Morgunblaðið - 03.11.1996, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 3. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
RÚMLEGA 20 þúsund GSM
farsímar eru í notkun á
íslandi. Þeir hafa verið
eftirsóttur varningur af
þjófum en nú hefur Rannsóknarlög-
regla ríkisins í samstarfi við Póst
og síma fundið upp aðferð til þess
að hafa upp á farsímum sem hefur
verið stolið og gera þá óvirka sem
ekki finnast. Þar með verða GSM
farsímar verðlausir fyrir þá sem
freistast til þess að taka þá ófijálsri
hendi. Nú þegar stendur yfir leit á
vegum Pósts og síma að hátt á ann-
að hundruð GSM farsímum sem til-
kynnt hefur verið að hafi verið stolið.
Grétar Sæmundsson, aðstoðaryf-
irlögregluþjónn hjá RLR, segir að
fljótlega eftir að GSM farsímakerfið
var tekið í notkun á íslandi árið
1994, hafi RLR orðið vart við að
farsímar voru orðnir eftirsóttir innan
afbrotaheimsins.
„Við höfðum þær fregnir úr fram-
haldsskólum að milliliðir landa- og
fíkniefnasölumanna hefðu GSM
símanúmer eða boðtækjanúmer hjá
sölumanni," segir Grétar. Hann
bætir því við að stuldur á GSM far-
símum sé þó vitaskuld ekki einvörð-
ungu tengdur slíkum afbrotum.
Grétar segir að heldur hafi slegið
á tíðni þjófnaða af þessu tagi. „Nú
er það vitað í heimi afbrotamanna
að það er hægt að rekja farsíma svo
þeir eru ekki eins eftirsóknarverðir
og áður. Við vonum að það dragi
ennþá frekar úr þessum þjófnuðum
Morgunblaðið/Júlíus
RAGIMAR Benediktsson, yfirdeildarstjóri hjá Pósti og síma, Grétar Sæmundsson aðstoðaryfirlögregluþjónn og Benedikt Bene-
diktsson rannsóknarlögreglumaður. A borðinu fyrir framan þá er hluti af þeim farsímum sem fundist hafa í leit Pósts og síma.
Stolnir GSM -símar
gerðir óvirkir
þegar almenningur verður betur
upplýstur um þennan vanda,“ segir
Grétar.
Póstur og sími
fyrstur með tæknina
Frá upphafi GSM farsímakerfisins
1994 hafa RLR borist 185 kærur
vegna þjófnaða á GSM farsímum. í
nokkrum tilfellum hefur fleiri en ein-
um farsíma verið stolið í þeim tilfell-
um þar sem brotist hefur verið inn
í fyrirtæki sem selja slíka vöru. Tíu
farsímum var t.a.m. stolið í einu
innbroti.
Þeir sem glata GSM farsíma ættu
strax að tilkynna það til Pósts og
síma og biðja um lokun á notenda-
kortinu. Aðeins er hægt að tilkynna
um glataðan farsíma til Pósts og
síma á virkum dögum en Ragnar
Benediktsson, yfirdeildarstjóri á
ijarskiptasviði Pósts og síma, segir
að hugsanlega verði tekin upp sólar-
hringsþjónusta tengd þessu hjá bil-
anatilkynningum. Eigandi notenda-
kortsins í GSM farsímanum er greið-
andi kostnaðar af notkun farsímans
frá því hann glatast þar til tilkynnt
hefur verið um það og notendakort-
inu verið lokað.
Póstur og sími útfærði í október
1994 þá tækni sem til þarf til þess
að rekja illa fengna GSM farsíma
og finna út hver hefur þá undir hönd-
um. Stofnunin er líklega fyrsti
rekstraraðili GSM farsímakerfis sem
nýtir sér þessa tækni. Ragnar segir
að nú standi yfir leit á 162 GSM
farsímum, þar af 117 farsímum sem
tengjast þjófnaðarkærum. 73 far-
símar hafa fundist á þessu ári annað-
hvort í kjölfar leitar Pósts og síma
eða þá vegna þess að eigendurnir
hafi fundið þá. 15 farsímum hefur
þegar verið lokað.
IMSI og IMEI númer
í GSM farsímum er svokallað
SIM-kort, sem er notendakortið sem
keypt er hjá Pósti og síma. Á því
er fast númer sem kallast IMSI-
númer. Þegar notandi fær slíkt kort
er símanúmer tengt við IMSI-númer-
ið og þar með er kortið orðið not-
hæft til hringinga úr hvaða GSM
farsíma sem er. I sjálfum GSM far-
símanum er svokallað IMEI númer
sem er fast númer sem sett er í
RLR og Póstur og sími hafa tekið upp sam-
vinnu um leit að stolnum GSM farsímum. í
samantekt Guðjóns Guðmundssonar kem-
ur m.a. fram að refsivert getur verið að
kaupa og nota illa fenginn GSM farsíma.
hvern farsíma af framleiðendum
þeirra. IMEI-númerið er hægt að
kalla fram á skjá margra farsíma
með því að styðja á >k#06#. Þegar
notandi hringir úr GSM farsíma
verður til færsla í símstöðinni sem
m.a. er notuð til reikningagerðar
fyrir notkun farsímans. I þessari
færslu koma fram IMSI-númerið,
IMEI-númerið og símanúmerið sem
tengt er IMSI-númerinu. Með því
að leita að IMEI-númerum í færslum
yfir notkun GSM farsíma má finna
hvaða SIM-kort hafi verið notað
ÁTTA farsímar voru keyptir
á þjófamarkaði í Kristjaníu í
Kaupmannahöfn og gerðir
upptækir hérlendis.
117 númerum lokað
í næstu viku
PÓSTUR og sími hefur tekið í
notkun svonefnda EIR skrá (Equ-
ipment Identification Register)
þar sem skráð eru svonefnd IMEI
númer sem eru kennitala hvers
GSM farsíma. Þegar IMEI númer
eru komin á þessa skrá eru við-
komandi GSM farsímar ónothæf-
ir. Nú þegar eru 15 IMEI númer
komin inn á EIR skrá hérlendis.
í næstu viku ætlar Póstur og
sími í samráði við RLR að setja
þau 117 IMEI númer, sem nú er
verið að leita að, inn á þessa skrá.
Þar með verða viðkomandi far-
símar ónothæfir. Komi þeir síðar
í leitirnar verður þó hægt að taka
IMEI númer. þeirra út af EIR
skránni og verða þeir þá nothæf-
ir á ný.
Ragnar Benediktsson, yfir-
deildarstjóri á fjarskiptasviði
Pósts og síma, segir að í mörgum
löndum þar sem GSM farsíma-
kerfi er í rekstri sé EIR skrá sem
viðkomandi rekstraraðili setur
inn á númer sem hann vill láta
loka. I Irlandi er svonefnd CEIR
skrá (Central Equipment Ident-
ification Register) sem er sameig-
inleg skrá fyrir lokuð númer fyr-
ir öll þau lönd sem hafa GSM far-
símakerfi og EIR. Ragnar scgir
að stöðugt fjölgi þeim löndum sem
hafi samið um að senda sínar
upplýsingar inn í hina sameigin-
legu skrá. Islendingar eru ekki
komnir inn á CEIR skrána ennþá
en Ragnar reiknar með því að af
því verði innan tíðar. Fari IMEI
númer inn á CEIR skrána fær það
ekki afgreiðslu í þeim GSM far-
símakerfum sem hafa tengingu
við CEIR.
ásamt því hvaða símanúmer er tengt
því. Þar sem fyrsta verk þess sem
glatar GSM farsíma er að láta loka
notendakortinu þarf sá sem hefur
illa fenginn GSM farsíma undir
höndum að nota annað SIM-kort
ætli hann sér á annað borð að nota
farsímann. Með því að leita að IMEI-
númerinu finnst handhafi SIM-
kortsins. Kærandinn fyllir út ósk um
athugun á notkun stolins eða glataðs
GSM farsíma. Póstur og sími finnur
hver eigandi kortsins er og upplýsir
RLR um það sem kallar hann inn
til yfirheyrslu.
Ragnar segir að reikna megi með
að Póstur og sími muni taka gjald
fyrir leit að glötuðum farsímum. „Ef
það á að leggja mikla vinnu í að
finna símann í stað þess einvörðungu
að loka honum má búast við að það
muni kosta eitthvað," segir Ragnar.
Refsivert aö kaupa
og nota stolinn farsíma
Benedikt H. Benediktsson rann-
sóknarlögreglumaður segist hafa
fengið til sín mann í húsakynni RLR
sem hafði fengið lánaðan farsíma á
dansleik en sjálfur var hann með
sitt eigið SIM-kort sem hann not-
aði. Hann hringdi aðeins eitt símtal
úr farsímanum og síðar var það rak-
ið til hans að þetta var stolinn far-
sími. Þegar farið var að rannsaka
málið hafði maðurinn strax skilað
farsímanum. í þessu tilviki var það
upplýst að þessi tiltekni maður
tengdist þjófnaðinum á engan hátt
en notkun hans leiddi til þess að
þjófurinn fannst.
Benedikt bendir á að það getur
verið refsivert að kaupa og nota stol-
inn farsíma. Kaupandi notaðs GSM
farsíma verður að ganga úr skugga
um að seljandinn sé réttur eigandi
hans. Benedikt segir að hafi kaup-
andinn grunsemdir um að farsíminn
sé illa fenginn en kaupi hann samt
sé hann að hagnýta sér glæpinn og
geti orðið hlutdeildarmaður í glæpn-
um. Helst ættu kaupendur notaðra
GSM farsíma að fara fram á að fá
að sjá kvittanir fyrir kaupum á far-
símanum hjá seljandanum. Séu slík-
ar kvittanir ekki til er hægt að láta
rekja símann. RLR hefur hins vegar
ekki haft frammi lista yfir stolna
síma líkt og tíðkast um greiðslukort.
Atta símar
keyptir í
Kristjaníu
RLR keyrði út leitarlista 8.
október síðastliðinn og voru
þá 50 farsimar í notkun sem
hafði verið stolið. Af þeim hafa
tíu farsímar náðst en eftir er
að ná 40 sem RLR veit hverjir
hverjir hafa undir höndum.
Ennþá er leitað að farsíma
sem var stolið 20. október
1994. Hann hefur ekki verið
notaður síðan honum var stol-
ið. Nýlega endurheimti RLR
farsíma sem einnig var stolið
í október 1994. Þjófurinn hafði
geymt hann I tvö ár en um leið
og notkun hófst fannst hann.
Að sögn Benedikts H. Bene-
diktssonar rannsóknarlög-
reglumanns hefur þjófurinn
líkast til staðið í þeirri trú að
nóg væri að geyma síniaun í
einhvern tíraa og málið myndi
gleymast. Þegar leit er einu
sinni sett«gang í töivum Pósts
og sima hættir hún ekki fyrr
en tækið finnst.
IMEI númer frá Interpol
„Við fundum síðastliðinn
desember átta farsima sem
hafði verið stolið I Bellahoj
Center i Kaupmannahöfn. Sím-
ana höfðu íslendingar keypt í
Kristjaníu í Kaupmannahöf n á
14-15 þúsund krónur. AIIs
hafði verið stolið 60 farsimum
úr Bellahoj Center. Danirnir
sendu okkur IMEI númer þess-
ara farsima og við fundum þá
í okkar leit í samvinnu við
Póst og síma,“ sagði Benedikt.
Hann segir að í Sviþjóð hafi
verið stolið tveimur bilförmum
af GSM farsimum síðastliðið
vor, alls um lOþúsund farsim-
um. „Við erum að fá þau IMEI
númer núna á disklingi frá
Interpol. Það getur verið að
Póstur og sími setji þessi núm-
er í leit og hugsanlegt er að
eitthvað af þessum farsimum
finnist hér og þá lokum við
þeim,“ sagði Benedikt.
Viðbúið er að þeir sem hafi
óvitandi keypt illa fengna GSM
farsíma leiti til þjónustustöðva
með farsímana þegar búið er
að loka IMEI númerunum og
te(ji símana vera bilaða. Við-
gerðaraðilar geta leitað upp-
lýsinga um viðkomandi síma
til RLR eða Pósts og síma sem
verða með skrár yfir lokuð
IMEI númer.