Morgunblaðið - 23.07.1996, Blaðsíða 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 23. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Farsæl samvinna
EDDA og Kogga við nokkur verka sinna
LIST OG
HÖNNUN
Norræna húsið
LEIRLIST/HUG-
MYND/HLJÓÐ
EDDA OG KOGGA
Opið frá 14-17 alla daga. Til 11 ág-
úst. Aðgangur 200 krónur með sýn-
ingarskrá.
LENGSTUM hefur aðstöðuleysi
háð íslenzkum myndlistarmönnum,
sem hafa viljað vinna tímabundið í
hliðargeirum myndlistar, eða út-
færa ákveðnar hugmyndir í ein-
hveijum þeirra. En undanfarin ár
hefur smám saman orðið nokkur
breyting á, og má það öðru fremur
þakka listamiðstöðinni að Straumi,
vinnuaðstöðu rýmislistamanna við
Ægisgötu og loks grafíkverkstæð-
inu í Hafnarhúsinu, sem óðast er
að verða tilbúið. Þetta eru mjög
mikilvæg umskipti og marka tíma-
mót, með því að sífellt verður dýr-
ara að fá faglega aðstoð á verk-
stæðum erlendis. Starfandi lista-
menn í heimalöndunum hafa fæstir
efni á því lengur nema um opinbert
sérverkefni sé að ræða, eða ákveðna
pöntun frá stuðningsmönnum lista
og listafélögum. Tækniheimurinn
er að gera allt handverk yfirmáta
kostnaðarsamt, en um leið fágæt-
ara og verðmætara.
Sértæk samvinna þeirra stall-
systra Eddu og Koggu, Eddu Jóns-
dóttur og Kolbrúnar Björgólfsdótt-
ur, hefði þannig naumast orðið að
veruleika hefðu þær ekki fengið
draumaaðstöðu að Straumi í heilt
ár, sem þær hafa nýtt mjög vei.
Afraksturinn er kynntur á Sumar-
sýningu Norræna hússins og er sú
kynning saga út af fyrir sig fyrir
skilvirkni og fáguð vinnubrögð.
SKEMMTANIR
Loftkastalinn
SIRKÚS SKARA SKRÍPÓ
Höfundur, skipuleggjandi, leikstjóri,
leikmyndahönnuður og og aðal-
stjarna: Skari Skrípó (Óskar Jónas-
son). Abrakadabra-systur: Eva María
og Ragna Sara Jónsdætur. Doppel-
dusch-dúettinn: Sigurjón Kjartans-
son og Kristjana Stefánsdóttir.
Kvartettinn Canada, sem sér um lif-
andi hljómlist, frumsamda af með-
limunum jafnt sem lánaða frá öðrum,
skipa: Haukur Þórðarson, Ólafur B.
Ólafsson, Ragnar Kjartansson og
Úlfur Eldjárn. Þjálfari lifandi og
hættulegra dýra: Asta Dóra Inga-
dóttir. Sviðsetning: Baltasar Kor-
mákur. Búningar: María Ólafsdóttir.
Brellur: Eggert Ketilsson og Bjöm
Helgason. Ljós: Helgi Jóhannesson.
Sviðsmenn: Þórhallur Agústsson og
Ólafur Pétur Georgsson. Föstudagur
19. júlí.
MUNIÐ þið eftir því þegar lífið
var allt einfaldara í sniðum. Islend-
ingar sameinuðust fyrir framan
sjónvarpið eina sanna öll kvöld
(nema fimmtudagskvöld auðvitað)
og horfðu gagnrýnislaust á alla
dagskrána. Þjóðin var undur þakk-
lát fyrir skemmtiþætti þar sem boð-
ið var upp á það besta sem ísland
gæti skartað í alþjóðiegri menn-
ingu, svo sem Kattadúettinn og
sagarspil. Allir voru einhuga um
að skemmta sér rækilega óg litla
þjóðarhjartað tók kipp þegar Island
eignaðist sinn fyrsta reglulega tö-
Ekki veit ég fullkomiega hver for-
sagan er, en það kom ýmsum á
óvart er fréttist af samstarfi þess-
ara tveggja að upplagi frábrugðnu
listakvenna, þótt báðar teljist í
framvarðasveit á ólíkum forsendum
þó, önnur í tvívíðum verkum en hin
þrívíðum.
Beið því margur spenntur eftir
afrakstrinum, sem þeir vissu að
hlyti að verða forvitnilegur, og
væntanlega hefur enginn orðið fyr-
ir vonbrigðum nema að síður sé.
Um var að ræða að leita til nátt-
úrunnar og handverksins í öllu sínu
veldi, forma allt í höndunum og
brenna hluta munana yfir eldi til
að ná sem náttúrulegustum gler-
ungi og tímalegri fyllingu í skreyt-
ið. Ofsagt er þó, að það sé óvenju-
legt að notagildi ílátanna sé ekk-
ert, og að hér hafi verið brotið blað
í þróun leirlistar, því hliðstæður eru
fyrir hendi og svo er afar hæpið
að hægt sé að fullyrða, að leirlistin
hafi frá upphafi byggst á sérstæð-
um hlutum án samhengis. þvert á
móti var mikið samhengi í fram-
leiðslunni til forna bæði í leir og
gleri eins og sjá má á söfnum. Þótt
stílað væri á notagildið hefur seinni
tíma framleiðsla trauðla yfirgengið
hið formræna næmi, og fagurfræði-
lega samhengi, sem var þessu fólki
svo eðlislæg. Nútíma listamenn
hafa svo sótt stíft í hugmyndir lið-
inna tímaskeiða, jafnvel svo að um
algjörar eftirlíkingar hefur verið að
ræða, Er þessu líkt farið og með
portrettið sem margur álítur að lif-
að hafi sitt blómaskeið í upphafi
tímatals okkar, þótt forsendur þess
væru aðrar í Ijósi annarrar siðmenn-
ingar.
Má allt eins vísa til uppgraftar á
Krít er bar fyrir augu mín er ég
var þar á ferð 1959, þar sem sjá
mátti leirker af öllum stærðum í
skipulögðum röðum, sum risastór,
framan. Þeir sem sakna þeirra tíma
geta nú huggað sig við það að þessi
ár ganga aftur ljósum logum þessa
dagana í gamla Héðinshúsinu.
Sumarið er dauður tími hjá at-
vinnuleikhúsunum og þau halda
fast í þann sið að loka í nokkra
mánuði. Á meðan gefst hugvitsöm-
um framkvæmdamönnum tækifæri
til að koma ár sinni fyrir borð, eins
og sást best á söngleikjunum í
fyrrasumar. Auk hefðbundinna
leikrita, dagskrár fyrir ferðamenn
og óhefðbundins söngleiks er nú
um þessar mundir boðið upp á
skemmtidagskrá á nýjasta sviði
höfuðborgarinnar, Loftkastalanum.
Það allrabesta við þessa sýningu
að hún er ný, fersk og bráðfyndin.
Húmorinn er í senn þjóðlegur og
alþjóðlegur. Skari Skrípó minnir í
látbragði, búningum, hárgreiðslu,
skeggtísku og háttum helst á eitt-
hvert stórstirnið frá Slóvakíu. Það
er greinilegt að persónan er vön
því að vera stærðar fiskur í lítilli
skál. Einnig má ætla að persónu-
sköpunin eigi eitthvað skylt við
aðra töframenn íslenska sem mikið
bar á á árum áður, en sú tíska sem
þeir voru fulltrúar fyrir - og þótti
þá hæst móðins - þykir núna með
eindæmum afkáraleg. Eins og Skari
sjálfur eru systurnar Abraka og
Dabra fulltrúar áttunda áratugarins
í klæðaburði. Þær eru samt helst
til glæsilegar til að hægt sé að
draga þær í sama hallærisdilkinn
og þar á ofari léku þær listir sínar
af þvílíkri snilld og yndisþokka (auk
ótvíræðra leikrænna hæfileika) að
hvaða sirkús sem er hefði mátt
og þótt hér hafi verið um að ræða
forðabúr var þetta svo vel sett upp
að minnir á innsetningar nútímans.
Að raða saman hlutum svo úr verði
sjónræn heild með vísun til ytri
fyrirbæra, huglægra sem hlutlægra
er svo ei heldur nýtt heldur mjög
algengt í núlistum. Upp í hugann
kemur srax textíllistakonan Magda-
lena Abakanovicz og fjölþættar inn-
setningar hennar í rými.
Hins vegar er þessi samvinna um
margt nýstárleg hér á klakanum,
þótt óþarfi sé að líta fram hjá þeim
tíma er Ragnar Kjartansson renndi
ílát og myndlistarmenn skreyttu
þau. Hafa þær Edda og Kogga
ómældan sóma af frumkvæði sínu
og árangrinum, sem lofar enn meiri
afrekum ef haldið skal áfram á
sömu braut. En skyldi þetta ekki
verða einangrað fyrirbæri eins og
svo margt hér á landi? Um það
getur tíminn einn skorið úr, en
æskilegt væri að þær héldu áfram
i 3-5 ár hið minnsta. Helst þangað
til þær verða orðnar svo yfirþyrm-
andi leiðar hvor á annarri, að þær
þoli hina ekki í næsta nágrenni,
eins og oft vill fara um samvinnu
metnaðarfullra listamanna. Sem er
einnig ástæða þess hve ýmsir nafn-
kenndir listhópar hafa orðið
skammlífir sbr. Cobra í útlandinu
og Semtembersýningarnar hér
heima.
Þær hafa þannig ekki náð að
þróa ýkja frumlega hluti/ílát, en
hins vegar er framleiðsluhátturinn
persónulegur og lausnirnar í upp-
röðun munanna oftar en ekki mjög
sannfærandi og samræmdar, og ber
þá einna hæst verkið ísaland (15).
í fremri sal eru dökkir hlutir er
byggast á fjölþættum blæbrigðum
samlits glerungs og þróuðu skreyti.
Þannig búa sérverkin Lam, (1) og
Landris (6) yfir sterkum vísunum
til geijunar í jarðskorpunni, er hníg-
ur og rís, myndar Ijallstoppa, and-
stæður og formrænt samræmi.
Glerungurinn er eilítið gljáandi og
stásslegur, en hann á vafalítið eftir
að fá á sig yfirbragð tímans og
verða mattari. Hér og í gangi er
iíka sá hluti framleiðslunnar er gef-
ur snjöllum tónsmiðum tækifæri til
að virkja ýmis hljóð og óhljóð úr
náttúrunni, eins og til að árétta
upprunalegt vinnsluferli ílátanna.
Það er svo rétt sem þær stöllur
segja, að stundum séu ílátin ástleit-
in „bæði munúðar- og kynþokka-
full“, og á þeim vettvangi eru kon-
ur býsna fundvísar á duldar vísanir
jafnt í næsta umhverfi sem úti í
náttúrunni sbr. Georgíu O.Keffe í
útlandinu og Ragnheiði Jónsdóttur
hér heima.
í innri sal ræður formræn fágun
í einlitum hvítum ílátum og sá hluti
er afar sannfærandi ásamt því að
lýsingin vinnur mjög hnitmiðað með
verkunum og dregur fram sérkenni
þeirra.
Hin fáguðu vinnubrögð bera svip
metnaðarfullra og velmenntaðra
listakvenna er vilja kryfja og rann-
saka möguleika leirlistarinnar, leit-
ast við að víkka út tjásviðið. Til að
leggja áherslu á vinnsluferlið hefur
verið gerð sjónvarpsmynd af vinnu-
brögðunum og er þar falinn mikill
fróðleikur, sem sýningargestir eiga
helst ekki að láta fram hjá sér fara.
Lítil en innihaldsrík sýningarskrá,
prýdd mörgum myndum í svart-
hvítu, ér snotur hönnun og sér-
viskuleg. Vel skrifuð en háttsemd
ritgerð er eftir Aðalstein Ingólfsson
og tónverk eftir Guðna Franzson.
Um er að ræða afar metnaðar-
fulla og vel heppnaða Sumarsýn-
ingu.
Bragi Ásgeirsson
•BRESKUR barnabókahöfundur
notaði tækifærið er lionum voru
afhent virt barnabókaverðlaun, til
að ráðast harkalega á skáldsagna-
höfunda, sem hann segir allt of
gjarna á að leggja áherslu á tækni,
stíl og bókmenntaþekkingu á kostn-
að frásagnargáfunnar. Rithöfund-
urinn, Philip Pullmann, sem kenndi
um árabil við Oxford, fékk fyrir
skemmstu Carnegie-orðuna, verð-
laun sem fyrst voru veitt árið 1936.
Pullmann sagði bækur margra rit-
höfunda hvorki hafa upphaf né
endi og sagði að barnabókahöfund-
ar væru þeir einu sem væru sög-
unni trúir. Réðst hann sérstaklega
á A.S. Byatt, sem hefur m.a. hlotið
Booker-bókmenntaverðlaunin, en
Pullmann segir nýjustu bók hennar
„Babel Tower“ hafa þrenns konar
upphaf.
•NORSKI fjöllistamaðurinn og
prófessorinn Jorgen Nash, hyggst
láta uppi hver það var sem sagaði
höfuðið af „Litlu hafmeyjunni" í
Kaupmannahöfn árið 1964. Nasli
hefur í smíðum bók sem kemur út
eftir rúmt hálft ár, og þar á að
afhjúpa skemmdarvarginn. Nash
segir að höfuðið sé í Ósló og hefur
nú þegar upplýst að maðurinn hafi
verið norskur starfsmaður hjá
skipaútgerð og að hann hafi verið
í ástarsorg. Haldið hafði verið mik-
ið kveðjuhóf fyrir manninn, sem
starfaði í Kaupmannahöfn en var
á leið til Noregs. í hófinu hitti eigin-
kona hans mann sem hún féll fyrir
og varð Norðmaðurinn svo reiður
að hann reyndi að kyrkja eiginkon-
una. Af honum bráði áður en konan
hlaut skaða af en hann ákvað að
skeyta skapi sínu á styttunni.
• NASH segir manninn ætlaað
fara til Kaupmannahafnar er bókin
kemur út og játa syndir sínar.
Nash lá sjálfur undir grun um að
hafa sagað höfuðið af styttunni en
tókst að hreinsa sig af þeim áburði.
Stuttu síðar hafði hinn raunveru-
legi sökudólgur samband við hann
og vildi segja sögu sína.
Þjóðlegt en
alþjóðlegt grín
Morgunblaðið/Þorkell
SYSTURNAR Abraka og Dabra léku listir sínar af snilld og yndis-
þokka.
prísa sig sælan að hafa slíkar mann-
eskjur innanborðs.
Brellurnar sem þessi þrenning
framkvæmir með hjálp viljugs
áhorfanda eru langoftast bráð-
fyndnar og á stundum óþægilega
óútskýranlegar. Eitt eiga þær allar
sameiginlegt, þ.e. að áhorfendur
hafa á tilfinningunni að þeir hafi
séð þær áður en þurft að sitja
undir þeirn alvarlegir og fullir að-
dáunar. I þessu samhengi fá þær
allt aðra merkingu og það verður
erfitt í framtíðinni að horfa á aðra
töframenn leika listir sfnar án þess
að gera sér grein fyrir hvað þeir
eru innilega leiðinlegir og húmors-
lausir.
Hljómsveitin Canada og Dopp-
eldusch-dúettinn halda uppi íjörinu
á milli atriða, auk þess se_m Sigur-
jón Kjartansson kynnir. í þessum
atriðum er innblásturinn sóttur til
sjötta og sjöunda áratugarins, í
þann tíma sem ríkisútvarpið hljóð-
varp og sjónvarp eru að eilífu föst
í og verða alltaf fulltrúar fyrir.
Þetta eru árin þegar allar hljóm-
sveitir klæddust einkennisklæðnaði
og skemmtikraftar voru. með þjóð-
legar tilvísanir á takteinum. Þessum
geðþekku piltum tekst að laða fram
yndislega tóna sem undirleik fyrir
söngparið Sigurjón og Kristjönu,
sem eiga yfrið nóg af yndisþokka,
auk þess sem söngur þeirra á sér
engin takmörk. Ekki má gleyma
dýratemjaranum sem leggur allt í
sölurnar við að temja hin „lifandi
og hættulegu" dýr.
Þessi kvöldskemmtun er mjög vel
heppnuð þó að stórfenglegustu at-
riðin vilji skyggja á þau mannfærri
og rólegri. Sífellt nýjar uppákomur
kitla hláturtaugarnar og flytja
mann í huganum aftur til fyrri tíma
þegar ákveðið sakleysi réði ríkjum,
jafnt í hugum áhorfenda sem í
skemmtanalífi landsins.
Sveinn Ilaraldsson