Morgunblaðið - 02.07.1996, Qupperneq 32
32 ÞRIÐJUDAGUR 2. JÚLÍ 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Tónlistarmeistari myndanna
John Williams hefur samið tónlist í yfír
75 kvikmyndir og stef Ólympíuleikanna í
Atlanta. Hann stjómar flutningi Lundúna-
sinfóníunnar á nokkmm verka hans í
lok mánaðarins.
HANN er hirðtónskáld kvikmynda-
gerðarmannsins Stevens Spielbergs
og hefur samið mörg af þekktustu
kvikmyndastefum síðari ára. Nægir
þar að nefna Stjörnustríðsmyndirnar
og stef ófreskjunnar úr samnefndri
kvikmynd, The Jaws. Það var raunar
upphafið að samstarfi Spielbergs og
Wiiliams, en það var ekki laust við
að sá fyrrnefndi væri fullur efa-
semda þegar tónlistarmaðurinn Will-
ams lék fyrir hann bassalínu stefs-
ins, sem sá tii þess að kait vatn
hefur runnið á milli skinns og hör-
unds á milljónum kvikmmyndaunn-
enda. í lok mánaðarins mun Williams
stýra flutningi Lundúnasinfóníunnar
á kvikmyndatónlist hans. Af því til-
efni ræddi The Independent við Will-
iams.
Hann fæddist í New York en flutti
tii Kaliforníu á unga aldri. Williams
lærði tónsmíðar hjá ítalska tónskáld-
inu Mario Castelnuovo-Tedesco og
síðar píanóleik hjá Rosinu Lhevinne,
eiginkonu hins þekkta rússneska
einleikara Josefs Lhevinnes, við Jull-
iard-skólann. Hann hafði svo í sig
og á með því að leika á jassklúbbum
í New York. Að námi loknu hélt
hann vestur á bóginn að nýju, enda
virtust þar næg tækifæri fyrir ungan
tónlistarmann.
Willams hafði heppnina með sér.
Hann var ágætur píanóleikari og
reynsla hans af jassspilamennsk-
unni, svo og næmni hans á strauma
og stefnur í tónlist, gerðu það að
verkum að hann fékk fljótlega vinnu
við sjónvarp. Á sjötta og sjöunda
áratugnum samdi hann tónlist við
fjölmarga sjónvarpsþætti og komst
í kynni við menn í kvikmyndaiðnað-
inum. Williams fékk verkefni við
útsetningar, m.a. í Byssunum frá
Navarone, Funny Face og Sunset
Boulevard. Hann starfaði með Bern-
ard Herrmann, sem samdi tónlistina
í Psyko Hitchocks, og náði því að
starfa með meistaranum sjálfum við
síðustu mynd hans, Family Plot.
Williams var ekki fyrsta tónskáld-
ið sem leitað var til með tónlist í
mynd Hitchocks. Þegar hann spurði
gamla manninn hvers vegna forveri
hans hefði verið rekinn, var svarið
það að hann hefði samið svo þrúg-
andi og dapurlega tónlist að það
hefði ekki náð nokkurri átt. Þegar
Willams spurði hvort það hefði ekki
verið viðeigandi í mynd um morð,
neitaði Hitchoek. „Þér verðið að gera
yður grein fyrir því herra Williams,
að morð geta verið skemmtileg
Af þessari samvinnu lærði Williams
ýmislegt, þar á meðal um gildi kald-
hæðninnar, sem enginn kemst af án
í Hollywood.
Fimm Óskarsverðlaun
Willams hefur nú samið tónlist í
yfir 75 kvikmyndir, hann hefurfeng-
ið 30 tilnefningar til Óskarsverð-
launa, hlotið verðlaunin fimm sinn-
um og Grammy-verðlaunin 16 sinn-
um, auk þess sem hann hefur hlotið
flöldann allan af gullplötum. Tónlist-
in í Stjömustríði seldist í fleiri ein-
tökum en nokkur önnur plata, sem
ekki telst poppplata, hefur gert. Það
sem Williams segist hafa lært af
öllu þessu sé það að í Hollywood
gildi ekki hæfileikarnir, heldur
styrkurinn.
Það er ekki létt verk að semja
kvikmyndatónlist. Williams semur
að jafnaði þrjár til fjórar mínútur á
dag, alla daga ársins. Við stóra kvik-
mynd er tónlistin um 50-100 mínút-
ur. „Þegar menn semja, snýst starf
þeirra að stærstum hluta um það
að skrifa og endurskrifa, breyta,
móta og bæta. Við getum sjaldan
sem aldrei leyft okkur þann mun-
að,“ segir Williams.
Margir hafa velt því fyrir sér
hvernig hann fari að þessu. „Maður
gerir það sem maður getur,“ er svar-
ið. Williams segir að oft vanti inn-
blásturinn en tímaþröngin kalli
vanalega fram bestu laglínurnar.
Hann vinnur aðallega í kvikmynda-
verinu sjálfu, horfir hvað eftir annað
á atriðin sem tónlistin er við. Hann
útsetur sjálfur átta til tíu helstu
hljóðfærin en aðstoðarmenn hans
ljúka við að fínpússa útsetninguna.
Williams segist helst ekki lesa
handritin, af sömu ástæðu og þeir
sem lesa skáldsögur og sjá þær svo
kvikmyndaðar skilji, slíkt valdi ævin-
lega einhverjum vonbrigðum. Mynd-
in verði aldrei alveg eins og hann
hafi gert sér í hugariund, auk þess
sem spennan hverfi, hann viti hvað
gerist næst og það sé slæmt fyrir
tónskáld, sem sé nauðsynlegt að
vera komið á óvart. Því horfir hann
einn og ótruflaður á myndina þegar
hún hafi verið klippt saman.
Samvinnan við Spielberg hefur
verið einkar ánægjuleg og gefandi,
segir Williams. Enda ekki að furða,
þar sem Spielberg hefur í tvígang
lagað myndir sínar að tónlist Will-
ams. Fyrst í Close Encounters of the
Third Kind þar sem síðasti hálf-
tíminn er bókstaflega sniðinn í
kringum tónlistina. Svo í ET, þar
sem Spielberg breytti klippingu
nokkurra atriða vegna þess að Will-
iams reyndist illmögulegt að fá tón-
listina til að passa nákvæmlega við
þau.
Williams hefur eins og venjulega
ýmislegt í pokahorninu. Lundúnasin-
fónían leikur fagott-konsert hans inn
á geisladisk í þessum mánuði og
hann hefur auk þess nýlokið við að
semja stef Ólympíuleikanna í Atl-
anta. Þeir verða sjálfsagt fáir sem
ekki munu heyra það einu sinni eða
oftar en Williams ypptir öxlum. Hvað
eru svo sem einir Ólympíuleikar fyrir
mann sem hefur samið tónlistina við
Ofurmennið og Indiana Jones?
Þreytir frumraun sína á Ítalíu í haust
Fékk sönghlutverk
að launum
HALLA Margrét Árnadóttir
sópransöngkona hefur fengið
hlutverk í Töfraflautunni eftir
Mozart sem sett verður upp í
Imola í Bologna á Ítalíu í haust.
Halla hreppti hlutverkið eftir að
hafa unnið söngkeppni í Imola
þar sem verðlaunin voru hlut-
verk í óperu. Halla hefur nýlega
lokið söngnámi á Ítalíu þar sem
hún hefur dvalið síðastliðin sex
ár. Hún sagði í samtali við Morg-
unblaðið að samkeppnin væri
hörð meðal ungra söngvara á
Italíu og því hefði sigurinn í
keppninni verið eins og himna-
sending því litlu skiptir að vinna
keppni nema að fá að stíga á
svið í kjölfarið og sýna hvað í sér
býr. „Þetta er ofsalega mikill
persónulegur sigur og ég svif á
rósrauðum skýjum þessa dagana.
Gleðin yfir að vinna þessa keppni
var í fyrstu nær eingöngu yfir
að geta glatt það fólk heima á
Islandi sem hefur stutt mig í
náminu. Nú er ég
komin i fyrsta þrep
stigans og er bjart-
sýn á framhaldið,"
sagði Halla Margrét.
Hún sagði að flest-
ir hefðu sagt við
hana áður en hún
hélt til Ítalíu að nær
ómögulegt væri að
þreyta frumraun á
Italíu og nær væri
að hefja sinn feril í
Þýskalandi eða ann-
ars staðar. „Ég vildi
starfa á Ítalíu. Ef
maður er nógu
þijóskur og dugleg-
ur þá skilar það sér
á endanum." Sópranrödd Höllu
er svokölluð lyrico spinto og hlut-
verk fyrir þannig rödd eru ekki
mörg í Töfraflautunni. Um var
að ræða hlutverk álfa-
meyjar sem Halla
mun syngja. Óperan
verður tvímönnuð og
munu hóparnir skipt-
ast á um að syngja
óperuna. „Vegna þess
að ég var hæst að stig-
um í keppninni mun
ég syngja í báðum
hópunum. Hlutverkið
hentar mér mjög vel
og er þægilegt fyrir
mig raddlega og ég
tek ekki neina áhættu
með því að syngja
það. Þetta er algert
draumahlutverk til að
byija sinn feril á,“
sagði Ilalla og sagðist aðspurð
örugglega koma heim um leið
og tími gæfist til ogjireyta frum-
raun á tónleikum á Islandi.
Halla Margrét.
Oktettinn Ottó
TONLIST
Fríkirkjan
KAMMERTÓNLEIKAR
Leikinn verk eftir Conradin Kreutz-
er og Franz Schubert. Fimmtudagur-
inn 27. júní, 1996
ÞAÐ angar af nafngiftinni, Okt-
ettinn Ottó, einhveiju alvöruleysi eða
gríni, sem ekki er að finna í viðfangs-
efnunum. Líklega er þetta starfs-
heiti, meðan á æfingum stóð, sem
félagamir hafa síðan ekki getað los-
að sig við og því látið slag standa.
Hvað sem þessu líður voru viðfangs-
efnin ekkert grín, septett eftir
Conradin Kreutzer og oktett eftir
Franz Schubert.
Oktettinn Otto er skipaður hljóð-
færaleikurum úr Sinfóníuhljómsveit
íslands og var leikur þeirra um
margt ágætlega mótaður, en meðan
á tónleikunum stóð vaknaði sú hug-
mynd, að líklega væri þörf á að fá
kammermúsikk leiðbeinanda til
landsins, því slíkur maður, með
mikla reynslu og kunnáttu í flutn-
ingi kammertónlistar, gæti hlustað
og sagt mönnum til á sama hátt og
góður hljómsveitarstjóri.
Septettinn í Es-dúr, op.62, eftir
Conradin Kreutzer, er létt og leik-
andi vel gert tónverk, sem var í
heild vel flutt. Hér er ekki um sama
Kreutzer að ræða og Beethoven til-
einkaði fræga sónötu en sá hét Ro-
dolphe og var franskur fiðlari.
Conradin (1780-1849) var píanisti
og söngvari frá Freiburg, en fluttist
til Vínarborgar 1804 og nam tón-
smíði hjá Albrechtsberger. Hann
flæktist víða og samdi nokkrar óper-
ur, kirkjuleg verk, m.a. óratoríu,
sönglög og kammertónlist.
Seinna verkið var F-dúr oktettinn
eftir Schubert, sem var eins konar
stæling á sams konar verki eftir
Beethoven og er eitt af þeim verkum
Schuberts, sem ekki er hægt að telja
frumlegt. Þetta er samt geislandi
fagurt tónverk og var það að mörgu
leyti vel flutt, ekki þó án mistaka.
Það sem tiltekið er í upphafi um
nauðsyn leiðsagnar varðar bæði
mótun tónhendinga og inntónun,
sem er ekki það sama og að leika
hreint, heldur varðar það fyrirbæri
sem skýra mætti sem tónblæ, það
er þá inntónun, sem sameinar tónblæ
hljóðfæraleikarana. Þetta ósamræmi
var áberandi í fyrra verkinu, því þar
var strengjahljómurinn t.d. ekki
samstæður, en aftur á móti góður
hjá blásurunum. í mótun tónhend-
inga birtist formhugsun verkanna
og þar má huga að fleiru en að leika
í ákveðnum hraða og styrk. Skáld-
skap tónmálsins, eins það lifir í verki
Schuberts, má líkja við ljóð, sem
lesa þarf í gegnum blæ orðanna,
ekki aðeins orðin heldur tákn þeirra
og tilvísun, svo að ástin skiljist sem
tilfinnig, en ekki aðeins sem orð.
Hvað sem þessu líður var góð
skemmtan að þessum tónleikum og
þrátt fyrir nafngiftina fylgdi hugur
máli og bjó í mörgu því, sem bar
fyrir eyru en oktettinn skipa Sigur-
laug Eðvaldsdóttir, fiðla, Margrét
Kristjánsdóttir, fiðla, Herdís Jóns-
dóttir, víóla, Lovísa Fjeldsted, selló,
Hávarður Tryggvason, kontrabassi,
Kjartan Óskarsson, klarinett, Emil
Friðfinnsson, horn, og Rúnar H.
Vilbergsson, fagott.
Jón Ásgeirsson
Nógað
bíta,
fáttað
brenna
KVIKMYNPIR
Háskólabíó
DRAKÚLA DAUÐUR
OG í GÓÐUM GÍR
(„Dracula Dead and
Loving It“) ★ ★
Leikstjóri Mel Brooks. Hand-
ritshöfundur Mel Brooks, Rudy
De Luca, Steve Herberman.
Kvikmyndatökustjóri Michael
O’Shea. Tónlist Hummie Mann.
Aðalleikendur Leslie Nielsen,
Mel Brooks, Peter MacNichol,
Steven Weber, Amy Wasbeck,
Harvey Korman. Bandarísk.
Columbia/Castle Rock 1996.
NAFNGIFTIRNAR eru að
verða skásti brandarinn í
myndum hins fallandi grínista
og háðfugls, Mel Brooks. Svo
er með Dracula..., sömu sögu
að segja af síðustu tveim
myndum karlsins; Life Stinks
og Robin Hood: Men in Tights.
Hann er kominn í ljósárafjar-
lægð frá High Anxiety, Young
Frankenstein, Blazing Sadd-
les, Silent Movie - að ekki sé
minnst á meistaraverkið The
Producers, öllum þessum
sprenghlægilegu æðibullu-
myndum sem styttu mönnum
stundir allt frá sjöunda ára-
tugnum fram á þann níunda.
Brooks hefur löngum ein-
beitt sér að skopútgáfugerð
kunnra kvikmynda og kvik-
myndahetja, nú er röðin kom-
in að Dracula greifa (Leslie
Nielsen). Kostur er tekinn að
þrengjast í Transylvaníu svo
hann heldur ásamt sínum
breska einkaþræl (Peter
MacNichol) til Lundúna þar
sem blóð drýpur af hveijum
stijúpa.
Brooks hendir gaman að
eldri myndum um þessa fræg-
ustu vampíru kvikmyndanna
og fylgir rauða þræðinum í
hinni sígildu sögu Brams Sto-
kers. Grínið felst einkum í
að gera greifann að hinum
mesta skussa og hrakfalla-
bálki sem Leslie Nielsen túlk-
ar af alkunnum sjarma, staff-
írugur sem aldrei fyrr. Peter
MacNichol, sem menn ættu
að minnast sem Stingo í Sop-
hie’s Choice, er einnig kúnst-
ugur og á nokkur bestu
augnablikin í annars tilþrifa-
lítilli mynd. Brooks fer svo
sjálfur með þriðja aðalhlut-
verkið, Van Helsing. Leikar-
inn og leikstjórinn Brooks
kemst betur frá hlutunum en
handritshöfundurinn Brooks.
Með urmul mynda að leiðar-
ljósi slær hann á fáa nýja
strengi og orðaleikirnir - sem
löngum hafa verið aðaltromp-
ið hans - eru óvenju máttlaus-
ir. Drakúla dauður og í góð-
um gír er þó aldrei beinlínis
leiðinleg, öllu frekar blóðlítil;
á nokkra spretti og er örugg-
lega mun betri skemmtun
þeim sem lítið þekkja til fyrri
gamanmynda um hinn blóð-
þyrsta aðalsmann og eldri
snilldartakta leikstjórans.
Þeir sem hafa t.d. ekki séð
hina bráðsmellnu mynd Pol-
anskis The Fearless Vampire
Kiilers, hlæja sig vísast mátt-
lausa að dansatriðinu frammi
fyrir speglinum.
Sæbjörn Valdimarsson