Morgunblaðið - 10.11.1996, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 1996 15
Nýjar bækur
Alltaf á vaktinni
A VAKTINNI - Hann-
es Þ. Hafstein segir frá
eftir Steinar J. Lúðvíks-
son er komin út. Bókin
hefur að geyma ævi-
sögu Hannesar sem er
kunnur fyrir störf sín
hjá Slysavarnafélagi Is-
lands en hjá félaginu
starfaði hann í tæplega
þijátíu ár, fyrst sem
erindreki og síðar sem
framkvæmdastjóri og
forstjóri.
í bókinni segir Hann-
es frá æskuárum sínum
á Húsavík þar sem hann
ólst upp, frá foreldrum
sínum og síldarsjó-
mennsku fyrir norðan.
Að stúdentsprófi loknu valdi
Hannes þá sérstæðu leið að fara í
nám hjá Bandarísku strandgæslunni.
Heimkominn lauk Hannes námi í
Stýrimannaskólanum og var síðan
stýrimaður og skipstjóri hjá Eimskip,
m.a. á flaggskipi flotans, Gullfossi.
í kynningu segir:
„Viðamesti kafli bókar-
innar fjallar um störf
Hannesar hjá Slysa-
varnafélagi Islands en
segja má að þar hafi
Hannes stöðugt verið á
vaktinni. í bókinni segir
Hannes frá ýmsu sem
til hans kom hjá félag-
inu en í starfi sínu upp-
lifði hann bæði gleði og
sorg, sigra og von-
brigði. í bókinni fjallar
Hannes einnig í fyrsta
sinn opinberlega um
starfslok sín hjá SVFÍ
sem urðu á annan hátt
en vænta mátti.“
Fróði gefur út. Á
vaktirmi - Hannes Þ. Hafstein segir
frá - er 392 blaðsíður. Bókin er
prýdd fjölda ljósmynda. Káputeikn-
ing er eftir Jón Kristinsson, Jónda.
Bókin er prentunnin í Prentsmiðj-
unni Odda. Verð bókarinnar er kr.
3.990.
Hannes Þ.
Hafstein
Sígild frönsk
gamansaga
JAKOB forlagasinni
og meistari hans eftir
franska rithöfundinn
og heimspekinginn
Denis Diderot í þýð-
ingu Friðriks Rafns-
sonar er komin út.
Jakob forlagasinni
og meistari hans er lík-
lega þekktasta gam-
ansaga franskra bók-
mennta frá 18. öld,
ásamt Birtingi Voltair-
es. „Þetta er skáldsaga
af ætt píkareskra
sagna eða skálka-
sagna eins og þær eru
stundum kallaðar á ís-
lensku. Þar segir af
tveimur mönnum, húsbónda og
þjóni, sem fara ríðandi í átta daga
ferðalag um Frakkland á ofanverðri
18. öld. Á leiðinni um
landið stytta þeir sér
stundir við að segja hvor
öðrum sögur, þeir hitta
fólk sem einnig segir
þeim sögur af fólki sem
segir sögur,“ segir í
kynningu.
Jakob forlagasinni og
meistari hans kom fyrst
út haustið 1796 fyrir
nákvæmlega tvö hundr-
uð árum.
Bókin var gefin út í
Heimsbókmenntaklúbbi
Máls og menningar í síð-
asta mánuði en er nú
komin á aimannan
markað. Hún er 276
bls., unnin í Prentsmiðjunin Odda
hf. Kápuna gerði Robert Guilie-
mette. Verð 3.480 kr.
I bleiku húsi
fortíðarinnar
KYIKMYNPIR
Stjörnubíó
BLEIKA HÚSIÐ,,
LA CASA ROSA“ ★ ★
Leikstjóri: Vanna Paoli. Aðalhlut-
verk: Giulia Boschi, Jim van der
Woude, Radovan Lukavski og Stef-
ano Davanzati. Adriana Chiesa Ent-
erprises. 1995.
ÍTALSKA myndin Bleika húsið er
um ítalska konu sem kemur til Tékk-
lands þar sem fortíðarhyggja er mjög
svo ríkjandi. Hún hefur erft hús eft-
ir langafa sinn, sem var frægur tékk-
neskur leikari, og kynnist leigjendun-
um í húsinu sem allir eru við aldur
og minnast gömlu Tékkóslóvakíu ei-
líflega. Unga konan er sjálf án nok-
kurrar fortíðar en fellur á einhvern
hátt flöt fyrir sælu gamalla tíma,
sögu forfeðra sinna í landinu og loks
fyrir miðaldra Tékka, sem mjög
hrífst af henni.
Ástarsagan af ítölsku konunni og
Tékkanum er í hnotskurn um vin-
samleg samskipti og tengsl og loks
sameiningu gamalla Evrópuþjóða.
Leikararnir koma víða að úr Evrópu
en tungumál myndarinnar er að lang-
mestu leyti enska og reynist það
dragbítur nokkur. Persónurnar tala
líka frönsku, ítölsku, tékknesku og
þýsku en enskan er æ meira að verða
tungumál bíómynda. Gallinn er sá
að fáir geta leikið almennilega á því
máli utan enskumælandi þjóða. Sér-
staklega stingur í augu og eyru þeg-
ar hollenski leikarinn Jim van der
Woude leikur tékkneska ástmanninn
á ensku. Slíkt samkrull boðar ekkert
gott en er kannski dæmigert fyrir
evrópska bíóstyrkjakerfið. Bleika
húsið er ekki B-mynd heldur EB-
mynd.
Fyrri hluti myndarinnar er mun
áhugaverðari þegar Giulia Boschi í
hlutverki ítölsku konunnar er að
koma til Tékklands og kynnast for-
tíð þess og sögu í gegnum gamla
fólkið í húsinu. Það er ágæt friðsæld
og ró yfir þeim atriðum öllum eins
og fólkið og landið sé að niðurlotum
komið eftir stormasama öld og bíði
þess að henni ljúki. Seinni hluti
myndarinnar segir af ástarævintýri
Boschi og Jim van der Woude og sá
kafli er einkar óspennandi mest
vegna þess að van der Woude er
ómögulegur leikari, klaufskur bæði
og vandræðalegur og lítill enskumað-
ur.
Bleika húsið er þannig brokkgeng
og gölluð en hefur í bestu atriðunum
yfir sér ljóma horfinna tíma og von
um að hinir nýju verði skömminni
skárri.
Arnaldur Indriðason
Morgunblaðið/Ásdís
SARI Tervaniemi og Pekka Niskanen segja að þótt tölvan hafi sett myndlistina í víðara sam-
hengi sé hún og verði aldrei annað en hjálpartæki listamannsins.
Tveir finnskir myndlistarmenn á ferð í Reykjavík
Tölvan setui' mynd-
list í víðara samhengi
EITT af verkunum sem Tervaniemi sýn-
ir í Gallerí Umbru.
FAAR þjóðir hafa siglt
jafnhratt inn í tækniöld
og Finnar. Hafa lista-
menn ekki látið sitt eftir
liggja í þeim efnum og
þessa dagana sýna tvö
gallerí í Reykjavík, Ing-
ólfsstræti 8 og Umbra,
verk tveggja finnskra
myndlistarmanna, heit-
fólksins Pekka Niskan-
ens og Sari Tervaniemis,
sem tekið hafa tölvuna í
sína þjónustu.
Á sýningu Pekka Ni-
skanens í Ingólfsstræti 8
getur að líta tölvuverk sem
listamaðurinn hefur unnið
út frá hugtakinu „fita“.
Hvílir vinna hans að fullu
og öllu á tilbúnum grunni
en efniviðurinn er sögur
sem hann vefur saman í rit-
vinnslu, svo úr verður einhvers
konat' skáldskapur, ýmist tölvu-
gerðar teiknimyndir eða sambland
ljósmyndunar og leturgerða sem
hægt et' að færa yfir á stór bleksp-
rautuskilti eð'a ljósprentanir, svo
dæmi sé tekið.
Niskanen kveðst nálgast „fit-
una“ með jákvæðu hugarfari. Að
áliti hans er frásögnin lykilatriði
og því er tungumálið miðlægt í
vinnu hans. Oftar en ekki kýs
hann hins vegar að nota enskuna,
þar sem hann tali hana ekki lýta-
laust, og því henti hún betur en
finnskan til að fást við viðfangs-
efni sem hann þekki ekki til hlítar
eða geti ekki hugsanlega náð full-
komlega utan um. „Stundum
þjónar það beinlínis tilgangi
verksins að það sé sett fram á
bjöguðu máli.“
Sálrænt rými
fyrir sögur
Sari Tervaniemi sýnir sex stór-
ar tölvumyndir úr myndröðinni
Darkly Cmnics eða Gálgahúmor í
Gallerí Úmbru. Segir hún að
myndirnar séu sálrænt rými fyrir
sögur af fólki sem býr í samfélagi
þar sem karlar, fjölmiðlar og
tækni ráða ríkjum — samfélagi
sem getið hafi af sér hugmyndina
um að ná sem hraðastri og mestri
ánægju með neyslu.
„Mér þykir gaman að segja
sögur,“ segir Tervaniemi, „og eft-
ir að hafa drepið víða niður fæti
kynntist ég tölvunni sem heillaði
mig upp úr skónum — hún hefur
upp á óteljandi möguleika að
bjóða.“
Þau Niskanen eru hins vegar
sammála um að tölvan muni aldr-
ei leysa sköpunargáfu listamanns-
ins af hólmi enda sé það öðru
fremur úrvinnslan og framsetn-
ingin sem skipti höfuðmáli en
ekki vinnuumhverfið og -aðferð-
irnar. „Tölvan býður upp á mjög
skemmtilega vinnuaðferð en getur
aldrei orðið annað en hjálpartæki
— tæki til að útfæra hugmyndir.
Tölvuvæðingin hefur hins vegar
sett myndlistina í víðara samhengi
og ástæða er að ætla að framtíð-
in verði ennþá meira spennandi,"
segir Niskanen sem er grafískur
hönnuður að mennt og hugðist
að námi loknu helga dagblöðum
eða tímaritum krafta sína.
„Fljótlega komst ég hins vegar
að þvi að ég var ekki á réttri hillu
og fór því að leitast við að finna
listsköpun núnni farveg í „hinu
listræna samhengi" og hef ekki
litið um öxl síðan.“
Niskanen kýs að setja list sína
í evrópskt samhengi — hann sé
ekki listamaður sem sæki inn-
blástur í þjóðerni sitt. „Ef fólk
heldur því fram að ég hafi finnska
list fram að færa getur það ekki
rökstutt mál sitt með öðrum hætti
en þeim að ég sé búsettur
í Finnlandi. Ekki svo að
skilja að ég hafni hinni
finnsku arfleifð, þvert á
móti sæki ég sitthvað í
hana, mér þykir bara nauð-
synlegt að leita fanga víð-
ar. I raun er mér sama
hvar ég sýni og starfa, svo
framarlega sem fólk sýnir
þörf minni fyrir listsköpun
skilning.“
Jákvaett viðhorf
á íslandi
Myndlistarmennirnir
hafa ekki á annan tíma
tyllt niður fæti á íslandi en
ljúka sundur um það einum
munni að það sé virkilega
ánægjulegt að þeim skyldi
bjóðast að setja hér upp
sýningar. „Ég þekki nokkra ís-
lenska myndlistarmenn, meðal
annars frá því ég var við nám í
Hollandi, þannig að ég hef um
nokkra hríð fylgst með íslensku
myndlistarlífi úr fjarlægð og fæ
ekki séð annað en það standi í
blóma. Viðhorf fólks til listarinnar
virðist líka vera jákvætt og fyrir
vikið ætti gatan að vera greiðari
fyrir fólk sem hefur hug á að
hasla sér völl á þessum vett-
vangi,“ segir Niskanen.
En skyldi jarðvegurinn vera
fijór fyrir nýlistamenn í heima-
landi þeirra? „Hann inætti vera
fijórri," segir Niskanen, „og
reyndar eiga margir undir högg
að sækja. Þá staðreynd má einkum
rekja til gamaldags viðhorfs finn-
skra stjórnvalda til myndlistar sem
endurspeglast í því að finnsk lista-
söfn, svo sem Nýlistasafnið í Hels-
inki sem hefur umtalsvert fé til
ráðstöfunar, kaupa fjöldann allan
af listaverkum á ári hveiju en virð-
ast ekki hafa neinn áhuga á að
Ijármagna verkefni. Vissulega er
hægt að leita á náðir hinna ýmsu
sjóða og stofnana en það er ein-
faldlega ekki sami hluturinn. Fyrir
vikið er margfalt auðveldara að
vera listmálari en framsækinn
listamaður í Finnlandi, þar sem
mörg nýlistaverk eru þess eðlis að
það er ekki hægt að kaupa þau.
Persónulega hef ég til að mynda
engan áhuga á að selja verk mín.“