Morgunblaðið - 10.11.1996, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐKOMAN að kjarasainning-
uin nú er allt önnur en hún
hefur verið nokkru sinni áð-
ur. „Ástæðan er sú að stjórn-
anneirihlutinn á Alþingi
keyrði í gegn breytingar á vinnu-
löggjöfinni síðastliðið vor, ekki að-
eins í andstöðu við Alþýðusatnband-
ið, heldur í andstöðu við gervalla
verkalýðshreyfinguna í landinu.
Þetta þýðir auðvitað að aðkoman
að endurnýjun kjarasamninganna
er með allt öðrum hætti en verið
hefur og auðvitað gætir ákveðinnar
toitryggni í félögum okkar vegna
þessa,“ sagði Grétar Þorsteinsson,
forseti ASI, þegar hann var spurður
um viðhorfin almennt í kjaramálum
í upphafi viðræðna.
Áðspurður hvort hann teldi að
þetta ætti eftir að torvelda gerð
nýrra samninga segir hann að erfítt
sé um það að segja. Hann voni að
svo verði ekki, þó auðvitað séu svona
vinnubrögð ekki til þess fallin að
vekja traust. Það fyrsta sem reynt
hafi á varðandi nýju vinnulöggjöfina
hafi verið viðræðuáætlanirnar og í
aðalatriðum hafi tekist að gera þær
án mikilla árekstra, þó í sumum til-
vikum hafi orðið að vísa gerð þeirra
inn á borð til ríkissáttasemjara.
Landssambönd Alþýðusambandsins
hafi með höndum forræði viðræðn-
anna fyrir hönd aðildarfélaganna
að langmestu leyti, en í einstaka
tilfellum hafi niðurstaðan orðið sú
að verkalýðsfélögin sjálf hafi for-
ræði viðræðnanna með höndum.
Morgunblaðið/Kristinn
GRÉTAR Þorstelnsson, forseti Alþýðusambands Islands.
Kaupmatturínn
skiptir mestu
Verkalýðshreyfingin hafði mikil áhrif á þá
stefnu sem efnahagslífið tók í upphafi þessa
áratugar þegar erfíðleikar blöstu við. Nú
árar betur og nýstárleg viðhorf eru uppi í
kjaramálum. Nýir kjarasamningar eru fram-
undan, samningar sem geta haft mikið að
segja um það hvert stefnir í íslensku efna-
hagslífi á næstu árum. Hjálmar Jónsson
ræddi við Grétar Þorsteinsson, forseta
Alþýðusambands íslands um viðhorfín í
kjaramálum í upphafi samningaviðræðna.
Hann telji að það hafi verið mjög
skynsamiegt að haida þannig á
málum fremur en að hvert og eitt
verkalýðsfélag ætti í viðræðum út
af fyrir sig. Það þjóni hagsmunum
verkafólks betur. Síðan eigi eftir að
koma í ljós hvernig þessar nýju regl-
ur um samskipti á vinnumarkaði
reynist. Vinnulagi við gerð kjara-
samninga, sem þróast hafi í ára-
tugi, hafi verið breytt. Verkalýðs-
hreyfingin hafi taiið æskilegt að
gera ákveðnar breytingar á vinnu-
lagi við samningagerð, en hún hafi
viljað semja um þær breytingar við
atvinnurekendur, en ekki láta lög-
bjóða samskiptareglur sem gætu átt
eftir að leggja stein í götu þess að
samningar næðust. Fyrri vinnulög-
gjöf hafi verið sveigjanlegri og hent-
að öllum aðilum mun betur en sú
sem meirihluti Alþingis hafi sam-
þykkt síðastliðinn vetur.
Tortryggni ríkjandi
— Hver telurðu að hafi verið
tilgangur stjórnvalda með þessum
breytingum?
„Maður spyr sig auðvitað þeirrar
spurningar, sérstaklega eftir þá
samningagerð sem hófst árið 1990
eða þetta svokallaða þjóðarsáttar-
tímabil. Hvað gekk ríkisstjórninni
til að keyra fram þessar breytingar
á vinnulöggjöfinni eftir tímabil þar
sem tiltölulega góð sátt hefur ríkt
milli þessara aðila, þ.e.a.s. Vinnu-
veitendasambandsins, Alþýðusam-
bandsins og ríkisvaldsins um það
meginmarkmið að ná hér niður verð-
bólgu og tryggja stöðugleika í verð-
lagi? Af þessum ástæðum er ríkj-
andi veruleg tortryggni, ekki aðeins
í garð ríkisstjómarinnar heldur
einnig gagnvart atvinnurekendum
sem studdu þessar breytingar.“
— Þú minntist á þjóðarsáttartíma-
bilið. Hvcr er reynslan af þeim
samningum sem gerðir voru þá og
hvaða iærdóma má draga í þeim
efnum?
„Það hefur margt áunnist á þessu
tímabili að mínu viti. Þar nefni ég
fyrst að það var auðvitað mjög brýnt
að ná niður verðlagi og tryggja hér
lága verðbólgu. Það var með blendn-
um tilfinningum sem við gerðum
samningana 1990, ekki hvað síst
vegna þess að menn höfðu misjafn-
lega sterka trú á að þessi tilraun
tækist. Þá kom fram sú gagnrýni
innan okkar raða, sem á við ákveð-
in rök að styðjast, að lítið sem ekk-
ert svigrúm hafi verið gefið til sér-
kjarasamninga. Það hefur hins veg-
ar sýnt sig að meginmarkmiðið náð-
ist og ég held að það sé nú kannski
mikilvægasti árangurinn. Það hefur
hins vegar verið mikið atvinnuleysi
á okkar mælikvarða þessi ár og það
er hlutur sem er ákaflega erfitt að
sætta sig við. Samdráttur í atvinnu-
og efnahagslífinu á þessu tímabili
skýrir það að stærstum hluta.
Nú hefur það hins vegar gerst á
allra síðustu misserum að efnahags-
lífið hefur verið að taka við sér aft-
ur. Fyrirtæki eru að skila hagnaði
síðustu tvö ár og það sem hefur
sést í uppgjörum það sem af er
þessu ári. Reyndar virðist hagnaður-
inn víða vera mjög umtalsverður og
það gildir nokkuð almennt í atvinnu-
iífinu. Það er á sinn hátt fagnaðar-
efni. Sumir í okkar röðum segja að
það sé staðfesting á því að það
hafi ekki komið nóg í okkar hlut á
síðustu misserum. Það kann að vera
rétt, en ég segi líka að það reyni þá
á það við þessa samningsgerð hvort
atvinnurekendur eru tilbúnir til að
tryggja hér umtalsverðan kaup-
máttarauka við þessar aðstæður,
þar sem fyrirtækin eru að skila
umtalsverðum hagnaði og gera það
án þess að hleypa launahækkunun-
um út í verðlagið. Fyrirtækin hafa
jú á undanförnum árum lagt á það
ríka áherslu að þeim væri tryggt
rekstrarumhverfi svipað því sem er
hér í nágrannalöndunum. Það hefur
verið gert í aðalatriðum. Einn mikil-
vægasti þátturinn í þessu rekstrar-
umhverfí eru auðvitað launin sem
þessi fyrirtæki í nágrannalöndunum
eru að greiða eða þau kjör sem
starfsfólkinu eru sköpuð. Það hlýtur
að gilda nákvæmlega það sama hér
á landi og við hljótum að leggja
áherslu á að félagsmönnum okkar
verði tryggð hliðstæð kjör og þessi
fyrirtæki í nágrannalöndunum eru
að tryggja sínum starfsmönnum."
— Nú hafa ráðstöfunartekjur auk-
ist um rúm 10% á því tveggja ára
samningstímabili sem nú er að
renna sitt skeið. Er slíkur árangur
kjarasamninga ekki reynsla til að
byggja á?
Kaupmáttur hefur vaxið
„Auðvitað hljótum við að líta til
þeirra samninga eins og líka ann-
arra samninga á undanförnum árum
og umhverfisins í kringum okkur.
Það er fagnaðarefni að kaupmáttur
hefur vaxið, eins og raun ber vitni,
síðustu tvö ár. Reyndar er það svo
að endanlegar kröfugerðir hafa ekki
verið fullmótaðar nema að litlu leyti
meðal félaga innan Alþýðusam-
bandsins. Sum landssamböndin eru
búin að móta meginstefnu í samn-
ingsgerðinni og önnur eru að því
þessa dagana. Það gerist auðvitað
á allra næstu vikum að fullmótaðar
kröfugerðir líta dagsins ljós. Mér
sýnist reyndar að samningsgerðin
muni í þetta skiptið, eins og gerðist
til dæmis I síðustu samningum, í
aðalatriðum verða á vettvangi
landssambandanna. Þó eru það
nokkur verkalýðsfélög sem þegar
hafa tekið þá ákvörðun að fara ein
með sín mál, eins og ég nefndi áður.
Hvað sem öðru líður held ég að það
sé í aðalatriðum svo hjá flestum ef
ekki öllum landssamböndunum, að
þau séu að setja sér markmið um
að á tiltölulega fáum árum verði
tryggður hér svipaður kaupmáttur
og í nágrannalöndunum. Menn gera I
sér grein fyrir að það gerist ekki í |
einu skrefi og væntanlega ekki .
nema að hluta til í þeim samningum *
sem nú fara í hönd, en það þarf að
stíga myndarlegt skref.“
— Telurðu að það sé lykilatriði að
hafa stjórn á verðlaginu í því sem
framundan er?
„Já ég er þeirrar skoðunar og ég
held að það sé almenn skoðun innan
Alþýðusambandsins að það sé mikil-
vægt að halda verðbólgu hér í skefj- »
um með svipuðum hætti og okkur |
hefur tekist á undanförnum árum. i
Það náttúrulega gengur hins vegar
ekki ef þetta mikilvæga markmið
er notað sem svipa á okkur. Það
gengur ekki upp, en ég held að það
sé ekki deilt um það í okkar röðum
að afar mikilvægt sé að tryggja hér
stöðugt verðlag og lága verðbólgu."
Fleiri en ein leið
til þess að auka kaupmátt. )
— Nú hefur Seðlabankinn sagt að I
launahækkanir á bilinu 3,5-4% gætu j
samrýmst markmiði um svipaða
verðbólgu og í nágrannalöndunum
eða í kringum 2% á ári. Vinnuveit-
endasambandið hefur talað um að
miða ætti við svipaðar verðlags-
hækkanir og í nágrannalöndunum.
Hvað viltu segja um þetta?
„Það er kannski fyrst til að taka
að við deilum svo sem ekki um þess- i
ar stærðir sem um er að ræða í
nágrannalöndunum. En það er rétt l
að hafa í huga að umsamdir kaup- )
SJÁ SIÐU 18