Morgunblaðið - 12.12.1996, Síða 36

36 FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Lýsing barnabóka
TEIKNING eftir Ib Spang Olsen.
Kristinn í Töfra-
flautunni í Flórens
KRISTINN Sig-
mundsson söngvari
syngur þessa dagana
í Töfraflautunni eftir
Mozart í Flórens á
Ítalíu. Þetta er sýning
sem hefur verið tekin
upp aftur eftir þriggja
ára hlé.
í samtali við Morg-
unblaðið sagði Krist-
inn að viðtökur hefðu
verið ágætar á frum-
sýningunni í síðustu
viku.
„Það var svo sem . .
engin stórkostleg _. Knstinn
hrifning enda fer óp- , Sigmundsson
eran fram á þýsku sem ítalirnir verður
skilja illa. Það hefur
samt alltaf verið fullt
hús hjá okkur.“
Siðasta sýning
Kristins í Flórens
verður á sunnudaginn
en eftir áramót mun
hann halda til Parísar
þar sem hann mun
syngja í Parcifal eftir
Wagner í Bastilluó-
perunni og síðan í
Lohengrin eftir sama
höfund á sama stað.
„Þetta eru stórverk-
efni sem gaman verð-
ur að glíma við,“
sagði Kristinn, sem
París fram á sumar.
Diddú á jóla-
tónleikum í Vest-
mannaeyjum
LIST OG
HÖNNUN
Gcrðubcrg
MYNDSKREYTINGAR í
NORRÆNUM
BARNABÓKUM
Myndlýsingar 16 norrænna lista-
manna. Opið mánudagatil fimmtu-
daga kl. 10 til 21, föstudaga til sunnu-
daga 12-17. Til 20. desember. Að-
gangur ókeypis.
í TILEFNI 50 ára afmælis nor-
ræna myndlistarbandalagsins var
efnt til norræns myndlistarárs á
sl. ári og bar hér á landi hæst
sýninguna Brunnar í og við Nor-
ræna húsið sl. sumar. Fleiri og
smærri sýningar voru í gangi víðs
vegar um Norðurlönd, en hins veg-
ar fór afar lítið fyrir því að saga
bandalagsins væri krufin og farið
í saumana á þróuninni.
Ein af þessum smásýningum var
farandsýning á myndlýsingum nor-
rænna barnabóka, sem nú gistir
Gerðuberg, og taka tveir listamenn
frá hveiju landanna þátt í henni.
Einnig Samar og Grænlendingar,
en þá saknar maður ósjálfrátt
Álendinga. í formála stendur, að
hér sé kynnt nokkuð af því helsta
sem á döfinni sé í myndskreyting-
um barnabókmennta á Norður-
löndum, sem kannski er ástæðu-
laust að rengja. Hins vegar er afar
hæpið að jafnlítil og takmörkuð
sýning geti staðið undir þeim
stefnumörkum og sá þarf ekki að
vera ýkja vel að sér á sviðinu til
að efast um .réttmæti þessa fram-
sláttar.
Sýningin er afar almenns eðlis
og fátt vakti sérstaka athygli
rýnisins, einkum vegna þess að
hann hefur séð svo margt frábært
á sviðinu. Hinn snjalli teiknari, Ib
Spang Oisen, segir í ágætri grein,
er fjallar um myndskreytingar í
norrænum barnabókum: „Mikillar
grósku gætir í allri myndsköpun,
Menn prófa sig áfram eins og
mögulegt er; nýsköpunin á sér
engin takmörk. Gríðarlegt framboð
er á frummyndum og eftirprentun-
um á stórsýningum í Bologna,
Frankfurt og Bratislava. Og viður-
kenningar eru veittar; verðlaunum
rignir einnig yfir myndskreytinga-
menn, en ekki aðeins rithöfunda
eins og áður var.“
Þetta er alveg rétt, og þessarar
grósku gætir einmitt í myndum
hans sjálfs, en þessi langelsti þátt-
takandi er sýnu ferskastur og líf-
rænastur, án þess að reyna að
vera frumlegur. Hann er af kyn-
slóð framúrskarandi teiknara er
komu úr skóla Axels Jörgensens
og Holgers J. Jensens á grafíska
verkstæði listakademíunnar í
Kaupmannahöfn, og er viðburður
að fá frumteikningar hans hingað.
Einnig mjög framarlega í hópi
þeirra listamanna sem mynd-
skreyttu bækur og bókakápur og
forsíður aukaútgáfa sunnudags-
blaða Kaupmannahafnar lengi vel,
auk þess sem þeir voru með þeim
fremstu í heiminum í gerð vegg-
spjalda.
Það sem þessi sýning segir
rýninum helst eftir vandlega skoð-
un og margar yfirferðir, er að víst
hefur orðið framför í tæknilegri
vinnslu þessa þáttar myndlýsinga,
en hins vegar eru strikin ekki jafn-
þróuð, létt og lifandi og áður gerð-
ist. Hún virkar einhvern veginn svo
slétt, felld og átakalaus, kannski
eins og bókaútgefendur neyslu-
þjóðfélagsins vilja helst hafa það
nú um stundir.
Sýningarskrá sem liggur
frammi er afar vönduð og skilvirk
hönnun, einkum innri síðurnar,
prýdd mörgum litmyndum og
stuttum ritgerðum.
Bragi Ásgerisson.
KÓR Landakirkju heldur hina ár-
legu jólatónleika sína í Landakirkju
í Vestmannaeyjum sunnudaginn
15. desember kl. 20.30. Á efnis-
skránni eru verk eftir innlenda og
erlenda höfunda, svo sem Sigvalda
Kaldalóns, Ingibjörgu Þorbergs,
V. Bellini, J.S. Bach, G.F. Handel,
G. Verdi, S. Adams og L. Luzzi.
Aðgöngumiðar verða seldir við inn-
ganginn og kosta 800 kr.
Einsöngvari á tónleikunum
verður Sigrún Hjálmtýsdóttir og
mun hún bæði koma fram með
Kór Landakirkju og einnig syngja
ein við undirleik Guðmundar H.
Guðjónssonar á orgel kirkjunnar.
Þá munu þær Eva Lind Ingadóttir,
Rannveig Rós Ólafsdóttir og Védís
Guðmundsdóttir, sem allar eru
nemendur í Tónlistarskólanum í
Vestmannaeyjum, aðstoða með
hljóðfæraleik. í tilefni af þessum
tónleikum hefur kórinn einnig
fengið liðstyrk frá áhugasömu
söngfólki og eru samtals nálægt
50 félagar og gestir sem taka þátt
í flutningi þessara verka.
Organleikari og söngstjóri kórs-
ins er Guðmundur H. Guðjónsson.
Kosturinn við að
eiga hvergi heima
Kristiana Gunnarsdóttir hef-
ur í áratug reikað um bóka-
hillur Kanadamanna, eins
og hún segir sjálf. Lítið hef-
ur birst eftir hana á íslensku
o g Þórunn Þórsdóttir
spurði undan og ofan af
skrifum og lestri þessa
óþekkta hermanns. „ Kristjana
____± ............ (TiinnDrcnnii
„ALLIR halda að maður sé eitt-
hvað annað. Útlendingur í heima-
löndunum báðum.“ Kristjana Gunn-
arsdóttir er rithöfundur í Kanada
og íslendingur í hjartanu. Hún
kennir ritlist við háskólann í Edm-
onton í Albertafylki og hefur núna
sextándu bókina í smíðum. Angistin
hefur ekki látið þessa konu í friði,
frekar en svo marga, sprottin af
rótleysi og leit að öryggum sama-
stað. Samt veit Kristjana að ræt-
urnar liggja mjúklega út um allt,
mótaðar af tímanum og henni
sjálfri, eins og hún af þeim.
Starfsbræður Kristjönu og systur
eru sú þjóð sem hún segist í raun
og veru tilheyra. „Rithöfundar hvar
sem er geta skilið hver annan.
Kannski er þetta meira og meira
að verða svona: þjóðir blandast,
húðlitir og siðir, en starfið sem fólk
velur sér býr því það umhverfi sem
er nauðsynlegt. Að minnsta kosti
ef það er á einhvem hátt ástríða
og partur af manneskjunni. Þá líkj-
ast spurningar og vandamál og
ánægjuefni."
Kristjana segir það hlutverk rit-
höfunda og listamanna að fá fólk
til að opna augun. Þeir sem vinni
skapandi starf þurfi að vera misk-
unnarlausir, þeir eigi að sýna að
það sé óþarfi að vera hræddur við
breytingar. Til dæmis ættu menn
ekki að óttast innflytjendur og sam-
runa þjóða. Rithöfundar sem skrifi
um uppruna sinn geri gagn því
þeir sýni að þarna fari hugsandi
fólk, ekkert mjög ólíkt þeim sem
fyrir voru.
„Það er miklu betra að takast á
við raunveruleikann, heldur en loka
sig sinni,“ útskýrir Kristjana.
„Menning vill oft lokast inni í hug-
arfari fólks og mér stendur nærri
að taka dæmi um Kanada og segja
að þar skipti Shakespeare og enska
konungsfjölskyldan fjarska litlu
máli. Áhrifin koma annars staðar
frá núna og upplagt að taka þeim
fagnandi. Uppgötva að undir niðri
erum við öll mjög sniðug."
Mús í rigningu
Kristjana er fædd og uppalin í
Reykjavík til unglingsaldurs. Henni
fannst ísland vera óskaplega langt
í burtu frá öllu því sem hlyti að
vera að gerast. Ekkert nema rign-
ing. En þarna átti hún heima og
þarna voru vinir hennar og kærast-
inn og áform fyrir kvöldið, næstu
helgi, næsta sumar. Svona hefur
ófáum 16 ára íslendingum liðið og
Kristjana minnist til viðbótar anda
kalda stríðsins. „Ég var eins og
aðrir landsmenn lítil mús milli Sov-
ét og Ameríku, umkringd hættuleg-
um kafbátum með kjarnorkuvopn.
Á sjötta áratugnum var enn verið
að byggja og leggja vegi, ísland
var afar mikið í smíðum.
Þegar fjölskyldan flutti til
Bandaríkjanna út af vinnu pabba
fannst mér öllu lokið. Þrátt fyrir
allt vildi ég vera í rokinu á litla,
skrítna landinu. Eða þurfti þess eins
og maður þarf án þess að vilja. Það
var allt of mikið verkefni að læra
allt upp á nýtt. Mér fannst fólkið
í nýja landinu haga sér einkennilega
og líta hallærislega út. Til dæmis
leist mér illa á stefnumót eða „dat-
ing“ sem enn eru eitthvað tíðkuð
og enskan eða skorturinn á henni
varð til þess að ég hrapaði illilega
í skóla.
Náttúrlega kláraði ég samt
menntó og gifti mig síðan til að
komast burt. Fór til Kanada, ákvað
að læra tungumálið svo vel að
hvergi yrði aumur blettur eftir,
lagði í háskólanámið, eignaðist bam
og byijaði að skrifa. Á ensku. Nú
treysti ég mér ekki í íslenskuna
lengur."
Kristjana er þekktur höfundur í
Kanada og þar gengur henni vel. Á
tíu ára ferli hafa nokkrar bækur
hennar verið gefnar út í Frakklandi
en engin á Islandi. Einungis ljóð
og smásögur í tímaritum. Kristjana
sér ekkert eftir þessu, svona hafi
hlutirnir gerst og hún myndi líklega
engu breyta þótt hún gæti. „Auðvit-
að væri gaman að fá íslenskar þýð-
ingar á því sem ég skrifa, ég hef
ekkert á móti því. En svo sem ekki
áhyggjur af því heldur, það væri
þýðingarlaust."
Æskan á íslandi hefur skilað sér
bærilega í skrifum Kristjönu. Hún
samdi minningabókina The Prowler
1989 og segist þar reyna að draga
fram hið sérstaka í upplifun ís-
lenskrar stelpu í höfuðborginni fyr-
ir þremur áratugum. David Steines,
prófessor við Ottawa-háskóla, er
meðal þeirra sem telja söguna
marka mikilvægt upphaf í Kanada:
stórstreymi alenskra bóka Atwoods,
Findleys og Davies hafi vikið fyrir
innflytjendasögu. Margar uppruna-
sögur aðfluttra hafi fylgt á eftir.
Asíufólk hefur þar verið öflugt
og meðal uppáhaldshöfunda Kristj-
önu eru Michael Ondatie frá Sri
Lanka, Rohinton Mistry frá Ind-
landi, Joy Kogawa og Hiromi Goto
frá Japan og kanadísku höfundarn-
ir Sky Lee og Fred Wah.
Hún nefnir líka Carol Shields,
sem margir þekkja á íslandi og
segist lesa mest af kanadískum
skáldsögum út af kennslunni. En
nýjar íslenskar bækur veki auðvitað
forvitni og almennt skrif norrænna
kvenna. Ekki síst ljóðskálda. Áður
hafi hún laðast að bókum franskra
kvenna út af persónulegri frásögn
þeirra. Duras, Collette og Nin hafi
gert sér lífið léttara. Líka hafi ein-
hverntíma heillað hana stórkarlar
eins og Borges, Laxness, Marque
og Barthes.
Höfundahollusta
Gyðingarnir Singer og Malamud
höfðu áhrif á Kristjönu og kannski
hefur löngun til að segja frá garðin-
um heima kviknað með þeim. „Sum-
ar bækur eru sérstaklega hollar
fyrir rithöfunda. Mér fannst gott
að heyra fólk segja um Prowler að
þetta væri spennandi, nokkuð sem
það gæti gert. Minningar eru svo
sérstakar af því þær eru óhlutlæg-
ar. Maður velur úr og útkoman
sveigist að reynslunni."
Kristjana byijaði á því að yrkja
og ljóðin „bara birtust" í tímaritum
og blöðum í Kanada. Svo skrifaði
hún smásögur upp úr dagbókum
Vestur-íslendinga og smátt og
smátt lengdust sögurnar og urðu
persónulegri. Minnst hefur verið á
bernskusöguna, en seinna komu
Klukkutími núll, Zero Hour, sem
var kveðja til látins föður Kristjönu
og Substance of Forgetting árið
1992. Nú er Kristjana komin svolít-
ið frá sjálfri sér og skrifaði í fyrra
Rósagarðinn, sem fjallar um lestur.
Þar segir frá konu sem heldur til
lands og ver þar einu sumri í að
lesa Proust, frekar en að vera með
manni sem hún fór til að finna.
í háskólanum spyr Kristjana
nemendur um merkingu orða og
setninga og biður þá að hugsa um
muninn á ímyndun og veruleika.
Hún vill bijóta hefðir, bijóta til
mergjar, hugsa upp á nýtt, hugsa
um framtíðina. Islendingur í
Kanada, kanadískur höfundur á
íslandi, framtíðarinnar enn og aftur
að skera úr. Kannski kynnast ís-
lendingar Kristjönu betur.