins vegar hefur Kópavogskaup-
staður gert miklu betur við okkur
og hefur látið okkur hafa rösklega
þriggja hektara landsvæði. í stað-
inn munum við rækta upp trjágarð
fyrir Kópavog, þetta ætti að vera
báðum í hag,“ segir Pétur. Nú
stefnir í að Mörk geti senn verið
með alla sína starfsemi á einum
stað nema grenirækt sem fram fer
á jarðarparti sem Mörk á í Villinga-
holtshreppi. „Við ætlum ekki að
auka framleiðsluna að ráði, heldur
gera betur við það sem við erum
með. Við þurfum líka að hvíla eitt-
hvað af því landsvæði sem við höf-
um verið með sífellda ræktun á öll