Morgunblaðið - 12.06.1996, Blaðsíða 31

30 MIÐVIKUDAGUR 12. JÚNÍ1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 12. JÚNÍ 1996 31

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MIKILVÆG
SAMSKIPTI
WERNER Hoyer, aðstoðarutanríkisráðherra Þýska-
lands, segir í viðtali í Morgunblaðinu í gær að íslend-
ingar séu eðlilegir bandamenn Þjópveija. „Island er mjög
evrópskt ríki og samstarfsfúst. ísland er stofnaðili að
Atlantshafsbandalaginu og við eigum þar náið samstarf
við íslendinga í varnarmálum. Með aðildinni að EES tek-
ur samstarfið til fleiri sviða. Aðild íslands myndi hafa góð
áhrif á jafnvægið innan sambandsins en með aðild Finna
og Svía, auk Dana er voru fyrir, er komið jafnvægi gegn
þeim þunga er Miðjarðarhafsríkin höfðu áður. Eg held
að þetta sé mjög gott fyrir ESB auk þess sem það er
Þýskalandi í hag. Island yrði því eðlilegur bandamaður
okkar innan Evrópusambandsins, rétt eins og innan Atl-
antshafsbandalagsins,“ sagði Hoyer.
Það er mikilvægt fyrir ísland að eiga Þjóðveija að vin-
um óháð allri umræðu um umsókn að Evrópusambandinu.
íslendingar tengjast þjóðum Evrópu sterkum efnahagsleg-
um böndum í gegnum EES-samninginn og sú þróun, sem
á sér stað innan Evrópusambandsins, hefur óhjákvæmi-
lega áhrif á okkur. Þýskaland er óumdéilt forysturíki
Evrópusambandsins, jafnt efnahagslega sem pólitískt.
Þjóðverjar hafa ítrekað sýnt að þeir bera"hlýhug til
íslendinga og að þeir séu reiðubúnir til að koma til móts
við sjónarmið okkar þegar þess gerist þörf. Ummæli Hoy-
ers eru enn ein staðfesting þess. Vinátta þessi, er bygg-
ist ekki síst á sameiginlegri menningarlegri arfleifð þjóða
okkar, hefur reynst íslendingum dýrmæt og ljóst er að
tengsl okkar við Þjóðverja munu verða enn mikilvægari
eftir því sem við tengjumst Evrópuríkjunum nánari bönd-
um.
RÍKISREKIÐ
VERÐBRÉFAFYRIRTÆKI?
*
ISAMTALI við Morgunblaðið sl. laugardag lýsti Valur
Valsson, bankastjóri íslandsbanka, þeirri skoðun sinni,
að ríkissjóður ætti að hætta beinni smásölu á spariskírtein-
um en nýt^ í þess stað Qármálafyrirtæki, banka og verð-
bréfafyrirtæki, sem dreifiaðila. Um þetta sagði bankastjór-
inn:
„Þó svo að finna megi þess dæmi, að ríkissjóðir ann-
arra landa stundi smásölu á verðbréfum verður að taka
mið af því, að hér á landi eru umsvif ríkissjóðs mun meiri
en gerist annars staðar og því hafa aðgerðir ríkisins mun
meiri áhrif á markaðinn hér. Sú aðferð, sem nú er notuð
við sölu spariskírteina veldur mikilli spennu á markaðnum
og auglýsingastarfsemi og markaðssetningin, sem henni
fylgir eiga þar stærstan þátt. Þessi spenna getur síðan
leitt til hærri vaxta.“
Gunnar Helgi Hálfdánarson, forstjóri Landsbréfa, segir
um þetta efni í samtali við Morgunblaðið sl. laugardag:
„Það er alveg ljóst, að eftir því, sem verðbréfamarkaðnum
fleygir fram, þeim mun auðveldara á hann með að sinna
fjárþörf ríkissjóðs. Þessir aðilar verða því að skynja þess-
ar breytingar og sýna meiri samstarfsvilja."
Það er auðvitað alveg ljóst, að smásala ríkissjóðs á
spariskírteinum jafngildir því, að ríkið reki verðbréfafyrir-
tæki. Á undanförnum árum hefur verið lögð áherzla á að
ríkið dragi sig út úr atvinnustarfsemi og bæði núverandi
ríkisstjórn og fyrrverandi ríkisstjórn hafa haft einkavæð-
ingu á stefnuskrá sinni og fylgt þeirri stefnu eftir í fram-
kvæmd að töluverðu leyti.
En á sama tíma og það er yfirlýst markmið ríkisstjórn-
ar að einkavæða fyrirtæki í ríkiseigu og alvarlegar umræð-
ur fara fram um einkavæðingu ríkisbanka, hefur ríkissjóð-
ur verið að byggja upp nýja starfsemi, sem er ríkisrekin
verðbréfasala. Það er auðvitað ekkert samræmi í þessu.
Raunar á það við um fleiri svið eins og Morgunblaðið
hefur bent á, að ríkið eykur atvinnuumsvif sín á nýjum
sviðum svo sem í fjarskiptum og hugbúnaðargerð.
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra á að hlusta á þá
rökstuddu gagnrýni, sem fram hefur komið frá talsmönn-
um fjármálafyrirtækja og hætta rekstri verðbréfafyrirtæk-
is í samkeppni við þau fyrirtæki, sem á markaðnum eru.
Verðbréfamarkaðurinn er áreiðanlega orðinn nógu þróað-
ur til þess að selja spariskírteini ríkissjóðs án atbeina,
hjálpar og samkeppni frá ríkissjóði sjálfum.
lendra aðila í sjávarútvegi á fundi Félags ís-
lenskra stórkaupmanna í gær. Þeir Pétur
Reimarsson og Pétur Blöndal lýstu sig báðir
fylgjandi því að erlendum aðilum yrði heimilað
að fjárfesta beint í íslenskum sjávarútvegi og
að auðlindagjaid yrði tekið upp.
Erlendir
aðilar fái að
fjárfesta í
sjávarútvegi
Líflegar umræður urðu um fjárfestingar er-
AUKA þarf frelsi sjávarút-
vegsins, bæði í veiðum og
vinnslu, minnka afskipti
hins opinbera á fjölmörgum
sviðum og fækka reglum sem fyr-
irtækjunum er gert að fara eftir til
að bæta samkeppnisstöðu greinarinn-
ar. Meðal annars þarf að rýmka heim-
ild erlendra aðila til þátttöku í sjávar-
útvegi með beinum hætti. Það er ekki
eðlilegt að menn sem eiga kost á sam-
starfsaðila eriendis, sem vill eignast
hlut í féiagi hér á landi, geti ekki farið
í slíkt samstarf fyrir opnum tjöldum,
að því er fram kom í máli Péturs
Reimarssonar, framkvæmdastjóra Ár-
ness hf., á hádegisverðarfundi Félags
íslenskra stórkaupmanna í gær. Þar
var fjallað um erlendar fjárfestingar
í sjávarútvegi.
Pétur lýsti því yfir að þannig mætti
með ýmsum ráðstöfunum auka veru-
lega arðsemi í sjávarútvegi. „Eg er
reyndar þeirrar skoðunar að það geti
verið atvinnugreininni hagstætt að
gera sátt við alþingi, ríkisstjóm, stétt-
arfélög og aðra aðila í þjóðfélaginu
um þessi atriði, en sem endurgjald
geti menn fallist á það að greiða hóf-
legt gjald fyrir afnot af auðlindinni,"
sagði Pétur.
Hann tók fram í upphafi máls síns
að hann væri almennt fylgjandi er-
lendri fjárfestingu í sjávarútvegi á ís-
landi á sama hátt og íslendingar vildu
geta fjárfest í sjávarútvegi erlendis.
„Ég er einnig þeirrar skoðunar að það
eigi að fara gætilega. Ástæða þess
að mikil andstaða hefur ríkt við fjár-
festingar erlendra aðila í sjávarútvegi
á íslandi eru aðallega þrenns konar.
í fyrsta lagi, hvers vegna vorum
við að beijast í öll þessi ár við að
færa út landhelgina og ná fiskimiðun-
um undir okkur ef það verður síðan
fyrsta skrefið að hleypa útlendingum
með óbeinum hætti inn í sjávarútveg-
inn með hiutafjáreign? Þetta fínnst
mér fyrst og fremst vera tilfinningaleg
rök og þau eiga í sjálfu sér fyllilega
rétt á sér. Menn mega vera þeirrar
skoðunar að það eigi engir útlendingar
að vera í íslenskum sjavarútvegi.
í öðru lagi segja menn að íslensk
fyrirtæki séu svo veik að erlend stór-
fyrirtæki geti með auðveldum hætti
keypt upp stærstan hlutann af íslensk-
um sjávarútvegi án þess að blikna.
Hér er ég sammála því að það þurfi
að fara varlega og það þarf að fylgj-
ast vel með fjárfestingum stórra aðila
í veiðum og vinnslu hér á landi.
í þriðja lagi segja menn að útlend-
ingar muni flytja fiskvinnsluna úr
landi. Ég held hins vegar að sú þekk-
ing sem í fyrirtækjunum býr sé mjög
mikilvæg auðlind og miklu dýrmætari
en menn átta sig almennt á hér á landi.
Ef erlend fyrirtæki í matvælavinnslu
og dreifíngu hefðu áhuga á að fjár-
festa hér á landi þá er það meðal
annars í þessari þekkingu. Ég held
einnig að enginn fjárfestir, hvort sem
hann er innlendur eða erlendur, hafi
áhuga á því að fara i miklum atriðum
gegn hagsmunum sem ríkja á þeim
stað þar sem hann er að fjárfesta.
Geri hann það mun það einungis rýra
þann ávöxt sem hann hefur af íjárfest-
ingunni, bæði til skemmri tíma og
lengri tíma.“
Dýr hlutabréf
sj ávarútvegsfy rirtælg a
Þá vék hann að nýjum lögum sem
alþingi samþykkti þann 15. maí en
þar er erlendum aðilum heimilað að
eiga óbeinan hlut í íslenskum sjávarút-
vegsfyrirtækjum, þó með ákveðnum
takmörkunum. Þar væri kveðið á um
að erlendir aðilar megi eiga allt að
25% í félagi sem á aftur í sjávarútvegs-
fyrirtæki en allt að 33% ef eignarhlut-
urinn fer ekki yfir 5%. Væntanlega
hefðu menn að einhverju leyti horft
til þess að útlendingargætu átt í hluta-
bréfasjóðum hér á landi.
„Mér sýnist að á Verðbréfaþingi séu
skráðir fimm hlutabréfasjóðir og
markaðsvirði þeirra sé um 4.200 millj-
ónir. Ef þeir eiga allir yfir 5% í ein-
hvetju sjávarútvegsfyrirtæki þá má
heildarfjárfesting erlendra aðila í þess-
um sjóðum vera 1.400 milljónir. Ef
enginn sjóður á meira en 5% í
nokkru sjávarútvegsfyrirtæki þá
má heildarfjárfesting útlendinga í
þessum sjóðurri vera rúmir tveir millj-
arðar. í grófum dráttum má segja að
staðan sé þannig að útlendingar megi
kaupa í þessum hlutabréfasjóðum fyr-
ir 20-30 milljónir dollara. Eg held að
í augum flestra verðbréfafyrirtækja
erlendis sé þetta varla mjög áhuga-
vert, sérstaklega þegar menn hafa í
huga að þessu þarf að dreifa á milli
margra sjóða sem reknir eru af fyrir-
tækjum í samkeppni hvert við annað.
Mér sýnist að 13 félög af þeim 30 sem
skráð eru á Verðbréfaþingi eigi hlut
í sjávarútvegsfyrirtækjum en þar að
auki eru sjö hrein sjávarútvegsfyrir-
tæki. Erlendum aðilum er sem sagt
heimilt að eiga hlut í tíu fyrirtækjum
beint og þrettán öðrum með takmörk-
unum.
Mér sýndist einnig að markaðsvirði
þessara sjö sjávarútvegsfyrirtækja væri
í kringum 20 milljarðar og hagnaður
þeirra væri um 5,5% af markaðsvirði
eða 1.100 milljónir. Nú má vera að
hagnaðurinn verði miklu meiri á þessu
ári og hlutabréfin haldi áfram að
hækka í verði. En ef erlendir aðilar
vilja með afgerandi hætti koma inn á
þennan markað þá er líklegt að gengi
bréfanna hækki enn meira og spurning
hvort hagnaður fyrirtækjanna geti
staðið undir þeim væntingum. Niður-
staða mín af þessu er sú að það er
ólíklegt að almennum erlendum fjár-
festum sem eru að leitast við að að
hámarka sinn arð fínnist íslenski hluta-
bréfamarkaðurinn vænlegur. Bæði er
markaðurinn lítill, á honum eru veru-
Iegar takmarkanir og menn geta ekki
treyst því að eiga hlutina eins lengi
og þeir vilja. Auk þess eru hlutabréfin
dýr, eins og staðan er í dag.“
ESB-styrkir notaðir til
að kaupa fisk frá íslandi
„En eru þá engir útlendingar í sjáv-
arútvegi á Isiandi í dag?“ spurði Pétur
í erindi sínu. „Jú, ég held að svo sé.
Ég held að það sé meira um þá í fisk-
vinnslu heldur en í útgerðinni. Það eru
þó nokkur dæmi um fyrirtæki í fisk-
vinnslu þar sem hlutafé er mjög lítið,
kannski 400 þúsund
krónur. Þau stunda um-
fangsmikinn rekstur, eru
vel tækjum búin, hafa lít-
il sem engin bankavið-
skipti hér á landi og selja
langstærstan hlut sinna
afurða einum kaupanda.
Allt frumkvæði og upp-
bygging þessara fyrir-
tækja kemur frá hinum
erlenda aðila. Hann sér
um að fjármagna tæki
og tól, tekur til sín afurð-
imar um leið og þær
verða til og greiðir fyrir
þær þannig að það dugi
til að fjármagna rekstur-
inn hér.
Það er erfitt að áætla umfang þess-
ara fyrirtækja og fjölda þeirra, en ef
lagt er saman þá skiptir velta þeirra
einhveijum milljörðum. Hinn erlendi
kaupandi vinnur svo gjarnan afurðirn-
ar áfram í verksmiðjum sínum erlend-
is og nýtir það síðan til eflingar sínu
markaðsstarfi. íslenska fyrirtækið fær
svo vel fyrir sínum kostnaði.
Spurningin er svo sú hvort þetta
sé slæmt. Eg held að svo sé ekki. En
þegar fylgst er með þessu þá eru þessi
fyrirtæki almennt á þannig stöðum í
Évrópu að þau hafa aðgang að styrkj-
um frá Evrópusambandinu, bæði til
uppbyggingar og eins til að halda at-
vinnu í sinni byggð. Styrkirnir eru
meðal annars notaðir til að tryggja
fisk héðan frá íslandi til vinnslu og
markaðssetningar.
Á sjávarútvegssýningunni í Brussel
sem haldin var seinnipartinn í apríl sl.
hitti ég forsvarsmenn evrópsks fyrir-
tækis sem í samvinnu við íslenskt fýrir-
tæki og sveitarfélag úti á landi er að
setja á stofn fiskvinnslu núna í sumar.
Verkefnið er búið að vera I undirbún-
ingi í meira en eitt ár og hjá fyrirtækp.
inu hafa íslendingar verið í starfsþjálf-
un í fleiri mánuði. Þessir menn sögðu
einfaldlega: „Það er svo mikil kvóta-
skerðing í Norðursjónum að okkur er
nauðugur einn kostur að gera þetta til
að halda fyrirtækinu gangandi. Við
höfum einnig séð að aðrir geta gert
þetta.“ Ég held að það sé nánast útilok-
að að koma í veg fyrir þetta. Sam-
keppnisstaða íslenskra fyrirtækja er
ekki góð gagnvart þessu en þetta er
einfaldlega afleiðing af fijálsu flæði
fjármagnsins á milli landa.“
Fjárfestingar erlendra aðila
nátengdar eignarhaldi kvótans
Pétur Blöndal, alþingismaður, sagð-
ist í erindi sinu telja að ótti við er-
lenda fjárfestingu væri að töluverðu
leyti ástæðulaus. íslendingar þyrftu
að tryggja það að þeir hefðu rétt til
að takmarka veiðar, stjórna þeim og
hirða arð gegnum skattlagningu á einn
eða annan hátt. Pétur sagði þetta mál
nátengt því hvemig eignarhaldinu á
kvótanum væri háttað og að einhvers
konar greiðsla þyrfti að koma fyrir
auðlindina. „Ég er reyndar mjög mik-
ið á móti auðlindaskatti vegna þess
að ég er almennt á móti auknum ríkis-
umsvifum. Hins vegar gætu menn
haft þetta þannig að hver maður sem
væri búsettur á íslandi fengi sinn hluta
í þessari auðlind og hann mætti selja
afraksturinn, þ.e.a.s leiguna, til dæm-
is fimm ár fram í tímann.“
Benti hann á að þetta hefði í för
með sér að alltaf yrði til kvóti og
sveiflujöfnun skapaðist hjá heimilum
og einstaklingum. Allir hefðu jafna
möguleika til að taka þátt í útgerð.
Þá mætti fella niður öll lagaákvæði
um erlendar fjárfestingar vegna þess
að allir þyrftu að kaupa kvóta og út-
lendingar gætu keypt kvóta til jafns
við íslendinga.
Hins vegar kom fram hjá Pétri að
þetta fyrirkomulag yrði ekki innleitt
nema á löngum tíma, því annars myndi
það leggja sjávarútveginn í rúst. „Ég
er með hugmynd um það að gera þetta
á tuttugu árum, þ.e.a.s. að skerða
kvótann um 5% á ári, sem ég hygg
að margir útgerðarmenn yrðu hrifnir
af. Kvóti sem yrði skertur um 5% á
ári er miklu verðmætari heldur en
kvóti sem er óljós sameign þjóðarinnar
og getur verið tekinn af þeim hvenær
sem er.“
„Arðsmiðjan“ fari
ekki frá íslandi
„Ég held að umræðuefnið í dag,
fjárfesting erlendra aðila í íslenskum
sjávarútvegi, sé nátengt því hvernig
eignarhaldi á kvótanum verður háttað.
Öll þau lög sem hér er verið setja eru
að mínu mati til að veija það að þessi
eignaraðild komist ekki í hendur út-
lendinga. Að mínu mati ætti aðalá-
hyggjuefnið að liggja í því að arðsmiðj-
an („Profit center") fari ekki frá ís-
landi. Þá yrði ísland mjög óbyggilegt
og aðeins verstöð sem ég held að eng-
inn vilji og allir óttist."
Pétur Blöndal Pétur Reimarsson
Talsverð þensla er í atvinnulífinu og halli á viðskiptum við útlönd
Þarf að halda aftur
af hagvextinum?
Aðstoðarframkvæmda-
stjóri VSÍ segir að ný
þjóðhagsspá sýni að
nauðsynlegt sé að stjórn-
völd auki aðhald í ríkis-
fjármálum. Takistþað
ekki séu líkur á að vext-
ir hækki. Brýnt sé að
koma í veg fyrir við-
skiptahalla. Hagfræð-
ingur ASÍ segir við-
skiptahalla stafa fyrst og
fremst af virkjana- og
álversframkvæmdum og
ekki sé tilefni til aðgerða
að sinni. Egill Ólafsson
ræddi við þá um efna-
hagshorfur.
EINKANEYSLA hefur aukist verulega á undanförnum mánuðum og umfram það sem spáð hafði verið.
ÞJÓÐHAGSSTOFNUN spá-
ir því að hagvöxtur verði
4,5% á þessu ári og við-
skiptahallinn í ár verði
yfir sex milljarðar króna. Að mati
stofnunarinnar er þenslan í efna-
hagslífinu orðin heldur mikil og
hvetur hún stjórnvöld til að sýna
meira aðhald í ríkisfjármálum.
Stofnunin telur að ekki sé að vænta
frekari vaxtalækkana þar sem
lánsfjáreftirspurn fyrirtækja og
heimila hafi aukist.
„Það er ljóst að innlend eftirspum
er drifkrafturinn í þessum hækkuðu
hagvaxtartölum og það er ástæða
til að reyna að beita ríkissjóði við
þessar aðstæður. Einkaneysla er
mikil og fjárfesting sömuleiðis og
þess vegna þarf ríkissjóður að leit-
ast við að hamla á móti vaxtahækk-
unum með auknu aðhaldi í ríkisút-
gjöldum," sagði Hannes G. Sigurðs-
son; aðstoðarframkvæmdastjóri
VSI.
Hannes sagði að ef stjórnvöldum
tækist ekki að sporna gegn þenslu
með aðhaldi í ríkisfjármálum ættu
þau ekki annan kost en að beita
vöxtum.
Þjóðhagsstofnun bendir á að útlán
bankakerfisins á fyrstu fjórum mán-
uðum ársins hafi aukist ----------
um 4,5% til atvinnuveg-
anna og 6,9% til heimil-
anna. Stofnunin telur að
í ljósi þessarar auknu eft- ______
irspurnar eftir lánsfé að
undanförnu sé líklegt að lát verði á
vaxtalækkunum á næstunni.
Hagvöxtur vegna
skuldasöfnunar erlendis
„Viðskiptahallinn er að aukast
mjög mikið vegna þessarar auknu
innlendu eftirspurnar. Okkar mark-
mið er að hafa afgang á viðskiptum
við útlönd vegna okkar erfiðu
skuldastöðu. Ef við tökum eyðslu-
spretti innanlands og fáum góðar
hagvaxtartölur eitt árið með því að
safna erlendum skuldum þá er það
okkur ekki hollt. Þessi þróun er því
ekki í anda þess jafna vaxtar sem
við viljum sjá. Þetta er of mikið við
þessar aðstæður.
Þetta veldur vonbrigðum. Þegar
Hannes
Spáð er 6%
meiri einka-
neyslu í ár
fer að ára betur eftir þetta langa
erfiðleikatímabil, sem við áttum fyrr
á þessum áratug, skuli þetta gamla
mynstur endurtaka sig,“ sagði
Hannes.
Gylfr Arnbjörnsson, hagfræðing-
ur ASÍ, sagðist ekki vera sammála
því sjónarmiði að aukinn viðskipta-
halli væri sérstakt hættumerki.
„Halli á viðskiptajöfnuði á þessu ári
er fyrst og fremst tilkominn vegna
þess að verið er að ráðast í miklar
fjárfestingar í tengslum við fram-
kvæmdir við álver og virkjanir. Þetta
eru fjárfestingar sem skjóta stoðum
undir aukinn útflutning þegar
lengra líður og er þess vegna ekki
hættumerki sem slíkt.
--------- Það er að mínu mati
ekkert tilefni til að fara
út í einhverja skyndi-
aðgerðir til að sporna við
fótum, en hins vegar er
full ástæða til að huga
að því. Það er ekki gott ef uppkeyrsl-
an á hagkerfínu verður of hröð.“
Gylfi sagðist geta tekið undir með
þeim sem segðu að æskilegt væri
að heimilin notuðu eitthvað af efna-
hagsbatanum í að laga skuldastöðu
sína. Viðbrögð heimilanna ættu sér
þó sínar skýringar.
„Það hefur verið mikill samdrátt-
ur í einkaneyslu á undanförnum
árum. Viðbrögð fólks í slíkum sam-
drætti koma fyrst fram í stærri fjár-
festingum. Fólk frestar því að end-
urnýja bílinn, dýr heimilistæki
o.s.frv. Þegar það fer að rofa til hjá
fólki er ekki óeðlilegt að neyslan
taki kipp. Það er ekki endalaust
hægt að fresta því að endurnýja
bílinn,“ sagði Gylfi.
Gylfi sagði að ef hins
vegar verð á sjávaraf-
urðum erlendis myndi
hækka með sambæri-
legum hætti og gerðist
á síðasta ári gætu áhrif-
in af því á efnahagslífið
orðið slík að full ástæða
væri fyrir stjómvöld að
bregðast við. Það væri
ekki gert ráð fyrir
neinni sveiflujöfnun í
sjávarútvegi. Ekki væri
gert ráð fyrir að greiðsl-
ur hæfust í Verðjöfnun-
arsjóð sjávarútvegsins
Gylfi fyrr en þorskkvótinn
færi upp í 250 þúsund
tonn og það myndi ekki gerast á
allra næstu árum.
Auknar fjárfestingar
Útlit er fyrir að fjárfestingar auk-
ist um 20% í ár, en að langstærstum
hluta er skýringin framkvæmdir við
álver. Fjárfesting á síðasta ári jókst
um 3%.
Hannes sagði að fyrirtæki væru
farin að ijárfesta að nýju. Það væri
ánægjuleg breyting því að með því
móti væri sköpuð forsenda fyrir
fleiri störf og hagvöxt. Fjárfestingar
hefðu verið of litlar á síðustu áram.
Gylfi tók undir þetta og benti á að
þessu leyti hefði aukin einkaneysla
góð áhrif. Fyrirtækin hefðu haldið
aftur af fjárfestingum á
undanfömum árum
vegna þess að eftirspurn
eftir vöru þeirra hefði
ekki verið nægilega mikil.
Um leið og neyslan ykist
fengju Stjórnendur fyrirtækjanna
aukna trú á fj árfestingaráformunum
og hrintu þeim í framkvæmd.
Atvinnuleysi hefur minnkað og
spáir Þjóðhagsstofnun 4,2% at-
vinnuleysi í ár. Störfum hefur hins
vegar fjölgað meira en sem nemur
þeirri fækkun sem hefur orðið á
atvinnuleysisskrá. Hannes sagði
þetta benda til að hér hafi myndast
allstórt kerfislægt atvinnuleysi.
Gylfi sagði að búast mætti við
að atvinnuleysi héldi áfram að
minnka. Hann benti á að bein tengsl
væra á milli þorskveiðiheimilda og
atvinnuleysis. Aukinn kvóti myndi
leiða til minna atvinnuleysis.
Gylfi benti á að óverulegur hluti
af þessum efnahagsbata væri kom-
inn fram í kauptöxtúm. „Þessi um-
snúningur í efnahagslífinu er í takt
sem við vonuðumst eftir og höfum—
unnið að á síðustu áram. Launafólk
hefur sýnt verulega biðlund og það
sættir sig ekki við að það verði
spornað við þessari þenslu áður en
hún er komin fram í grannkaupi."
Hefur áhrif á
kaupkröfur
Gylfi sagði að spár um aukinn
hagvöxt væru að sjálfsögðu fallnar
til að hafa áhrif á kröfur verkalýðs-
hreyfingarinnar í næstu samning-
um. Atvinnurekendur og stjómvöld
hefðu á undanförnum áram lagt
mikla áherslu á að við launabreyt-
ingar yrði að taka tillit til hagvaxt-
ar. Verkalýðshreyfíngin hefði fallist
á þessi rök og launabreytingar við
gerð samninga á undanfömum árum
hefðu verið litlar í takt við lítinn
hagvöxt hér á landi. Góður hagvöxt-
ur hlyti því að endurspeglast í launa-
hækkunum við gerð samninga um
næstu áramót.
Gylfi benti á að við gerð síðustu
samninga hefði verið gert ráð fyrir
2% hagvexti í ár, en útlit væri fyrir
4,5% hagvöxt. Fyrirtækin hefðu því
augljóslega möguleika á að borga
hærri laun heldur en gengið hefði
verið út frá við gerð síðustu samn-
inga.
Hannes sagði að kaupmáttur
hefði verið að aukast jafnt
og þétt á þessu og síðastíT
ári. Mikill hagvöxtur í ár
gæfi hins vegar ekki til-
________ efni til að taka einhver
stökk í launabreytingum.
„Ef við sköpum mikinn hagvöxt
um skamman tíma með því að eyða
um efni fram, eins og virðist vera
að gerast núna, þá fæ ég ekki séð
að aukin skuldsetning heimilanna
og þjóðarinnar skapi svigrúm hjá
fyrirtækjunum til að borga hærri
laun.
Það hefur í flestra huga verið
aðalmarkmið efnahagsstjórnarinnar
og aðalárangur hennar að stöðva
erlenda skuldasöfnun. Við eram með
óþolandi miklar vaxtagreiðslur til
útlanda. Ef þær væra ekki til staðar
gætu kjörin hér verið mun betri.
Við þurfum að búa í haginn og láta
stærri hluta af verðmætasköpuninni
renna til Islendinga en ekki til er-
lendra fjármagnseigenda."
Lánsfjáreftir
spurn fyrir-
tækja eykst