Morgunblaðið - 03.11.1996, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 3. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Stórslys í Perú
Ut af hæsta
fjallvegi
í heimi
Lima. Reuter.
AÐ minnsta kosti 41 maður lét líf-
ið þegar fólksflutningabifreið fór
út af veginum og féll niður í gil í
Andesfjöllum í Perú í fyrradag. 18
manns lifðu slysið af mismikið slas-
aðir.
Bifreiðin var að fara yfir Ticlio-
skarðið, sem er hæsti fjallvegur í
heimi, í næstum 5.000 metra hæð,
þegar hún fór út af og féll niður
í 300 metra djúpt gil. Fór hún
margar veltur og sundraðist áður
brakið stöðvaðist í gilbotninum.
Talinn hafa sofnað undir stýri
Haft er eftir heimildum innan
lögreglunnar, að bílstjórinn hafi
sofnað undir stýri en ekki er vitað
hver margir farþegarnir voru, að-
eins að bifreiðin var yfirfull. Hund-
ruð manna hafa farist í Perú á
þessu ári slysum af þessu tagi og
hafa ýmis borgaraleg samtök og
stjórnarandstaðan á þingi krafist
tafarlausrar rannsóknar á öryggis-
málum fólksflutningabifreiða.
----------------
DeBakey
til Moskvu
Houston. Reuter.
BANDARÍSKI hjartaskurðlæknir-
inn Michael DeBakey var í gær á
förum til Moskvu en hann kvaðst
búast við, að Borís Jeltsín, forseti
Rússlands, myndi gangast undir-
hjartauppskurð fljótlega eftir
helgi.
I viðtali við Reuters-fréttastof-
una sagði DeBakey, að Jeltsín virt-
ist tilbúinn til að gangast undir
kransæðaaðgerðina en með henni
á að auka blóðstreymið til hjart-
ans. „Samkvæmt þeim upplýsing-
um, sem ég hef fengið, er líklegt,
að aðgerðin verði framkvæmd
fyrri hluta vikunnar," sagði DeBa-
key en með honum í för verða
læknar frá Methodist-sjúkrahús-
inu í Houston í Texas.
DeBakey viðstaddur?
Rússneskir embættismenn
sögðu á föstudag, að DeBakey
yrði ekki viðstaddur sjálfa aðgerð-
ina en sjálfur heldur hann öðru
fram. Mun rússneski hjartasér-
fræðingurinn Renat Aktsjúrín,
sem vann undir stjórn DeBakeys
í Baylor-læknaskólanum, stjórna
aðgerðinni og hann var nýlega í
Houston til að kynna sér tækja-
búnað og þær aðferðir, sem DeBa-
key beitir.
DeBakey spáir því, að Jeltsín
muni verða búinn að ná fullri
starfsorku eftir tvo mánuði frá
aðgerðinni.
ERLENT
AKVÖRÐUN Finna um
að gerast aðilar að
evrópska gengissam-
starfinu, ERM, hefur
haft ýmsar hliðarverkanir. Hún
hefur hleypt auknum krafti í
undirbúning þess að evrópska
myntsambandinu, EMU, verði
hleypt af stokkunum í ársbyijun
1999, aukið þrýsting á sænsk
ERM-tengsl og undirstrikað svo
ekki verður um villst að Finnland
er ekki lengur þægur litli bróðir,
sem gerir allt eins og stóri bróð-
ir. Þrýstingurinn á sænsku
stjómina er ekki aðeins efna-
hagslegs eðlis, heldur er hún á
milli tveggja alda. Annars vegar
er það almenningsálitið, sem er
andsnúið öllu sem lyktar af Evr-
ópusambandinu, og hins vegar
brenna ákvæði Maastricht-sátt-
málans á stjórninni.
Veikleiki sænsku krónunnar
BAKSVIÐ
*
Akvörðun Finna um að gerast aðilar að
evrópska gengíssamstarfínu, ERM, hefur
víðtækar afleiðingar fyrir bræðraþjóðina
sænsku. Eins og Sigrún Davíðsdóttir
rekur hér á effcir leiðir ákvörðunin í ljós
ýmis vandkvæði sænsku stjómarinnar,
auk þess sem hún sýnir óumdeilanlega
að Finnar em Svíum ekki lengur fylgi-
samur litli bróðir.
Þó Göran Persson forsætisráð-
herra Svía hafí tekið ákvörðun
Finna um ERM-aðild með sínum
venjulega afslappaða en alvöru-
gefna þunga og sagt makinda-
lega að Finnar tækju sína
ákvörðun og Svíar sína, hefur
finnska ákvörðunin tæplega ver-
ið sænsku stjóminni alveg svona
meinlaus. Hvorki fínnska né
sænska stjórnin hefur enn tekið
ákvörðun um aðild að myntsam-
bandinu. Að bæði löndin hafa
undirritað Maastricht-sáttmál-
ann og um leið skuldbundið sig
til þátttöku í EMU, hafí þau réttu
forsendurnar, er saga, sem
hvorki er haldið á loft í Finn-
landi né Svíþjóð.
Paavo Lipponen forsætisráð-
herra Finna undirstrikar að
ERM-tengslin séu liður í undir-
búningsreglum EMU, svo engin
formsatriði standi í vegi fyrir
aðild, ef finnska þingið samþykk-
ir hana. Sænska --------------
stjórnin lætur hins
vegar í veðri vaka að
það sé nánast ólýðræð- djarft
islegt að gerast aðili __
að ERM, forstofu
EMU, meðan aðildin að
EMU
hefur ekki verið ákveðin. Þess í
stað hefur hún hleypt af stokk-
unum umfangsmiklu og dýru
fræðsluátaki um hverrar náttúru
EMU eiginlega sé, svo kjósendur
geti gert upp hug sinn. Ólíkt
hafast því sænska og fínnska
stjórnin að, en augljóst er hvor
eirra tekur ákveðnar á. Og Erik
sbrink, fjármálaráðherra Sví-
þjóðar, segir sem svo að ERM-
tengslin séu óþörf, því eðli ERM
hafí breyst síðan Maastricht-
sáttmálinn tók gildi. Þegar Hans
Tietmeyer, aðalbankastjóri
Bundesbank, þýska seðlabank-
ans, sagði fyrir skömmu að Svíar
yrðu að tengjast ERM til að kom-
ast í EMU, svaraði Persson ein-
faldlega að maður ætti ekki að
„hlusta of mikið á seðlabanka-
stjóra.“
En það má einnig líta á hag-
fræðihlið málsins og álykta sem
svo að Svíar treysti í raun ekki
sænsku krónunni í gengissam-
starfið, sem hún brotnaði frá í
desember 1992 í einum af mörg-
um stormsveipum, sem þá riðu
yfír evrópska gjaldeyrismarkaði
með jöfnu millibili og lentu
harkalega á sænsku krónunni.
Það er einkum á sviði skógariðn-
aðar, sem Finnar og Svíar keppa
grimmt. Enginn vafi er á að for-
svarsmenn finnska skógariðnað-
arins fylgjast grannt með að sá
sænski njóti ekki betri kjara í
-------- formi lægri vaxta eða
Finnska hagstæðara gengis.
stjórnin teflir Þessi hlið málsins er
tvímælalaust ein af
þeim mikilvægari í
sænsk-finnska gengis-
dæminu.
Með aðildinni að ERM eru
Finnar bundnir gagnvart ECU,
en hvorki gagnvart Bandaríkja-
dal, pundi né sænsku krónunni.
Svíar eru fræðilega ekki bundnir
neinum. Fróðir menn benda þó
á að sænski seðlabankinn hafí
markvisst stundað kaup og sölu
krónunnar undanfarna mánuði
til að halda henni á ERM-lín-
unni, svo að eftir á sé hægt að
benda á að þó sænska krónan
hafi ekki verið tengd ERM þá
hafí hún í raun hegðað sér eins.
Þeir sem eru á móti sænskri
EMU-aðild gagnrýna þetta, en
stuðningsmennirnir fagna þess-
ari fyrirhyggju bankans. í Finn-
landi hefur gætt kvíða um að
Svíar, ótengdir ERM, stæðu bet-
ur að vígi að rétta sig af, ef til
gengishremminga kæmi, en
stýrð hegðun sænsku krónunnar
leiðir í ljós þann þrýsting sem
er á gengisstjórn landanna, hvort
sem þau eru með í ERM eða
ekki. Finnar þurfa því ekki að
hafa áhyggjur af neinu sænsku
sprelli, þó Svíar treysti sér enn
ekki til að binda trúss sitt við
ECU.
Finnar hafa fundið sína
EMU-leið - Svíar leita sinnar
Sænska staðan er gott dæmi
um að þó Evrópugjaldmiðlarnir
séu ekki í ERM er ekki þar með
sagt að þjóðbankarnir geti spilað
á gengið eins og áður.
Stefnan er í eina átt
og og hún liggur að
myntsambandinu,
hvort sem mönnum lík- _________
ar betur eða verr. Finn-
land er tíunda aðildarland ERM.
Utan við standa aðeins Bretland,
Ítalía, Grikkland, Austurríki og
Svíþjóð.
Fræðilega eru finnska og
sænska stjórnin staddar á sama
stigi, þar sem þær eiga eftir að
taka ákvörðun um aðild að EMU.
í raun dylst engum að með ERM-
aðildinni teflir fínnska stjórnin
djarft, meðan sú sænska heldur
að sér höndum. Þó dræm þátt-
taka í fínnsku kosningunum til
Evrópuþingsins nýlega sé af
Stjórnarand-
staðan klofin
og höfuðlaus
sumum túlkuð sem merki um
neikvæða afstöðu Finna til ESB
hafa allar skoðanakannanir
hingað til og skýr meirihluti í
þjóðaratkvæðagreiðslu um ESB-
aðild sýnt eindreginn vilja Finna
til að taka að fullu þátt í ESB.
Sá vilji er túlkaður sem ósk um
að tengjast Vestur-Evrópu
tryggilega, eftir að hafa í hálfa
öld haft hægt um sig í skugga
Sovétveldisins.
Svíar láta sig hins vegar enn
dreyma um djarfan einleik á al-
þjóðavettvangi eins og þeir gátu
leyft sér í skjóli hlutleysis og
Atlantshafsbandalagsins á árum
áður. Sænska stjórnin er því
milli tveggja elda, þar sem er
annars vegar neikvæð afstaða
Svía til ESB og svo þær skyldur
sem ESB-aðildin leggur þeim á
herðar.
Framkoma forsætisráðherr-
anna tveggja endurspeglar
kannski afstöðu kjósenda þeirra
til ESB, en ýmsir Svíar eru líka
farnir að velta fyrir sér hvort
Göran Persson sé sjálfur farinn
að missa trúna, annaðhvort á að
hægt verði að telja Svía á þátt-
töku í EMU eða á ágæti EMU.
Lipponen lýsir óhikað yfir að
hann álíti hagsmunum Finna
best borgið í EMU, meðan Pers-
son er umhugað að allir Svíar
leggist undir feld og hugleiði
málið. Sem fjármálaráðherra tal-
aði hann af sannfæringu fyrir
sænskri EMU-aðild. Eftir því
sem tíminn líður og ekkert heyr-
ist frá honum í þá áttina fer að
verða erfiðara að trúa því að
hann treysti þeirri afstöðu.
Hinn frjálslyndi Þjóðarflokkur
hefur tekið undir með stjórninni
að rétt sé að bíða með ERM-
aðild. Aðeins Hægriflokkurinn
mælir hikstalaust með henni og
Carl Bildt, flokksformaðurinn
fjarstaddi, bendir á að
bæði ERM-aðild og
EMU-aðild sé óhjá-
kvæmilegt framhald
________ sænskrar aðildar að
ESB. Stjórnarandstað-
an er því klofin og auk þess
höfuðlaus, meðan Bildt er fjar-
verandi. Svíar verða því að láta
sér lynda að hugsa í hljóði með
forsætisráðherranum, sem ekki
sér eða vill sjá að engar aðgerð-
ir eru líka aðgerðir. Lipponen
gerir hins vegar sitt til að tala
þjóðina til. Vegna djarflegrar
framgöngu hans verður aðgerð-
arleysi hins sænska starfsbróður
hans enn meira áberandi. Litli
bróðir er tilbúinn að stökkva,
meðan stóri bróðir hikar.
Svíar milli tveg’gja elda
en litli bróðir stekkur
Reuter
Reuter
GÖRAN Persson, forsætisráðherra Svía, segir að landsmönn-
um liggi ekkert á inn í evrópska gengissamstarfið.
PAAVO Lipponen, forsætisráðherra Finna, ásamt Jaques
Santer, forseta framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins.